Ból przy przełykaniu (odynofagia) – przyczyny, objawy, leczenie

Ból w tracie przełykania – jakie mogą być przyczyny?

Przełykanie to proces, w którym uczestniczą: jama ustna, gardło oraz przełyk. Ból w trakcie przełykania, czyli tzw. odynofagia, to objaw, który może wystąpić w przebiegu schorzeń wyżej wymienionych narządów, a także w chorobach migdałków podniebiennych i gardłowego, ślinianek, narządów układu oddechowego, takich jak krtań czy tchawica oraz żołądka.

Bólowi przy przełykaniu często towarzyszy dysfagia, tzn. trudność w połykaniu, uczucie przeszkody na drodze przełykania.

Czytaj również: Ból w klatce piersiowej po prawej stronie

Odynofagia przełykowa – ból przy przełykaniu a choroby przełyku

Jedną z częstszych przyczyn odynofagii są choroby przełyku. Należą do nich:

• choroba refluksowa przełyku – jedna z najczęstszych chorób przełyku; jest to zespół objawów związanych z zarzucaniem treści pokarmowej z żołądku do przełyku (cofanie się treści pokarmowej, tak zwana regurgitacja); ból przy przełykaniu należy do tzw. objawów alarmowych choroby refluksowej przełyku, które skłaniają do wykonania szybkiej diagnostyki endoskopowej celem rozpoznania lub wykluczania powikłań refluksu, takich jak np. zapalenie przełyku czy przełyk Barreta;
• zapalenie przełyku – może być wywołane m.in. przez podrażnianie śluzówki przez treść cofającą się z żołądka w przebiegu refluksu, przez czynnik infekcyjny (np. wirus opryszczki, wirus cytomegalii), jako powikłanie oparzenia; oprócz odynofagii, objawami są: dysfagia, zgaga, uczucie pustego odbijania, kaszel, chrypka;
• rak przełyku – ból przy przełykaniu jest objawem występującym w około 17% przypadków raka przełyku; objaw pojawia się stosunkowo późno, w momencie, gdy choroba jest już bardzo zaawansowana; odynofagia jest także objawem nacieczenia przełyku przez nowotwory o innym ognisku pierwotnym, np. w płucach;
• achalazja przełyku – choroba motoryki przełyku związana z upośledzeniem rozkurczu dolnego zwieracza przełyku; w jej przebiegu dochodzi do zarzucania treści pokarmowej, co objawia się m.in. zgagą, bólami w klatce piersiowej, utrudnieniem połykania, bólem w trakcie połykania;
• rozlany skurcz przełyku – podobnie jak achalazja jest on zaburzeniem motoryki przełyku; objawem charakterystycznym choroby jest ból pojawiający się w trakcie spożywania pokarmów, zwykle tuż po rozpoczęciu procesu przełykania;
• stan po oparzeniu przełyku – oparzenia przełyku najczęściej są skutkiem spożycia substancji żrącej, która prowadzi do powstawania bolesnych nadżerek i owrzodzeń; ból nasila się zwłaszcza przy przełykaniu;
• grzybica przełyku – jest chorobą występującą u osób z obniżoną odpornością (np. w przebiegu zakażenia wirusem HIV), dominującymi objawami są dysfagia i odynofagia;
• choroba Chagasa – rzadkie schorzenie przełyku o etiologii pasożytniczej (Trypanosoma cruzi); objawy, w tym ból w trakcie przełykania, pojawiają się po kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu latach od zakażenia;
• ciało obce w przełyku może powodować ból przy przełykaniu;
• polekowe uszkodzenie przełyku;
• uchyłki przełyku.

To też może Cię zainteresować: Ucisk w gardle – przyczyny, badania, leczenie

Odynofagia pozaprzełykowa

Ból w trakcie połykania może być także efektem chorób innych narządów niż przełyk. Wśród przyczyn odynofagii pozaprzełykowej wyróżniamy:

• stany zapalne jamy ustnej – obecność aft w jamie ustnej, nadżerek itp. w obrębie jamy ustnej, ropowica dna jamy ustnej itd. prowadzi do utrudnienia pierwszej fazy przełykania; przeżuwanie i formowanie kęsów sprawia choremu ból, co prowadzi do utrudnienia przesuwania pokarmu do gardła, a następnie do przełyku;
• odwodnienie, przesuszenie śluzówek jamy ustnej i gardła;
• zapalenie gardła – choroba bardzo częsta, która może utrudniać połykanie z uwagi na bolesność oraz uczucie przeszkody na drodze przechodzenia kęsów pokarmowych; najczęstszy objaw to ból gardła przy przełykaniu śliny;
• zapalenie migdałków – stany zapalne migdałków podniebiennych oraz migdałka gardłowego powodują powiększenie i rozpulchnienie migdałków, obecność nalotów oraz ich bolesność; to sprawia, że bolesna jest gardłowa faza połykania; znaczny przerost migdałków może prowadzić do dysfagii – uczucia zatrzymywania się pokarmu w gardle;
• ropień okołomigdałkowy;
• nowotwory jamy ustnej, np. rak gardła i migdałków;
• choroby krtani i tchawicy – choroby układu oddechowego związane z podrażnieniem i obrzękiem tych organów, np. zapalenia, nowotwory;
• choroby ślinianek, np. nowotwory ślinianek, zapalenia ślinianek;
• choroby żołądka, np. nowotwór wpustu żołądka;
• nieswoiste zapalenia jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna).

Ból w trakcie przełykania – badania i diagnozowanie

Ból w trakcie przełykania nie jest chorobą, ale jej objawem, dlatego w przypadku wystąpienia tego typu dolegliwości koniecznie jest wyjaśnienie ich podłoża. Jeżeli objaw trwa krótko i ewidentnie ma związek z toczącą się infekcją, np. gardła, nie ma powodu do niepokoju, a dolegliwość ustępuje pod wpływem leczenia przyczynowego i wspomagającego stosowania środków przeciwbólowych w formie płukanek (np. zawierających diklofenak) lub tabletek do ssania itp.

Przeczytaj również: Ból pod mostkiem – możliwe przyczyny

Jeżeli jednak ból przy przełykaniu utrzymuje się długo, towarzyszą mu inne niepokojące objawy (np. spadek masy ciała, krwawienie, wymioty) lub rozwija się na tle już istniejącej patologii (np. refluksu żołądkowo-przełykowego), wymaga poszerzenia diagnostyki.

Niepokój powinien wzbudzić także gwałtownie rozwijający się, silny ból przy połykaniu – może on świadczyć o utknięciu ciała obcego w przełyku lub drogach oddechowych. Wymaga to pilnej konsultacji lekarskiej i usunięcia ciała obcego, np. na drodze endoskopii.

W diagnostyce przyczyn bólu przy przełykaniu wykorzystuje się:

• badanie podmiotowe,
• badanie przedmiotowe poszerzone o badanie laryngologiczne,
• badania endoskopowe,
• pH-metrię przełyku,
• badania radiologiczne (np. RTG przełyku z kontrastem),
• tomografię komputerową.