Badania w chorobach wątroby – jakie można zrobić?

Dlaczego należy badać wątrobę?

Wątroba jest jednym najważniejszych narządów w organizmie człowieka. Pełni wiele istotnych dla życia funkcji, m.in.:

• magazynującą,
• metabolizującą,
• detoksykacyjną,
• filtracyjną.

Choroby wątroby są częstymi schorzenia dotykającymi człowieka. Wiele chorób dotyczących wątroby rozwija się bezobjawowo. Dopiero w zaawansowanym stadium choroby mogą wystąpić dolegliwości i objawy prezentowane przez ten narząd. Czasami proces chorobowy jest tak bardzo rozwinięty, że wyleczenie jest trudne, a niekiedy niemożliwe.

Dlatego też niezwykle ważne jest kontrolowanie stanu zdrowia, a także wykonywanie profilaktycznych badań wątroby, najlepiej co najmniej raz w roku. Badania wątroby oparte są na laboratoryjnej ocenie krwi, a konkretnie parametrów związanych z wątrobą oraz na diagnostyce obrazowej wątroby.

Badania krwi w chorobach wątroby – enzymy wątrobowe

Badania laboratoryjne krwi wykonywane są z pobranej od pacjenta próbki krwi. Stanowią grupę badań, które bardzo często zlecane są przez lekarza, aby ocenić funkcjonowanie wątroby.

Do tej grupy ocenianych parametrów można zaliczyć ocenę:

• enzymów wątrobowych,
• bilirubiny,
• białek osocza,
• amoniaku.

Oznaczenie aktywności poszczególnych enzymów wątrobowych jest stosowane w diagnostyce chorób wątroby w celu wykrycia oraz oceny uszkodzenia komórek wątroby. Enzymy wątrobowe stanowią czuły, ale mało swoisty wskaźnik schorzeń wątroby. Wyniki oznaczenia enzymów wątrobowych należy oceniać w kontekście obrazu klinicznego, a także łącznie z badaniami obrazowymi.

Ocenia się poniższe enzymy wątrobowe:

• Aminotransferazy – alaninowa (ALT) i asparaginowa (AST). Aminotransferaza alaninowa jest swoista dla komórek wątrobowych. Aminotransferaza asparaginowa występuje również w sercu, mięśniach szkieletowych, mózgu, nerkach oraz w erytrocytach. Normą dla aminotransferaz jest wynik poniżej 40 IU/l. Podwyższony poziom może wskazywać na wiele chorób wątroby, m.in. wirusowe zapalenia wątroby, stłuszczenie wątroby, hemochromatozę, chorobę Wilsona, marskość wątroby oraz wiele innych.
• Fosfataza zasadowa (ALP) przyczynia się ona do hydrolizy estrów fosforanowych. Fosfataza zasadowa syntetyzowana jest przez hepatocyty. Norma fosfatazy zasadowej wynosi poniżej 270 IU/l. Podwyższone wartości wskazują na choroby wątroby oraz dróg żółciowych.
• ɣ-glutamylotransferaza (GGTP) – norma GGTP wynosi u kobiet poniżej 35 IU/l, a u mężczyzn poniżej 40 IU/l. Podwyższony poziom GGTP może wskazywać np. na cholestazę, uszkodzenie komórek wątrobowych, nadużywanie alkoholu i choroby z naciekami miąższu wątroby.
• Dehydrogenaza mleczanowa (LDH) – norma LDH wynosi poniżej 480 IU/l. Dehydrogenaza mleczanowa nie jest wskaźnikiem swoistym. Oznacza to, że jej podwyższony poziom może występować w chorobach wątroby, ale również w przebiegu innych schorzeń organizmu.
• Cholinesteraza (Che) – jest produkowana przez komórki wątroby. Stanowi ważny marker wydolności wątroby dotyczącej produkcji białek.

Czytaj również: Scyntygrafia nerek – wskazania, przebieg badania, wyniki, cena

Badanie bilirubiny, białek osocza i amoniaku

W ocenie laboratoryjnej bilirubiny bierze się pod uwagę bilirubinę sprzężoną (bezpośrednią) oraz bilirubinę całkowitą. Różnica pomiędzy bilirubiną całkowitą a sprzężoną będzie oznaczała bilirubinę niesprzężoną (pośrednią). Normy wynoszą:

• bilirubina całkowita – 5,1–20,5 µmol/l (0,3–1,2 mg/dl),
• bilirubina sprzężona – 1,7–6,8 µmol/l (0,1–0,4 mg/dl),
• bilirubina niesprzężona – 3,4–13,7 µmol/l (0,2–0,8 mg/dl).

Jedną z funkcji wątroby jest produkcja białek, m.in. fibrynogenu, albuminy, α-antytrypsyny, haptoglobiny, protrombiny, ceruloplazminy, transferyny, a także innych czynników krzepnięcia. Diagnozując choroby wątroby:

• oznacza się stężenie albuminy,
• oznacza się stężenie ceruloplazminy w chorobie Wilsona, transferyny w hemosyderozie i wrodzonej hemochromatozie,
• wykonuje się elektroforezę białek w surowicy,
• oznacza się czas protrombinowy.

Amoniak powstaje w trakcie deaminacji aminokwasów. Następnie jest przekształcany w wątrobie w mocznik i usuwany pod tą postacią z organizmu. Jeżeli wątroba ulega uszkodzeniu, proces ten jest zaburzony. Ilość amoniaku w organizmie rośnie, natomiast mocznika maleje. Oznaczenie amoniaku przeważnie używa się w diagnostyce encefalopatii wątrobowej.

Norma amoniaku oznaczanego we krwi wynosi:

• dla mężczyzn: 27–102 µg/dl (16–60 µmol/l),
• dla kobiet: 19–87 µg/dl (16–60 µmol/l).

Badania laboratoryjne moczu w chorobach wątroby

Analiza moczu również dostarcza ważnych informacji na temat zdrowia człowieka. W badaniu moczu w schorzeniach wątroby bierze się pod uwagę kolor i gęstość moczu, obecność bilirubiny oraz czerwonych krwinek w moczu.

Ciemne zabarwienie moczu charakteryzuje choroby wątroby, w których jest utrudniony odpływ żółci. Jeżeli w badanej próbce moczu obecna jest bilirubina bądź jej metabolity, może to oznaczać marskość wątroby, wirusowe zapalenie wątroby lub też nowotwór wątroby. Krwiomocz może wskazywać na zaburzenia krzepnięcia. Ten stan może być spowodowany upośledzoną syntezą fibrynogenu.

Nieinwazyjne, obrazowe badania wątroby

Wykonuje się także szereg nieinwazyjnych, obrazowych badań wątroby.

• USG wątroby – jest to podstawowa metoda pozwalająca na wykrycie zmian ogniskowych w wątrobie, a także zróżnicowanie przyczyn żółtaczki, wodobrzusza oraz powiększenia wątroby. Za pomocą ultrasonografii jest możliwa ocena:
  • wielkości wątroby,
  • brzegu dolnego oraz powierzchni górnej pod kątem równości lub nierówności granicy,
  • echogeniczności i jednorodności miąższu,
  • naczyń oraz dróg żółciowych.
• Tomografia komputerowa jamy brzusznej jest badaniem bardziej zaawansowanym od USG wątroby. Pozwala na uzyskanie dwuwymiarowego lub nawet trójwymiarowego obrazu wątroby. Zastosowanie tej techniki umożliwia wykrycie rozległych i rozlanych zmian ogniskowych. Ułatwia to diagnostykę raka wątroby, marskości lub stłuszczenia wątroby. Tomografię komputerową wątroby wykonuje się standardowo u pacjentów, u których wykonano przeszczep tego narządu.
• Scyntygrafia wątroby to badanie obrazowe z zastosowaniem izotopów promieniotwórczych. Radioznaczniki podaje się drogą dożylną i wraz z krwią trafiają one do hepatocytów. Zmiany jakie zachodzą w tych znacznikach analizuje scyntygraf i dzięki temu można ocenić wielkość wątroby, budowę, ubytki narządu lub też zmiany zapalne.
• Arteriografia wątroby to badanie obrazowe pozwalające ocenić naczynia krwionośne wątroby. Po podaniu odpowiedniego kontrastu i wykonaniu serii zdjęć rentgenowskich można przeprowadzić ocenę naczyń krwionośnych wątroby.

Inwazyjne badania wątroby

Do badań inwazyjnych wątroby zalicza się:

• laparoskopię – jest to badanie, które umożliwia bardzo dokładną ocenę narządu; przez powłoki skórne zostaje wprowadzony laparoskop zaopatrzony w kamerę i źródło światła; badanie to umożliwia precyzyjne uwidocznienie wątroby na monitorze;
• biopsję wątroby – jest badanie, które polega na pobraniu przy pomocy specjalnej igły fragmentu tkanki wątroby, w której występują niepokojące zmiany; nakłucie i pobranie tkanki wykonuje się pod kontrolą np. USG, aby precyzyjnie trafić w podejrzaną zmianę; następnie pobrany fragment tkanki wysyła się do badania histopatologicznego, gdzie przeprowadza się analizę tej próbki pod mikroskopem.