Alkoholowe zapalenie wątroby – jak leczyć uszkodzenie wątroby po alkoholu?

Dlaczego picie alkoholu jest szkodliwe dla wątroby?

Nadmierne spożywanie alkoholu jest związane z pojawianiem się różnych chorób wątroby. Alkohol wpływa istotnie na zmianę metabolizmu i zdolności regeneracji komórek wątrobowych, prowadząc, przy nadużywaniu, do wystąpienia zmian martwiczo-zapalnych w miąższu wątroby.

Alkohol etylowy oddziaływuje wielokierunkowo na hepatocyty (komórki miąższu wątroby). Przede wszystkim bezpośrednio je uszkadza i upośledza zdolności do regeneracji. Powstające wolne rodniki prowadzą do utlenienia lipidów oraz zaburzają podstawową funkcję wątroby – odtruwanie. Sugeruje się także, że upośledzony zostaje transport tlenu do hepatocytów. Co więcej, aktywacji ulegają specjalne komórki „opiekujące się” hepatocytami, produkując duże ilości prozapalnych, miejscowo działających hormonów (cytokin). Pobudzenie innej grupy komórek prowadzi do rozpoczęcia włóknienia miąższu.

Kto najczęściej choruje na alkoholowe choroby wątroby?

Najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na chorobę jest wielkość i częstość spożywanych porcji alkoholu etylowego. Alkoholowe zapalenie wątroby zwykle rozwija się u osób nadużywających etanolu codziennie przez wiele lat.

Wyróżnia się kilka czynników ryzyka wpływający na przebieg tego schorzenia. Zaliczamy do nich:

• płeć,
• predyspozycje genetyczne (np. aktywność enzymów odpowiadających za przemiany alkoholu etylowego w organizmie),
• obecność chorób współistniejących (np. ostrej niewydolności nerek),
• występowanie innych chorób wątroby (np. hemochromatozy),
• złe nawyki dietetyczne.

Objawy uszkodzenia wątroby przez alkohol

Objawy związane z alkoholowym zapaleniem wątroby są niespecyficzne, a te bardziej charakterystyczne pojawiają się dopiero w późnych stadiach choroby. Są to m.in.:

• uczucie rozbicia i zmęczenia,
• gorączka o nieznanym pochodzeniu,
• dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (biegunki, nudności, wymioty, utrata apetytu),
• wyczuwalna powiększona wątroba pod łukiem żebrowym, czasami bolesna,
• żółtaczka,
• utrata masy ciała, chudnięcie,
• osłabienie siły mięśniowej,
• wodobrzusze (przy dużym wyniszczeniu).

Czytaj również: Śpiączka wątrobowa – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Diagnostyka i badania przy uszkodzeniu wątroby przez alkohol

Diagnostyka w przypadku chorób wątroby zależnych od alkoholu polega na zebraniu bardzo dokładnego wywiadu lekarskiego, badaniu fizykalnym oraz wykonaniu badań laboratoryjnych. Podczas rozmowy z lekarzem trzeba być szczerym i poddać rzeczywistą ilość spożywanego alkoholu (od jak dawna, jak często, jakie ilości).

W badaniu jamy brzusznej lekarz może wyczuć powiększoną wątrobę pod prawym łukiem żebrowym. Badana wątroba zwykle jest twarda. Chory skarży się na ból wątroby. Osłuchiwanie jamy brzusznej ujawnia w 50% przypadków nieprawidłowe szmery w okolicy wątroby.

Stwierdzenie cech płynu w jamie brzusznej zwykle potwierdza się badaniem ultrasonograficznym. Obecność innych objawów, takich jak pajączki naczyniowe, rumień dłoni lub powiększenie gruczołów piersiowych (ginekomastia) wskazuje na duże zaawansowanie choroby i marskość wątroby.

W badaniach laboratoryjnych zwykle występuje:

• umiarkowane podwyższenie stężenia tzw. enzymów wątrobowych (AST i ALT),
• stosunek AST do ALT większy lub równy 2,
• podwyższenie stężenia bilirubiny,
• podwyższenie stężenia gamma-glutamylotranspeptydazy,
• leukocytoza z dominacją neutrofili,
• podwyższony współczynnik INR.

Leczenie i rokowanie w alkoholowym zapaleniu wątroby

Terapia w zaawansowanych stadiach choroby jest bardzo trudna – zmiany są zwykle nieodwracalne. W przypadku stwierdzenia wczesnego stadium choroby bardzo ważna jest całkowita abstynencja alkoholowa (w przypadku uzależnienia np. poprzez grupy wsparcia, AAA, itp.).

U pacjentów z marskością, ale bez encefalopatii wątrobowej stosuje się dietę bogatą w kalorie, tłuszcze i białko, zaś dla chorych na encefalopatię wątrobową zalecana jest dieta ubogobiałkowa. Można wspierać wątrobę preparatami ziołowymi. Przyjmowanie ich stopniowo regeneruje komórki wątrobowe.

Postępowanie terapeutyczne jest zależne od aktualnego stadium choroby oraz gotowości do zaprzestania nadużywania alkoholu. Nieleczone alkoholowe zapalenie wątroby nieuchronnie prowadzi do marskości tego narządu i w rezultacie do niewydolności, a następnie śmierci.

Najważniejszym działaniem profilaktycznym jest całkowite zaprzestanie picia alkoholu wraz z modyfikacją stylu życia. W celu określenia ciężkości choroby lekarz może wyliczyć tak zwany wskaźnik rokowniczy Maddreya. Ocenia wówczas dwa parametry uzyskiwane z badań laboratoryjnych – czas protrombinowy (podawany w sekundach) oraz stężenie bilirubiny (podawane w mg/dl). Im wyższy wynik, tym cięższa forma choroby i większe ryzyko śmierci.

Gorsze rokowanie w przypadku uszkodzeniu wątroby przez alkohol zwykle występuje:

• u osób starszych,
• u osób z ostrą niewydolnością nerek,
• przy podwyższeniu stężenia bilirubiny we krwi,
• przy podwyższeniu współczynnika INR w badaniach krwi,
• w przypadku współistnienia leukocytozy,
• przy spożywaniu ponad 120 g alkoholu codziennie,
• gdy występuje dodatkowo infekcja (np. sepsa, zapalenie płuc, zakażenie układu moczowego, aspergiloza),
• gdy współistnieje encefalopatia wątrobowa,
• w przypadku stwierdzenia krwawienia z przewodu pokarmowego,
• gdy współczynnik bilirubina / gamma-glutamylotranspeptydaza jest większy od 1,
• w sytuacji, gdy wskazuje na to wynik badania histopatologicznego.

Jak rozpoznać inną, niealkoholową chorobę wątroby?

W celu wyboru właściwej terapii, ze względu na mnogość chorób wątroby, potrzebne jest również wykluczenie innych przyczyń zapalenia i włóknienia tego narządu z uwagi na odmienny sposób leczenia. Należą do nich:

• wirusowe zapalenia wątroby (wywoływane przez wirusy WZW A, B i C) – tę przyczynę wyklucza się poprzez oznaczenie specyficznych antygenów i przeciwciał;
• polekowe uszkodzenie wątroby – ważne jest dokładne zebranie toksykologicznego wywiadu lekarskiego, szczególnie w zakresie zażywania paracetamolu oraz innych leków i substancji potencjalnie trujących, np. grzybów;
• hemochromatoza – bada się parametry gospodarki żelazowej oraz inne współwystępujące w tej chorobie objawy;
• choroba Wilsona – poza uszkodzeniem wątroby cechują ją specyficzne objawy kliniczne;
• choroby dróg żółciowych (pierwotna marskość żółciowa wątroby, pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych) – wyklucza się je poprzez badanie stanu dróg żółciowych oraz ewentualnie badanie histopatologiczne pobranego materiału;
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby (często występujące u osób otyłych),
• inne choroby wątroby (np. autoimmunologiczne zapalenie wątroby).