Histamina – objawy nietolerancji, pseudoalergia, wynik badania DAO, dieta i leki

Co to jest histamina? Jaka są jej funkcje?

Histamina to tzw. hormon tkankowy, czyli syntetyzowany przez określone komórki organizmu i działający lokalnie. Pula histaminy w organizmie znajduje się w tzw. ziarnistościach komórek tucznych, zlokalizowanych w błonach śluzowych oraz tkance łącznej. Tak zmagazynowana histamina występuje w formie nieczynnej. Funkcje histaminy to przede wszystkim regulowanie reakcji alergicznych, skurczu mięśni gładkich, wspomaga gojenie się ran. To nie jedyne działanie histaminy – hormon ten reguluje pracę serca, wspomaga wydzielanie soku żołądkowego oraz reguluje wydzielanie hormonów przedniego płata przysadki – hormonu adrenokortykotropowego ACTH i tyreotropowego TSH.

Histamina uwalniana jest w odpowiedzi na działanie wielu bodźców. Przejściowy wzrost stężenia histaminy we krwi spowodowany może być przez: nadmierny wysiłek fizyczny, chroniczny stres, infekcje, przewlekłe choroby zapalne, alkohol. Ponadto wzrost stężenia histaminy towarzyszy działaniu na organizm alergenów.

Histamina a alergia – objawy uczulenia

Jakikolwiek kontakt z alergenem powoduje aktywację układu odpornościowego. W pierwszym etapie odpowiedzi alergicznej dochodzi do syntezy przeciwciał, a te wiążą się z komórkami tucznymi uwalniając histaminę. Reakcja histaminowa odpowiada za rozwój objawów alergii, takich jak:

• katar sienny,
• zaczerwienienie i świąd skóry,
• wysypka na skórze,
• duszność,
• wymioty, zaczerwienie i łzawienie oczu.

Histamina w żywności – gdzie jest dużo histaminy?

Poza wewnątrzustrojową syntezą histaminy, jej źródłem w organizmie może być dieta. Histamina w jedzeniu najczęściej nie występuje w produktach nieprzetworzonych. Jej stężenie zwiększa się pod wpływem fermentacji, dojrzewania żywności bądź jej długotrwałego przechowywania. Jaka jest zawartość histaminy w produktach spożywczych? Produkty bogate w histaminę to:

• surowe kiełbasy (boczek wędzony, salami),
• czerwone i musujące wino, a także inne alkohole,
• kiszona kapusta,
• przyprawy: anyż,
• owoce morza,
• ryby,
• sery,
• mięso,
• niektóre warzywa – bakłażan, szpinak, pomidory,
• ryż i pszenica,
• wybrane owoce – banany, awokado, truskawki.

Poziom histaminy w organizmie nie zależy tylko od jej syntezy czy podaży z dietą, ale także od tempa jej rozkładu przez specyficzny enzym – diaminooksydazę DAO. Niektóre produkt spożywcze przyczyniają się pośrednio do zwiększenia poziomu histaminy we krwi, hamują aktywność DAO. Mowa zwłaszcza o kakao i czekoladzie, pieczarkach, orzechach, kiwi czy truskawkach.

Nietolerancja histaminy, czyli pseudoalergia

Nietolerancja histaminy to stan podwyższonego stężenia histaminy we krwi nie mający związku z aktywacją układu immunologicznego. Nie są uruchamiane typowe mechanizmy towarzyszące kontaktowi z alergenem – stąd określenie „pseudoalergia”. Taki stan uczulenia na histaminę spotykany jest wtedy, gdy działają wspomniane częściej czynniki powodujące przejściowy wzrost poziomu histaminy.

Przyczyną nietolerancji na histaminę może być także spożywanie histaminy w żywności. Nie jest to jednak alergia pokarmowa. Ponadto alergia na histaminę może wynikać z niewystarczającej aktywności enzymu DAO. Spadek aktywności tego enzymu może być spowodowany przyjmowaniem niektórych pokarmów, ale także chorobami jelit: chorobą Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Objawy uczulenia na histaminę przypominają tradycyjną alergię i obejmują:

• trudności w odchudzaniu,
• wysypki skórne,
• bóle i zawroty głowy, migreny,
• bóle brzucha i biegunki,
• nadciśnienie,
• katar, łzawienie oczu.

Dieta antyhistaminowa

Dieta antyhistaminowa to dieta eliminująca produkty zawierające histaminę. U najbardziej wrażliwych osób objawy nietolerancji histaminy pojawiają się już po spożyciu 5–10 mg histaminy na kilogram produktu spożywczego, zaś u większości osób objawy nietolerancji histaminy pojawiają się po przyjęciu z pokarmem około 50 mg histaminy na kg produktu. Najważniejsze produkty, które należy wyeliminować oraz zawartość w nich histaminy przedstawia się następująco:

• ementaler 100–500 mg/ kg,
• camembert 100–300 mg/ kg,
• ser gouda powyżej 200 mg/ kg,
• ryby w puszce do 35 mg/ kg,
• salami 10–280 mg/ kg,
• wino czerwone 60–130 000 mg/ kg,
• ocet stołowy 500 mg/ kg.

Podstawowe zasady komponowania diety antyhistaminowej są następujące:

• dozwolone produkty zbożowe to płatki owsiane i kukurydziane, orkisz, amarantus, komosa ryżowa, unikać należy natomiast produktów pszennych;
• dozwolone jest spożycie nabiału za wyjątkiem serów żółtych;
• mięsa, które można spożywać to wołowina, indyk, kurczak, wędliny pieczone; należy natomiast ograniczyć spożycie wieprzowiny oraz surowych wędlin;
• zalecane są do spożycia ryby świeże lub mrożone, ale nie wędzone czy konserwy;
• z warzyw należy unikać pomidorów, szpinaku, strączków, awokado, bakłażana i kiszonej kapusty;
• owoce, które warto wyeliminować to kiwi, banany, gruszki, truskawki, maliny, cytrusy, śliwki i ananasy.

Kiedy badać histaminę?

Poziom histaminy najczęściej oznaczany jest w przypadku podejrzenia mastocytozy. W przebiegu tej choroby dochodzi do nadmiernej kumulacji mastocytów, czyli komórek tucznych w skórze (mastocytoza skórna) lub narządach (mastocytoza układowa). Wskazaniem do oznaczenia histaminy jest także wystąpienie objawów wskazujących na anafilaksję:

• zawrotów głowy,
• obniżonego ciśnienia krwi,
• utrudnionego oddychania,
• obrzęku gardła czy twarzy,

W przypadku diagnozowania mastocytozy czy anafilaksji oznaczenie histaminy często uzupełniane jest o badanie poziomu tryptazy. Natomiast w diagnostyce nietolerancji histaminy oznaczana jest dodatkowo aktywność enzymu DAO.

Badanie poziomu histaminy – badanie DAO

Badanie histaminy we krwi wykonywane jest z próbki krwi pobranej na czczo. Jeśli jednak diagnozowana jest anafilaksja, zalecane jest oznaczenie histaminy jak najszybciej od momentu pojawienia się objawów. Niekiedy konieczne może być także odstawienie leków przeciwhistaminowych przed pobraniem próbki.

Wykonywane jest także oznaczenie poziomu histaminy w moczu oraz jej metabolitów – wtedy zalecane jest pobranie porannej próbki moczu lub wykonanie dobowej zbiórki moczu. W przypadku badania aktywności enzymu DAO zalecane jest pobranie próbki krwi żylnej na czczo, bez uprzedniego specjalnego przygotowania. Cena badania histaminy w moczu to 380–400 zł. Cena badania DAO to średnio170–180 zł.

Norma histaminy w surowicy krwi to średnio 1,8–9 nmol/ l. Prawidłowy poziom aktywności DAO to 10,7–34,6 IU/ l. Normy mogą się różnić w zależności od laboratorium. Podwyższony poziom histaminy może wskazywać na anafilaksje lub nadmierną aktywację układu immunologicznego, zaś wysoka histamina z obniżoną wartością DAO wskazuje na nietolerancję histaminy.

Leki przeciwhistaminowe

Stale podwyższony poziom histaminy we krwi wymaga stosowania leków przeciwhistaminowych. Leki te, będące antagonistami histaminy dzielą się na produktu I i II generacji. Leki starszej generacji oddziałują na receptory histaminowe, a także serotoninergiczne, dopaminergiczne, cholinergiczne oraz adrenergiczne. Do leków tego typu zaliczamy m. in. klemastynę, cetyryzynę, prometazynę czy fenspiryd. Takie nieselektywne działanie generowało szereg działań niepożądanych, w tym dezorientacji, senności czy wzrostu masy ciała. Stosowanie tych leków uniemożliwia ponadto prowadzenie samochodu, niewskazane jest także u osób z przerostem prostaty czy jaskrą.

Dlatego też wprowadzono leki II generacji, działające wyłącznie na receptory histaminowe i wolne od poważnych działań ubocznych. Leki te to m. in. cetyryzyna, lewocetyryzyna, bilastyna. Blokowanie receptorów histaminowych uniemożliwia histaminie wywołanie charakterystycznych objawów alergii. Jednocześnie brak jest uciążliwych działań niepożądanych. Leki na alergię mogą występować w postaci tabletek, syropu, maści czy kropli.

Bibliografia

Dieta antyhistaminowa, Heide Steigenberger. Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2010

http://alergia.org.pl/wp-content/uploads/2017/08/Nie-tylko-alergeny-nietolerancja-histaminy.pdf

https://www.mp.pl/alergologia/ekspert/167028,jakie-badania-nalezy-wykonac-w-celupotwierdzenia-nietolerancji-histaminy

http://www.kwadryga.pl/upload/Dokumenty/Artykuly_naukowe/2017_7_naukowy.pdf