Przeziębienie – przyczyny, objawy, ile trwa, leczenie i domowe sposoby

Jak można łatwo się przeziębić i jak uniknąć przeziębienia?

Przeziębienie jest wynikiem infekcji wirusowej. Wirusy odpowiedzialne za przeziębienie rozprzestrzeniają się łatwo, dlatego w sezonie infekcji ciężko jest uchronić się przed zachorowaniem. Istnieją jednak sposoby pozwalające zminimalizować ryzyko infekcji:

• unikanie bliskiego kontaktu z osobami chorymi, picia ze wspólnej butelki, używania tych samych sztućców, itd.;
• w okresie wzmożonego zachorowania unikanie dużych skupisk ludzkich;
• dbanie o higienę, dokładne mycie rąk;
• unikanie wychłodzenia, przemoczenia ubrań i ciała;
• wzmacnianie odporności organizmu lekami immunostymulującymi (najlepiej zawierającymi inozynę, która dodatkowo działa przeciwwirusowo).

W przypadku zachorowania na przeziębienie warto zadbać o kilka dni odpoczynku w domu. Wskazany jest odpoczynek w łóżku, nawadnianie organizmu (wypijanie minimum 2 litrów płynów dziennie), nawilżanie powietrza i zapewnienie optymalnej temperatury (około 20°C) w pomieszczeniu, w którym przebywamy. Kilka razy dziennie warto robić sobie inhalacje z 0,9% NaCl lub pary wodnej (można dodać kilka kropki olejku, np. eukaliptusowego lub mentolowego), które nawilżają drogi oddechowe i rozrzedzają wydzielinę z nosa oraz z dróg oddechowych.

Przeziębienie – przyczyny infekcji wirusowej

Przeziębienie to zakaźna choroba górnych dróg oddechowych, określana także jako ostry nieżyt nosa czy zapalenie nosogardła. Jest to infekcja wirusowa – przyczyną przeziębienia są najczęściej rynowirusy, jednak czynnikiem etiologicznym mogą być również: koronawirusy, wirus RSV, adenowirusy, enterowirusy oraz szereg innych mikrobów (około 200).

Wirus przenosi się drogą kropelkową. Przeziębieniem można się zarazić poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą, ale także z jego śliną bądź przedmiotami codziennego użytku, których dotykał. Z uwagi na wirusową etiologię choroby, antybiotyk na przeziębienie nie znajduje zastosowania, włącza się go dopiero w sytuacji nadkażenia bakteryjnego.

Na przeziębienie w największym stopniu narażona jest populacja pediatryczna, czyli dzieci. Przeziębienie u niemowlaka czy starszego dziecka występuje nawet kilkukrotnie częściej niż u osoby dorosłej, co ma związek z nie w pełni wykształconym układem odpornościowym. Z powodu osłabienia układu immunologicznego częściej rozwija się także przeziębienie w ciąży. Najrzadziej mamy do czynienia z przeziębieniem u osoby starszej, której organizm zdążył uodpornić się na liczne patogeny odpowiedzialne za rozwój choroby przeziębieniowej.

Na złapanie wirusa przeziębienia w największe stopniu narażeniu jesteśmy w okresie jesienno-zimowym. Przypuszcza się, że ma to związek ze zmianami w układzie oddechowym, które zachodzą na skutek obniżenia temperatury powietrza. Rozprzestrzenianiu infekcji sprzyja przebywanie w zamkniętych, zatłoczonych miejscach: przedszkolach, szkołach, zakładach pracy czy środkach komunikacji publicznej. Ryzyko zarażenia przeziębieniem wzrasta przy braku dostatecznej higieny.

Obniżona odporność – czynnik ryzyka przeziębienia

Badania dowodzą, że niewydolność układu immunologicznego stanowi ważny czynnik ryzyka choroby przeziębieniowej. Nawracające, częste przeziębienia mogą wskazywać na osłabienie odporności i nieprawidłową odpowiedź immunologiczną na kontakt z wirusem.

Wrotami zakażenia jest najczęściej jama nosowa, do której wirusy przeziębienia trafiają wraz z wdychanym powietrzem. Wspomniane rynowirusy przywierają do znajdujących się na błonie śluzowej białek (receptorów ICAM-1), za pośrednictwem których łączą się z komórkami i ulegają namnożeniu. Jeśli układ odpornościowy funkcjonuje prawidłowo, zmienione komórki neutralizowane są przez leukocyty (krwinki białe). W sytuacji, kiedy bariera ochronna organizmu nie działa dostatecznie dobrze, dochodzi do rozprzestrzeniania się drobnoustrojów na śluzówce nosa i wyzwolenie stanu zapalnego.

Osłabiona odporność może być wynikiem:

• nieprawidłowej diety z niedoborami witamin,
• przepracowania,
• niedostatecznej ilości snu,
• ogólnej złej kondycji organizmu (np. pozbawionego aktywności fizycznej, wyniszczonego radykalną dietą, przewlekłą chorobą lub radykalnym i bardzo obciążającym leczeniem).

Warto wspomnieć, że suche i zimne powietrze może obniżać odporność na wirusy, które wywołują przeziębienie. Innym czynnikiem osłabiającym organizm i zwiększającym ryzyko zachorowania jest palenie tytoniu – zarówno czynne, jak i bierne. U palaczy infekcje takie mogą ulegać zaostrzeniu, trudniej też jest je wyleczyć.

Przeziębienie – objawy. Jak długo trwa?

Objawy przeziębienia zależne są od etapu choroby (w przebiegu wyróżnia się fazę naczyniową i komórkową). Pierwsze oznaki pojawiają się 1–2 dni po wniknięciu wirusa. Jakie są pierwsze objawy przeziębienia ? Początek przeziębienia charakteryzuje zmęczenie, bóle głowy. Chory skarży się na uczcie kręcenia, pieczenie, suchość w nosie, co wyzwala kichanie. Dolegliwości nasilają się w 2.–4. dniu po ekspozycji na wirusa.

Do pierwszych objawów przeziębienia dołączają kolejne:

• uczucie pieczenia i drapania w gardle, chrypka,
• uczucie spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła,
• katar (wraz z trwaniem infekcji może zmienić kolor i gęstość),
• uczucie ogólnego rozbicia,
• bóle mięśni (tzw. łamanie w kościach)
• zapchany nos, czyli obrzęk błony śluzowej nosa,
• katar,
• kaszel,
• utrata apetytu,
• uczucie utraty powonienia,
• stan podgorączkowy lub niewielka gorączka,
• złe samopoczucie.

Przy przeziębieniu katar przybiera początkowo formę przezroczystej, cieknącej, wodnistej wydzieliny z nosa. Z czasem przekształca się w gęsty katar i możne zmienić barwę na żółty lub zielonkawy – mamy wówczas do czynienia z katarem ropnym. Nie musi to jednak oznaczać rozwoju infekcji bakteryjnej – za zmianę koloru kataru odpowiada obecność białych krwinek. Kaszel może mieć charakter suchy, jak i mokry – z odkrztuszaniem flegmy (plwociny). U dorosłych obserwuje się zwykle przeziębienie bez gorączki, zdarza się nawet, lekko obniżona temperatura. Podwyższona występuje częściej u niemowląt i małych dzieci. Niektóre spośród wirusów przeziębienia odpowiedzialne są za przeziębienie bezobjawowe.

Przeziębienie trwa zazwyczaj od 5 do 7 dni.

Przeziębienie a grypa – jak odróżnić?

Określenie, czy mamy do czynienia z przeziębieniem czy grypą, nie zawsze jest proste, zwłaszcza że za obydwa stany mogą odpowiadać te same wirusy (przykładem może być wirus grypy odpowiedzialny nawet za 15 proc. przypadków przeziębienia).

W przypadku grypy znamienny jest nagły początek. Charakterystycznym objawem grypy jest przy tym gorączka, która może przekraczać 39 stopni Celsjusza (gorączka przy przeziębieniu osiąga maksymalnie 38 stopni). W grypie występują bóle głowy i kończyn, światłowstręt, może dojść do zapalenia krtani, tchawicy czy oskrzeli. Przebieg grypy jest cięższy niż przeziębienia, a sama choroba poważniejsza, gdyż – zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością – może prowadzić do ciężkich powikłań.

Świadomość tego, jak odróżnić grypę od przeziębienia, może zapobiec rozwojowi choroby na wczesnych etapach zakażenia. Przyjęcie leków przeciwwirusowych w pierwszej fazie infekcji może skutecznie zahamować postęp schorzenia.

Podsumujmy, czym różnią się grypa i przeziębienie.

Przeziębienie:

• mniej dynamiczny początek,
• brak gorączki lub niska gorączka,
• umiarkowane, przemijające osłabienie,
• kichanie, kaszel,
• bóle głowy (rzadko).

Grypa:

• gwałtowny początek,
• wysoka gorączka,
• znaczne, utrzymujące się dłużej osłabienie,
• kichanie i kaszel występują rzadko,
• częste, dokuczliwe bóle głowy.

Leki na przeziębienie – co pomoże na infekcję?

Leczenie przeziębienia jest objawowe, czyli polega na doraźnym łagodzeniu dolegliwości. W pierwszej kolejności zalecany jest paracetamol, działający przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. To bezpieczny lek na przeziębienie w ciąży, bez obaw można podawać go także dzieciom.

Należy jednak pamiętać, że substancja wchodzi w skład wielu obecnych na rynku tabletek czy saszetek na przeziębienie, dlatego łatwo o jej przedawkowanie. W ciągu doby nie należy przyjąć więcej niż 4 g paracetamolu.

Paracetamol nie powoduje działań niepożądanych, o ile przyjmowany jest w zalecanych dawkach. Paracetamol jest składnikiem leków na przeziębienie, z których sporządza się gorący napój. Leki te łagodzą ból i gorączkę, zmniejszają ilość wydzieliny z nosa oraz zmniejszają obrzęk śluzówki nosa.

Gorączka jest wyrazem tego, że organizm jest zmobilizowany do walki z zakażeniem, dlatego nie zawsze trzeba ją zbijać. W przypadku osób bez poważnych chorób przewlekłych (takich jak np. padaczka), o zwalczaniu gorączki powinno się myśleć dopiero przy temperaturze powyżej 38°C, powodującej znaczne pogorszenie samopoczucia. Zanim sięgniemy po leki przeciwgorączkowe, warto zastosować najpierw inne metody obniżania temperatury, takie jak np. schłodzenie ciała za pomocą zimnych okładów.

Silne leki na przeziębienie to niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen czy naproksen, jednak ich przyjmowanie obarczone jest większym ryzykiem wystąpienia powikłań. Nie mogą przyjmować ich pacjenci z chorobą wrzodową. Powszechne jest przyjmowanie aspiryny na przeziębienie, jednak, wbrew obiegowemu przekonaniu, nie skraca ona czasu trwania choroby, a podobnie jak leki z grupy NLPZ – łagodzi ból i pomaga zbić gorączkę.

Na katar pomogą leki obkurczające błonę śluzową nosa. Można przyjmować je miejscowo w postaci żelu czy sprayu do nosa (np. ksylometazolina, nafazolina, tymazolina). Zmniejszają one przekrwienie i obrzęk śluzówki. Tego typu preparatów na zatkany nos w leczeniu przeziębienia w domu nie należy jednak stosować dłużej niż 5 dni, ponieważ przedawkowanie może prowadzić do rozwoju polekowego nieżytu nosa. Do dyspozycji mamy także tabletki na katar z pseudoefedryną, która pomaga udrożnić nos i odetkać zatkane zatoki.

Na katar dla dzieci można stosować aerozole lub krople do nosa z hlorowodorkiem oksymetazoliny lub chlorowodorkiem ksylometazoliny. Leczenie kataru u niemowląt i dzieci najlepiej skonsultować z lekarzem.

Przy bólu gardła sposobem na przeziębienie będą z kolei tabletki do ssania. Bez recepty dostępne są leki zawierające chlorowodorek benzydaminy działający przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwobrzękowo. Można stosować je na gardło w czasie ciąży. Skuteczność wykazują także leki z salicylanem choliny czy flurbiprofen.

Należy podkreślić, że antybiotyk na wirusy nie działa, a przyjmowanie go na własną rękę w czasie infekcji może prowadzić do wykształcenia oporności, co utrudni leczenie potencjalnych zakażeń bakteryjnych w przyszłości.

Leki przeciwwirusowe w leczeniu przeziębienia

Choć w wielu przypadkach leczenie przeziębienia rozpoczyna się od leków działających objawowo (wspomniany paracetamol lub ibuprofen), to ważnym elementem terapii infekcji wirusowych powinny być leki przeciwwirusowe. Jednym z takich preparatów jest inozyna. Jej skuteczność polega na tym, że hamuje namnażanie wirusów, a jednocześnie działa immunostymulująco, to znaczy zwiększa odporność.

Inozyna może być stosowana zarówno u dorosłych, jak i u dzieci (po ukończeniu 1. roku życia). Co ważne, środek ten działa na każdym etapie infekcji i może być zażywany już w trakcie choroby, kiedy pacjent zauważy pierwsze objawy przeziębienia. Skuteczność leku polega na tym, że aktywizuje komórki odpowiadające za odpowiedź odpornościową organizmu – limfocyty T.

Inozyna:

• hamuje namnażanie wirusów,
• podnosi odporność organizmu,
• działa na każdym etapie rozwoju infekcji wirusowej, dzięki czemu może być podawana w trakcie jej trwania,
• dostępna jest w formie płynnej (syrop) i stałej (tabletki).

Warto wspomnieć, że część lekarzy zaleca stosowanie inozyny profilaktycznie, także u dzieci. Przyjmowana w kilku cyklach w okresie wzmożonej zachorowalności na przeziębienie i grypę, poprawia odporność i zmniejsza ryzyko zachorowania oraz wystąpienia dokuczliwych objawów infekcji, takich jak katar czy kaszel. Inozyna jest lekiem przeciwwirusowym dostępnym bez recepty.

Co na ból gardła przy przeziębieniu?

Łagodzenie bólu gardła to jedno z najważniejszych wyzwań w czasie leczenia przeziębienia, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Grupą leków stosowanych przy przeziębieniu są leki łagodzące ból gardła. W aptece dostępnych jest wiele preparatów zawierających substancje o działaniu antyseptycznym (odkażającym), takie jak np. salicylan choliny, benzokaina, amylometakrezol. Najczęściej mają one postać pastylek do ssania, ale możemy także kupić preparaty w formie sprayu lub płukanek.

Skuteczne są tabletki na ból gardła pochodzenia naturalnego. Mogą być bezpiecznie stosowane przez dzieci. Jeżeli dziecko nie chce przyjmować leków, stosuje się lizaki na ból gardła. Pastylki do ssania na ból gardła zwalczają uczucie drapania i mrowienia. Na śluzówce pozostawiają film, który zapobiega odczuwaniu przykrych dolegliwości. Pastylki łagodzą towarzyszące stanom zapalnym podrażnienia gardła objawiające się pieczeniem, uczuciem suchości, bólem i trudnościami w przełykaniu. Wspomniane preparaty na ból gardła są całkowicie bezpieczne – zawierają naturalne wyciągi np. z prawoślazu, szałwii czy werbeny.

Co na kaszel i katar przy przeziębieniu?

Suchy lub mokry, męczący kaszel jest dokuczliwym objawem przeziębienia, dlatego wielu pacjentów chętnie sięga po leki przeciwkaszlowe. Produktywny kaszel jest wskazaniem do zastosowania leków mukolitycznych (rozrzedzających wydzielinę z dróg oddechowych i ułatwiających jej odkrztuszanie) zawierających np. ambroksol.

Najlepszym sposobem na kaszel jest syrop, który działa na dwa rodzaje kaszlu – na kaszel mokry i na kaszel suchy. Jeden preparat pozwoli pozbyć się kaszlu. Kaszel jest odruchem sprzyjającym usuwaniu nie tylko zalegającej wydzieliny z dróg oddechowych, ale też zanieczyszczeń i drobnoustrojów. Odkrztuszanie plwociny jest naturalnym i ważnym etapem w procesie leczenia przeziębienia. Warto skorzystać także z domowych sposobów na kaszel suchy czy mokry, jak np. inhalacje czy nawilżanie powietrza.

Z pomocą przychodzą także środki na kaszel, które zawierają naturalne składniki. Powlekają delikatną śluzówkę gardła i łagodzą kaszel. Środki na kaszel oparte na naturalnych składnikach dodatkowo nawilżają gardło i zmniejszają częstość odruchu kaszlowego.

Z kolei w przypadku kataru sprawdzonym i skutecznym sposobem jest woda morska do nosa. Pozwala szybko i bezpiecznie pozbyć się kataru i uczucia zapchanego nosa. Może być ona stosowana u dzieci.

Równie bezpiecznym sposobem są inhalacje. Zatkany nos u dziecka to poważny problem. U dzieci skuteczne są plastry naklejane na ubranie lub piżamę. Zawierają naturalne olejki eteryczne, które działają przeciwzapalnie, udrażniają zapchany nos i ułatwiają dzieciom zasypianie.

Jeżeli pomimo inhalacji wciąż dokucza nam uczucie zapchanego nosa, można sięgnąć po leki dostępne w postaci aerozoli do nosa. Zawierają one np. oksymetazolinę, nafazolinę, ksylometazolinę. Ze względu na rozwijającą się tolerancję (potrzebę zwiększania dawki leku celem uzyskania tej samej odpowiedzi) oraz działania niepożądane, można je stosować maksymalnie 3–5 dni.

Domowe sposoby na przeziębnie – jak szybko wyleczyć przeziębienie?

Najlepszym lekiem na przeziębienie jest odpoczynek i nawodnienie organizmu. Standardową kurację lekami aptecznymi można uzupełnić domowymi sposobami. Sprawdzi się łatwy w przygotowaniu syrop na przeziębienie z czosnku lub syrop z cebuli, miód czy sok malinowy.

Do zalecanych ziół na przeziębienie zalicza się m.in. tymianek, szałwię czy lipę. Popularnością cieszy się także imbir na przeziębienie. Działa rozgrzewająco i napotnie, a dodatkowo łagodzi ból, można dodawać go do herbaty. Naturalnym sposobem leczenia infekcji wspomagają walkę z chorobotwórczymi drobnoustrojami, a dodatkowo rozrzedzają zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę, ułatwiając oddychanie.

Przeziębienie – kiedy do lekarza?

W przypadku dzieci, osób w podeszłym wieku oraz osób cierpiących na poważne choroby przewlekłe, wizyta u lekarza wskazana jest w każdym przypadku przeziębienia. Banalna infekcja może bowiem doprowadzić do powikłań, takich jak np. rozwój poważniejszych infekcji, w tym zapalenia płuc.

Zdrowy dotychczas dorosły powinien udać się do lekarza w przypadku ciężkiego przebiegu przeziębienia (wysoka gorączka, silny ból głowy, duszność, bóle ucha) lub w przypadku braku poprawy po kilku dniach od zachorowania.

współpraca: lek. Jolanta Wasilewska