Powikłania zapalenia płuc – jakie mogą być skutki i konsekwencje nieleczonego zapalenia?

Ropień płuca

Powikłaniem zapalenia płuc są ropnie płuca, czyli zbiorniki ropy w miąższu płuca, występują najczęściej po zapaleniu płuc o etiologii gronkowcowej lub wywołanym bakteriami beztlenowymi. W dobie antybiotykoterapii występuje rzadko, najczęściej u chorych o obniżonej odporności. Objawy są podobne jak w samym zapaleniu płuc – kaszel (z wykrztuszaniem plwociny, często ropnej) i gorączka z dreszczami.

W badaniu lekarz stwierdza zmiany osłuchowe. W badaniach krwi podwyższone są parametry stanu zapalnego – OB i CRP, liczba białych krwinek. Występuje charakterystyczny obraz w RTG klatki piersiowej – jama z poziomami płynów. Czasem w celu rozpoznania wykonuje się dodatkowo bronchoskopię.

Leczenie ropnia polega na tzw. drenażu ułożeniowym i antybiotykoterapii dożylnej (niekiedy antybiotyki podaje się poprzez wlewy dooskrzelowe lub przez nakłucie ściany klatki piersiowej bezpośrednio do jamy ropnia). Antybiotykoterapia trwa długo, zwykle kilka tygodni i musi być stosowana do zamknięcia się jamy ropnia.

Gdy mimo leczenia poprawa nie następuje, gdy wystąpi krwotok, pęknięcie ropnia i powstanie ropniaka opłucnej lub gdy ropień ma duże rozmiary (powyżej 6 cm), rozważa się leczenie chirurgiczne – resekcję zmiany.

Jeżeli przez 6 tygodni leczenia zmiany nie cofną się, mówimy o ropniu przewlekłym. Rokowanie jest w takim przypadku gorsze. Ropień może wiązać się z groźnym krwotokiem lub powikłaniami septycznymi.

Wysięk w jamie opłucnej i ropniak opłucnej

Innym z powikłań zapalenia płuc jest wysiękowe zapalenie opłucnej. Powstaje ono najczęściej jako powikłanie bakteryjnego zapalenia płuc, rzadziej zapalenia płuc wirusowego. W rzeczywistości wysięk w jamie opłucnej towarzyszy nawet 1/3 chorych na bakteryjne zapalenie płuc. Płyn zazwyczaj jest niezakażony. Gdy ulegnie zakażeniu, powstaje ropniak opłucnej.

W przypadku ropniaka opłucnej tworzą się zmiany włókniste opłucnej, utrudniające rozprężanie się płuca i oddychanie. Bardzo ważne jest tutaj odpowiednie leczenie.

Wysiękowe zapalenie opłucnej objawia się bólem w klatce piersiowej o nagłym początku, który pojawia się przy oddychaniu, gorączką z potami i suchym kaszlem. Oddech jest płytki (z powodu bólu), zmniejsza się ruchomość klatki piersiowej po chorej stronie. Lekarz, osłuchując, stwierdza zniesienie szmeru oddechowego po zajętej stronie. Na zdjęciu rentgenowskim klatki piersiowej stwierdza się płyn.

Leczenie polega na antybiotykoterapii dożylnej. Podaje się również glikokortykosteroidy. Leki można podać bezpośrednio do jamy opłucnowej. Wykonuje się nakłucie opłucnej w celu usunięcia płynu i pobrania go do badania. Bardzo istotna jest rehabilitacja oddechowa.

Powikłania atypowego zapalenia płuc

Jednym z powikłań zapalenia płuc – atypowego jest chlamydiowe zapalenie płuc. Może ono prowadzić do obturacji oskrzeli, szczególnie u małych dzieci, co z kolei zaostrza przebieg astmy. W ciężkich przypadkach występuje wysięk opłucnowy. Zakażenie powoduje uszkodzenie nabłonka w drogach oddechowych i sprzyja późniejszym zachorowaniom na zapalenie gardła i zatok, dychawicę oskrzelową czy nawracający katar.

Zapalenie płuc spowodowane bakterią Legionella pneumophila może mieć ciężki, powikłany przebieg, zwłaszcza u osób starszych czy z upośledzeniem odporności (np. przyjmujących leczenie immunosupresyjne), u których może doprowadzić do niewydolności oddechowej i wstrząsu, a nawet zgonu. Może wystąpić zapalenie mięśnia sercowego, osierdzia, zapalenie opłucnej, zapalenie mózgu. Uszkadzane są wątroba i nerki, mogą wystąpić również zapalenie stawów i różnego rodzaju odczyny skórne (wysypki).

Powikłania zapalenia płuc u dzieci

Zapalenie płuc u dzieci, szczególnie wirusowe, może być powikłane skurczami oskrzeli utrudniającymi oddychanie, zwłóknieniem płuc czy zarostowym zapaleniem oskrzelików. Każde z tych powikłań, nieleczone, może doprowadzić do poważnych, nieodwracalnych zmian.

Do bardzo groźnych powikłań zapalenia płuc u dzieci należy zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS), polegający na obrzęku płuc i znacznym upośledzeniu wymiany gazowej, powodującym niedotlenienie, a następnie niewydolność wielonarządową i nawet zgon pacjenta. Bardzo istotne jest jak najszybsze udanie się do lekarza w przypadku niepokojących objawów i, jeśli to konieczne, hospitalizacja.

Częste wśród dzieci atypowe zapalenia płuc mogą doprowadzić do groźnych powikłań pozapłucnych:

• zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu,
• zapalenia mięśnia sercowego, osierdzia, stawów,
• śródmiąższowego lub kłębuszkowego zapalenia nerek,
• chorób skóry i innych.

Dlatego bardzo ważna jest odpowiednia diagnostyka i leczenie. Jeśli objawy zapalenia płuc u dziecka nie mijają mimo leczenia lub nasilają się, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem pediatrą.