Obrzęk płuc

Jak powstaje obrzęk płuc?

Za utrzymanie prawidłowej ilości płynu w tkance śródmiąższowej płuc odpowiada równowaga pomiędzy ciśnieniem hydrostatycznym krwi a ciśnieniem wywieranym przez białka (przede wszystkim albuminy) obecne w osoczu (tak zwane ciśnienie onkotyczne), które zapobiegają utracie wody z naczyń. Translokacja płynu z włośniczek w obręb tkanki płucnej spowodowana może zatem być poprzez dwa mechanizmy.

Pierwszy dotyczy przewagi ciśnienia hydrostatycznego w wyniku jego wzrostu lub spadku ciśnienia onkotycznego. Wszelkie stany powodujące zastój krwi w krążeniu płucnym wywoływać będą zwiększenie ciśnienia, z jakim krew działa na ściany włośniczek. Natomiast choroby prowadzące do spadku poziomu albumin (schorzenia nerek lub wątroby) przyczynią się do obniżenia ciśnienia onkotycznego.

Drugi mechanizm rozwinie się wskutek uszkodzenia tak zwanej bariery pęcherzykowo-włośniczkowej zbudowanej ze ściany pęcherzyka płucnego i przylegającej włośniczki. Spowoduje to przemieszczanie się albumin w obręb tkanki śródmiąższowej płuc, a co za tym idzie także płynu. W prawidłowo funkcjonującym organizmie człowieka niewielka ilość przesączu, który dostaje się do tkanki płucnej, odprowadzana jest poprzez sprawny układ limfatyczny.

Niewydolność serca główną przyczyną obrzęku płuc

Nasycona tlenem krew transportowana jest do lewej komory serca żyłami płucnymi. W sytuacji, gdy dochodzi do upośledzenia pracy nadmiernie obciążonego mięśnia serca, nie może ono przepompować krwi spływającej do innych narządów organizmu. W wyniku zastoju w płucach zwiększa się ciśnienie hydrostatyczne i następuje przemieszczanie się przesączonego płynu z naczyń krwionośnych najpierw w obręb tkanki płucnej, a w kolejnych etapach do pęcherzyków płucnych. Uniemożliwia to prawidłową wymianę tlenu i dwutlenku węgla w płucach.

Obrzęk płuc jest więc najcięższym powikłaniem niewydolności lewej komory serca. Do tego stanu doprowadzić mogą wszelkie przyczyny zaburzające prawidłową pracę mięśnia sercowego. Bardzo często do szybkiego rozwinięcia obrzęku płuc dochodzi u pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca, u których nastąpi nagłe pogorszenie się pracy serca.

Ponadto może to być także powikłanie ostrego zespołu wieńcowego, spowodowanego niedokrwieniem mięśnia serca. Zaburzenia rytmu serca i zaburzenia przewodzenia oraz wady zastawek (szczególnie zastawki mitralnej) także mogą stać się przyczyną wystąpienia obrzęku płuc. Szybki i duży wzrost ciśnienia tętniczego również może spowodować ten groźny dla życia stan. Z rzadszych przyczyn wymienić należy infekcyjne zapalenie wsierdzia oraz śluzak lewego przedsionka, czyli nowotwór, którego lokalizacja może blokować przepływ krwi z lewego przedsionka do komory.

Pozasercowe przyczyny obrzęku płuc

Obrzęk płuc rozwija się także wskutek zniszczenia bariery pomiędzy naczyniami krwionośnymi a wnętrzem pęcherzyków płucnych. Przyczyny można podzielić na trzy grupy w zależności od tego, czy zaburzenie nastąpiło w mechanizmie bezpośrednim, pośrednim czy obrzęk jest wynikiem uszkodzenia naczyń płucnych. W wyniku tępego urazu klatki piersiowej lub przez drogi oddechowe dochodzi do bezpośredniego uszkodzenia, natomiast mechanizm pośredni wynika z działania mediatorów przetransportowanych z krwią do płuc.

Trzecia kategoria związana jest z ostrymi zmianami ciśnień w naczyniach płucnych. Do przyczyn obrzęku płuc, które nie są związane z upośledzoną pracą serca, należą:

• zachłyśnięcie się wodą czy treścią żołądkową (powstaje zachłystowe zapalenie płuc),
• inhalacja dymu,
• zapalenie płuc,
• toksyczne działanie tlenu,
• zatorowość płucna,
• sepsa,
• zapalenie trzustki,
• wielokrotne przetoczenia krwi,
• narkotyki stosowane dożylnie (heroina),
• przebywanie na dużej wysokości (choroba wysokogórska),
• znieczulenie ogólne,
• neurogenny obrzęk płuc.

Wymienione stany rzadko stanowią przyczynę rozwoju obrzęku płuc. Najczęstszym jego powodem jest niewydolność lewej komory serca i jest to tak zwany obrzęk pochodzenia sercowego. Najważniejszy w różnicowaniu mechanizmu obrzęku pozostaje wywiad lekarski, dzięki któremu można ustalić, czy podłoże znajduje się w sercu, czy przyczyna jest niekardiogenna.

Objawy obrzęk płuc

Pacjent z pełnoobjawowym obrzękiem płuc doświadcza silnej duszności. Automatycznie przyjmuje pozycję siedzącą (orthopnoe), a w oddychaniu pomaga sobie, opierając się na przykład o krawędź łóżka. Czynność ta pomaga ustabilizować przyczepy dodatkowych mięśni oddechowych, a przez to pogłębić wdech.

Duszność narasta szybko, utrudniony jest zarówno wdech, jak i wydech. Pojawić mogą się także świsty oddechowe oraz suchy, nieproduktywny kaszel. Dopiero wraz z pogłębianiem się obrzęku i zajmowaniem pęcherzyków płucnych chory zaczyna odkrztuszać duże ilości żółto podbarwionej, pienistej wydzieliny.

Zazwyczaj pacjent jest niespokojny, blady i zlany zimnym potem. Może dołączyć się także sinica o różnym stopniu nasilenia i lokalizacji. Obraz kliniczny różni się u poszczególnych chorych. Nie bez znaczenia pozostaje także mechanizm, w którym doszło do rozwinięcia się obrzęku płuc. Niemniej jednak jest to stan zagrożenia życia, dlatego w przypadku wystąpienia wymienionych objawów należy niezwłocznie zasięgnąć pomocy lekarskiej.

Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie

Leczenie obrzęku płuc

Leczenie obrzęku płuc zawsze odbywa się w warunkach szpitalnych. Zalecane jest podawanie tlenu w wysokich stężeniach, aby utrzymać odpowiednie wysycenie krwi tym gazem. Dożylnie aplikuje się środek moczopędny, aby zmniejszyć ilość płynu zalegającego w płucach. Dalsza terapia uzależniona jest od przyczyny obrzęku płuc. W przypadku zbyt wysokiego ciśnienia krwi stosuje się lek rozszerzający naczynia, a w zaburzenia rytmu – leki przeciwarytmiczne.

Pomimo dramatycznego nieraz przebiegu, prawidłowo leczony obrzęk płuc ustępuje dość szybko. Należy jednak dokładnie zdiagnozować i leczyć chorobę, która przyczyniła się do jego wystąpienia, aby w przyszłości zapobiec temu powikłaniu.