Jak leczyć infekcje bakteryjne?

Jakie są przyczyny infekcji górnych dróg oddechowych?

Infekcje górnych dróg oddechowych to częsty problem pojawiający się przede wszystkim w okresie jesienno-zimowym. Znane każdemu objawy, takie jak katar, ogólne lekkie osłabienie czy podwyższona temperatura nie wzbudzają wśród pacjentów strachu, jednak stają się przyczyną znacznego dyskomfortu. Dlatego są najczęstszą przyczyną wizyt u lekarza pierwszego kontaktu.

Co jest przyczyną zapalenia górnych dróg oddechowych? W znakomitej większości przypadków odpowiadają za nie wirusy, m.in. rhinowirusy, wirus RSV, adenowirusy, wirusy grypy i paragrypy. Powodują one typowe przeziębienia. Jedynie za kilkanaście procent infekcji górnych dróg oddechowych odpowiadają bakterie, w tym paciorkowiec beta-hemolizujący typu A, Haemophilus influenza, Moraxella catarrhalis czy gronkowce. Postępowanie lecznicze w przypadkach obu typów infekcji jest odmienne. Kluczową sprawą jest kwestia antybiotyków.

Jak odróżnić infekcję bakteryjną od wirusowej?

Niestety, infekcje bakteryjne i infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych przebiegają dość podobnie. Wspólne objawy to: uczucie ogólnego osłabienia, rozbicia, ból gardła, bóle głowy.

Dla infekcji wirusowych charakterystyczny jest kaszel, stany podgorączkowe (temperatura w okolicach 37 stopni Celsjusza) oraz obfita, wodnista wydzielina z nosa.

Na infekcję bakteryjną, obok cięższego przebiegu, wskazywać może:

• brak kaszlu;
• znacznie mniej nasilony katar, czasem o ropnym charakterze (żółto-zielony, gęsty);
• znacznie podwyższona temperatura (gorączka powyżej 38 stopni Celsjusza);
• nagle występujący ból gardła; ból przy przełykaniu.

Pojawić się mogą również nudności i wymioty. Ponadto lekarz w trakcie badania w gabinecie zwrócić może uwagę na: powiększone węzły chłonne szyi, obecność ropnego nalotu na migdałkach, obecność ropnej wydzieliny w gardle, które ma dodatkowo ciemne, malinowe zabarwienie i jest obrzęknięte oraz szary nalot na języku.

Czasem do objawów dołącza się ból ucha, który sugerować może bakteryjne ostre zapalenie ucha środkowego. Na etiologię bakteryjną wskazywać również może czas rozwinięcia się infekcji – zdarzają się tzw. nadkażenia bakteryjne. Po wstępnym etapie wirusowego zapalenia górnych dróg oddechowych, na jego podłożu rozwija się infekcja bakteryjna. Pacjent odczuwa to jako wyraźne pogorszenie objawów po pierwszych kilku dniach infekcji, z wysoką gorączką i typowymi objawami bakteryjnymi.

Kiedy można stosować antybiotyki?

Wielokrotnie słyszy się, że na przeziębienie najlepszy jest antybiotyk. Niestety jest to błąd. Za blisko 90 proc. infekcji odpowiadają wirusy, antybiotyki zaś działają jedynie na bakterie – w zależności od rodzaju: bakteriobójczo (zabijają istniejące bakterie) lub bakteriostatycznie (hamują rozwój bakterii). Przyjmowanie antybiotyków w przypadku infekcji wirusowych nie ma żadnego sensu i powoduje więcej szkody niż pożytku – zniszczeniu ulega m.in. naturalna flora bakteryjna jelit, co może być przyczyną nieprzyjemnych biegunek czy zaburzeń trawienia.

Ponadto nadużywanie antybiotyków prowadzi do uodpornienia się bakterii na ich działanie, w wyniku czego w przypadku poważnej infekcji – będą one działały mniej skutecznie lub praktycznie wcale. Dlatego ważne jest odróżnienie infekcji bakteryjnej od wirusowej.

Jak wybrać antybiotyk na infekcję bakteryjną?

Po potwierdzeniu przez lekarza bakteryjnej przyczyny infekcji (przede wszystkim ostrego bakteryjnego zapalenia gardła i migdałków – tzw. anginy paciorkowcowej) konieczne jest podjęcie terapii antybiotykiem. Zwykle wybierana jest fenoksymetylopenicylina, czasem ampicylina czy cefalosporyny, a w przypadku uczuleń - makrolidy. W zależności od leku terapia zwykle polega na przyjmowaniu leku przez 10 dni 2 lub 3 razy dziennie.

Bardzo ważne jest dokończenie terapii – nie wolno przerywać przyjmowania antybiotyku w momencie ustąpienia objawów zapalenia. Takie postępowanie grozi szybkim nawrotem infekcji i uodpornieniem bakterii na działanie danego antybiotyku. Użycie antybiotyku wymaga także zastosowania leków osłaniających naturalną florę przewodu pokarmowego. Probiotyki zwykle przyjmuje się raz dziennie. Korzystne może być także spożywanie jogurtów czy kefirów. Zapobiegnie to przykremu powikłaniu antybiotykoterapii – biegunce.

Ponadto pomocne w leczeniu są niesteroidowe leki przeciwzapalne jak np. ibuprofen – pozwalają na zmniejszenie gorączki, przynoszą ulgę w bólu głowy. Do oczyszczania nosa w przypadku obecności wydzieliny skuteczna jest ksylometazolina czy tetrazolina dostępna w aptekach w postaci sprayu do nosa. Zwykle wystarczające jest stosowanie rozpyleń 2–3 razy na dobę. Co istotne, leków tych nie należy stosować dłużej niż 5–7 dni, gdyż powodują nadmierne wysuszenie błony śluzowej nosa.

Co na ból gardła i kaszel?

Łagodzenie bólu gardła uzyskać można z pomocą preparatów w sprayu nawilżających gardło oraz działających przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie, np. zawierających benzydaminę. Można także płukać gardło przy użyciu specjalnych preparatów dostępnych w aptekach lub np. wodą utlenioną – wystarczy jedna łyżka stołowa wody utlenionej na szklankę wody. Istotne jest także przyjmowanie dużych ilości płynów, dzięki czemu błony śluzowe nosa oraz gardła będą lepiej nawilżone.

Mimo że dla infekcji bakteryjnych nie jest charakterystyczny kaszel, może się on pojawić w przebiegu choroby. Postępowanie powinno być wtedy odpowiednio zmodyfikowane, a do zaleceń dodać należy syrop przeciwkaszlowy (w przypadku suchego kaszlu) lub syrop wykrztuśny na kaszel mokry. Bardzo ważna jest poprawna identyfikacja rodzaju kaszlu, zatem dobrze pozostawić to lekarzowi w razie wątpliwości.

Jak leczyć infekcje bakteryjne u dzieci?

W przypadku bakteryjnego zapalenia gardła i migdałków u dzieci postępowanie jest dość podobne do tego u dorosłych. Konieczne jest wdrożenie zwykle 10-dniowej antybiotykoterapii, oczywiście z dawkami leku odpowiednimi do masy ciała i wieku dziecka. Antybiotyki w dawkach dla dzieci dostępne są w formie syropów, często o przyjemnym smaku, co ułatwia podawanie leku najmłodszym.

Równie ważne jest, aby zbyt wcześnie nie przerywać terapii i stosować się do zaleceń lekarza. Przyjmowanie dużej ilości płynów zapobiegnie odwodnieniu. Dobre działanie mają ciepłe zupy, herbata. Dla złagodzenia bólu gardła dostępne są preparaty w postaci sprayu lub lizaków o przyjemnym smaku, działające nawilżająco i odkażająco.