Bezdech senny – przyczyny, objawy i leczenie bezdechu nocnego

Obturacyjny bezdech senny – co to za choroba?

Obturacyjny bezdech senny, nazywany w skrócie OBS, to schorzenie, u którego podstawy leży okresowe zamykanie się dróg oddechowych lub też ich silne zwężenie, mające miejsce na poziomie gardła. Na skutek zwężenia dochodzi do wystąpienia epizodów bezdechu w czasie snu, a więc przerw między kolejnymi oddechami, trwających przynajmniej 10 sekund, a także epizodów spłyconego oddechu (czyli hipowentylacji). Nie zawsze objawy te wybudzają pacjenta z snu, więc przez dłuższy czas może on nawet nie wiedzieć, że cierpi na bezdech.

Warto wiedzieć, że u każdego z nas mogą wystąpić bezdechy - normą jest bowiem nawet pięć epizodów bezdechu na godzinę snu. Jak pokazują dane naukowe, patologiczne bezdechy występują nawet u około 4–10% dorosłych mężczyzn i około 2–4% kobiet. OBS niezwykle rzadko dotyka dzieci. W ich przypadku w kontekście bezdechów mówi się zwykle o SIDS lub bezdechu afektywnym.

Czytaj również: SIDS syndrom nagłej śmierci łóżeczkowej

OBS – stopnie nasilenia choroby

OBS jest chorobą przewlekłą i prowadzi do istotnego obniżenia jakości życia pacjenta. Bezdechy prowadzą do licznych przebudzeń w ciągu nocy powodując zmęczenie i problemy z wykonywaniem codziennych aktywności. Pod względem częstości bezdechów i spłyceń oddechu, można podzielić to schorzenie na kilka stopni. Miarą określającą częstość zaburzeń oddychania w OBS jest wskaźnik AHI, którym mówi nam, jaka jest liczba bezdechów i spłyceń oddychania na godzinę snu. Zgodnie z punktacją AHI, wyróżniamy:

● postać łagodną OBS - wskaźnik AHI w tym przypadku wynosi przynajmniej 5, a jednocześnie mniej, niż 15;

● postać umiarkowaną - wskaźnik AHI wynosi w tym przypadku od 15 do 30;

● postać ciężką - wskaźnik AHI w stopniu ciężkim wynosi więcej, niż 30.

To też może Cię zainteresować: Czy można nauczyć się kontrolować sny?

Bezdech senny – przyczyny

Najważniejszym czynnikiem ryzyka wystąpienia obturacyjnego bezdechu sennego jest nieprawidłowo wysoka masa ciała, a więc otyłość lub nadwaga. Należy sobie uświadomić, że wzrost masy ciała już o 10% zwiększa ryzyko wystąpienie obturacyjnego bezdechu sennego nawet sześciokrotnie.

Zobacz również: Flegma w gardle – przyczyny, objawy, leczenie

Czynniki ryzyka obturacyjnego bezdechu sennego OBS

● wiek – na OBS najczęściej zapadają mężczyźni w wieku 40–49 lat, zaś kobiety w wieku 50–60 lat;

● palenie tytoniu;

● płeć męska;

● obwód szyi >43 cm u mężczyzn i >40 cm u kobiet;

● przerost migdałków podniebiennych;

● skrzywienie przegrody nosa;

● częste infekcje górnych dróg oddechowych;

● rozwojowe deformacje twarzoczaszki takie, jak na przykład niedorozwój żuchwy, a także deformacje pourazowe;

● nadużywanie alkoholu, a szczególnie spożywanie alkoholu bezpośrednio przed snem - warto wiedzieć, że alkohol zmniejsza napięcie mięśni gardła, co predysponuje do zamykania się dróg oddechowych, a tym samy do epizodów bezdechu;

● przyjmowanie niektórych leków: opioidów (są to silne leki przeciwbólowe, do których należy m.in. morfina czy fentanyl, benzodiazepin (to leki przeciwlękowe, nasenne, stosowane do krótkotrwałego leczenia bezsenności), a także leków rozluźniających mięśnie;

● akromegalia - czyli schorzenie, wynikające z nadmiaru hormonu wzrostu. W obrazie klinicznym akromegalii mamy do czynienia m.in. z powiększeniem języka, co sprzyja jego zapadaniu się i bezdechom nocnym;

● niedoczynność tarczycy - schorzenie wynikające z niedoboru hormonów, produkowanych przez tarczycę;

● ciąża;

● nieprawidłowości anatomiczne górnych dróg oddechowych takie, jak opadające, długie podniebienie miękkie, przerost małżowin nosowych, długi języczek, wąskie drogi oddechowe.

Czytaj również: Paraliż senny – przyczyny, objawy, leczenie

Obturacyjny bezdech senny – objawy

Objawy kliniczne tego schorzenia nie występują wyłącznie w nocy, ale również w ciągu dnia. W dzień pacjent chorujący na OBS może prezentować:

● poranne bóle głowy;

● senność, zmęczenie;

● zaburzenia pamięci i koncentracji;

● zaburzenia emocjonalne;

● obniżenie nastroju (OBS zwiększa ryzyko depresji).

Zobacz też: Na czym polega intubacja?

Nocne objawy bezdechu sennego OBS:

● wielokrotne bezdechy;

● chrapanie;

● kołatanie serca;

● przebudzenia, którym towarzysz uczucie duszności i suchość w ustach;

● nadmierna potliwość;

● częste oddawanie moczu w nocy (nykturia);

● przyspieszony oddech i zwiększone tętno.

Przeczytaj też: Jakie funkcje spełnia języczek podniebienny?

Obturacyjny bezdech senny – powikłania

Należy mieć świadomość, że nieleczone objawy związane z bezdechem sennym mogą wiązać się z wystąpieniem poważnych powikłań, do których należy między innymi:

● nadciśnienie tętnicze – bezdech senny zwiększa dwukrotnie ryzyko pojawienia się nadciśnienia. Fragmentacja snu prowadzi do zaburzenia naturalnego procesu, jakim jest obniżanie się ciśnienia tętniczego w ciągu nocy;

● zaburzenia rytmu serca – przede wszystkim migotanie przedsionków, a także przedsionkowe i komorowe zaburzenia rytmu;

● choroba niedokrwienna serca – a co za tym idzie, nawet zawał serca;

● niewydolność serca – OBS nasila istotnie objawy niewydolności serca;

● udar mózgu – predysponuje do niego nadciśnienie tętnicze, migotanie przedsionków i zaburzenia krzepnięcia krwi, związane z OBS;

● większe ryzyko wypadków komunikacyjnych – pacjenci, cierpiący na OBS mają zaburzenia koncentracji, co wiąże się z większym ryzykiem niebezpiecznych wydarzeń na drogach. Uważa się, że pacjenci, chorujący na OBS nie powinni prowadzić pojazdów mechanicznych;

● cukrzyca – OBS nasila insulinooporność i nietolerancję glukozy;

● zaburzenia potencji;

● obniżone libido.

Przeczytaj też: Mówienie przez sen – przyczyny

Na czym polega diagnostyka OBS?

Badaniem, które wykorzystuje się w diagnostyce obturacyjnego bezdechu sennego jest polisomnografia. Takie badanie trwa całą noc i polega na monitorowaniu pacjenta za pomocą specjalnych czujników.

Oprócz zebrania dokładnego wywiadu od pacjenta lekarz, który podejrzewa OBS, może w miarę możliwości zlecić wykonanie badania potwierdzającego rozpoznanie obturacyjnego bezdechu sennego, tzn. polisomnografię.

Sprawdź: Jak działa mewing?

Badania w diagnostyce OBS – polisomnografia

Polisomnografia jest to całonocna obserwacja zachowania się organizmu pacjenta podczas snu. W tym celu chory zostaje przez całą noc w placówce, gdzie wykonywane jest badanie i śpi podłączony do aparatury medycznej, mierzącej m.in. aktywność bioelektryczną mózgu podczas snu i rejestrującej ruchy gałek ocznych (wykonuje się elektroencefalogram i elektrookulogram), a także monitorującej w czasie snu napięcie i pobudzenie mięśni i nerwów pacjenta (elektromiogram).

Ponadto zapisowi podlega rytm i głębokość wykonywanych przez pacjenta oddechów, mierzony jest przepływ powietrza i stopień wysycenia krwi tlenem podczas snu (saturacja). Pacjent ma również przeprowadzane badanie EKG i mierzoną częstość akcji serca. Lekarz zwraca uwagę także na takie objawy zaburzeń snu, jak mimowolne ruchy kończyn, wzmożoną ruchliwość i częstą zmianę pozycji ciała przez śpiącego, chrapanie czy inne objawy zakłócające nocny odpoczynek.

W praktyce pewnym utrudnieniem w zaśnięciu pacjenta mogą się okazać zastosowane w badaniu liczne elektrody i inne czujniki, a także sam fakt spędzenia nocy w obcym miejscu i w warunkach, do których badany nie jest przyzwyczajony. Jednak zazwyczaj badanie udaje się przeprowadzić prawidłowo i stanowi ono cenne i kompleksowe źródło informacji o podłożu dolegliwości, z jakimi zmaga się dana osoba.

Podczas polisomnografii ocenia się:

● wysycenie hemoglobiny tlenem – za pomocą pulsoksymetru zakładanego na palec pacjenta;

● częstość pracy serca – za pomocą elektrokardiografii (EKG);

● obecność chrapania – za pomocą mikrofonu;

● fazy snu i czas ich trwania – za pomocą elektroencefalografu (EEG);

● przepływ powietrza przez usta i nos;

● ruchy kończyn pacjenta oraz ogólną pozycję ciała.

Obturacyjny bezdech senny – leczenie

Rozpoznanie obturacyjnego bezdechu sennego wymaga rozpoczęcia odpowiedniego leczenia pacjenta. Podstawą jest zniwelowanie głównego czynnika odpowiedzialnego za obturację, którym jest najczęściej otyłość lub nadwaga. Pacjentów zachęca się do zmiany nawyków żywieniowych i obniżenia masy ciała, co bezpośrednio przyczynia się do zmniejszenia obwodu szyi i obciążenia, jakie nadmierna ilość tkanki tłuszczowej wywiera na górne drogi oddechowe.

Ponadto zwraca się uwagę na ograniczenie spożycia alkoholu i generalnie zaniechanie picia przed snem. Zalecana jest także rezygnacja z palenia papierosów i odstawienie niektórych leków (m.in. o działaniu uspokajającym). Co więcej, ponieważ zaciśnięcie się gardła uniemożliwiające swobodny przepływ powietrza następuje szczególnie często, gdy śpimy na plecach, pacjentom zaleca się spanie na boku lub na brzuchu. To często przeciwdziała też chrapaniu, co może być istotne szczególnie dla osób, które śpią w pobliżu.

Najskuteczniejszym sposobem leczenia OBS poza schudnięciem i zmianą nawyków jest stosowanie aparatu, nazywanego aparatem CPAP. Metoda ta jest leczeniem pierwszego wyboru w przypadku OBS.

Aparat CPAP – leczenie bezdechu

Aparat CPAP to specjalna maska, która zakładana jest na nos pacjenta. Maska ta jest połączona z urządzeniem, które generuje dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych pacjenta. Dzięki temu drogi oddechowe pacjenta chronione są przed zapadaniem się i utratą drożności. Aparat CPAP zapobiega epizodom bezdechu i istotnym spłyceniom oddechu (czyli hipowentylacji).

Wskazaniem do zastosowania aparatu CPAP w OBS:

● osiągnięcie przed pacjenta wskaźnika AHI przynajmniej 5 (lub więcej) i towarzyszące temu występowanie objawów OBS w trakcie dnia (takich, jak na przykład zmęczenie, senność, utrata koncentracji);

● osiągnięcie przed pacjenta wskaźnika AHI przynajmniej 5 oraz towarzyszące temu powikłania obturacyjnego bezdechu sennego takie, jak nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca, czy choroba niedokrwienna serca;

● osiągnięcie przed pacjenta wskaźnika AHI przynajmniej 15 (temu warunkowi nie muszą towarzyszyć objawy OBS lub też jego powikłania).

W terapii obturacyjnego bezdechu sennego można zastosować również specjalne wewnątrzustne aparaty ortodontyczne, które zakłada się na noc i działają w czasie snu. Aparaty te umożliwiają wysunięcie żuchwy, dzięki czemu zachowywana jest drożność dróg oddechowych w czasie snu. Stosowanie aparatów ortodontycznych jest alternatywą dla aparatu CPAP, w przypadku, gdy pacjent nie toleruje leczenia pierwszego wyboru.

W przebiegu obturacyjnego bezdechu sennego konieczne bywa czasami leczenie zabiegowe. Operacje wykonuje się w przypadku obecności anatomicznych uwarunkowań choroby takich, jak powiększone migdałki podniebienne, czy skrzywienie przegrody nosowej.

Obturacyjny bezdech senny – zapobieganie

Czy można zapobiegać zespołowi obturacyjnego bezdechu sennego? Warto przestrzegać kilku zasad, które zmniejszają ryzyko wystąpienia OBS. W tym celu należy przede wszystkim:

● utrzymywać prawidłową masę ciała, a także dążyć do jej zmniejszenia w przypadku występowania otyłości, czy nadwagi;

● pamiętać o regularnym wysiłku fizycznym;

● unikać spożywania napojów alkoholowych przed snem;

● unikać palenia papierosów;

● starać się kłaść spać codziennie o tej samej porze i starać się wstawać o regularnych godzinach.

Poprawę może również przynieść przyjmowanie w czasie snu pozycji na boku. Wiele słyszy się o specjalnych preparatach w postaci aerozoli lub tabletek, które mają rzekomo likwidować problem OBS. Nie dowiedziono skuteczności tego rodzaju terapii, dlatego lepiej unikać takiego leczenia. Nie warto tracić czasu na niesprawdzone metody, gdyż nieleczony OBS, lub leczony nieskutecznie niesie ze sobą zbyt duże ryzyko. Należy podkreślić, że najskuteczniejszym leczeniem jest zastosowanie omawianego powyżej aparatu CPAP.

Czytaj również: Jak zasnąć? Najlepsze sposoby na szybkie zaśnięcie

Bezdech senny – podsumowanie

Podsumowując, obturacyjny bezdech senny jest przewlekłym schorzeniem istotnie obniżającym jakość życia i zagrażającym zdrowiu. OBS utrudnia nie tylko sen, ale także przez poranne bóle głowy i zaburzenia koncentracji oraz pamięci utrudnia codzienne funkcjonowanie, pracę, naukę i inne ważne aktywności. Co ważne życie z nieleczonym, bezdechem sennym (lub leczonym nieskutecznie) może wywoływać poważne powikłania zdrowotne, w tym powikłania kardiologiczne, mogące prowadzić również do nagłego zgonu. Z tego względu nie warto bagatelizować objawów związanych z bezdechem sennym. Diagnostyka i odpowiednie leczenie pozwala na odzyskanie spokoju snu i prawidłowego funkcjonowania w ciągu dnia. Nie bez znaczenia jest wspomniana wyżej utratą wagi i pożądane zmniejszenie obwodu szyi oraz zmiana nawyków – przede wszystkim kwestia palenia papierosów i picia alkoholu przed snem.