Zespół Hoigné

Czym jest zespół Hoigné?

Zespół Hoigné należy do bardzo rzadko występujących zespołów objawów neurologicznych. Został po raz pierwszy opisany przez szwajcarskiego lekarza Rolfa Hoigné w 1959 roku. Mamy z nim do czynienia w sytuacji przypadkowego wstrzyknięcia penicyliny prokainowej do wnętrza naczynia. Sytuacja ta powoduje niedrożność naczyń krwionośnych na skutek przedostania się do krążenia dużych kryształów penicyliny prokainowej. Penicylina posiada dość szerokie zastosowanie i podawana jest domięśniowo zgodnie z zaleceniami lekarza.

Zespół Hoigné a penicylina prokainowa

Penicylina prokainowa stanowi połączenie benzylopenicyliny (penicyliny G) z prokainą. Podawana jest głównie domięśniowo, nawet co 12-24 godziny, wolno się wchłania i wolno wydala z organizmu. Ten sposób wchłaniania powoduje, iż przedłuża się jej okres działania w organizmie.

Lek ten stosowany jest głównie w przypadku:

• zakażenia paciorkowcowego (m.in. anginy, zapalenia migdałków podniebiennych, zatok obocznych nosa, płuc),
• rzeżączki,
• kiły,
• w powikłaniach ropnych po zabiegach chirurgicznych,
• po porodzie,
• innych zakażeń bakteriami wrażliwymi na penicylinę.

W niektórych przypadkach może powodować reakcje uczuleniowe (rumień, pokrzywka, gorączka, bóle stawów, bardzo rzadko wstrząs anafilaktyczny), zespół Hoigné, zaburzenia funkcji nerek, zmiany obrazu krwi czy charakterystyczne nacieki zapalne w miejscu wstrzyknięcia.

W skład penicyliny prokainowej wchodzi:

• prokaina,
• benzylopenicylina.

Prokaina jest organicznym związkiem chemicznym. Posiada bardzo krótki okres działania. Lek stosowany jest do znieczuleń rdzeniowych, nasiękowych, nadoponowych oraz powierzchniowych. Prokaina oddziałuje bardzo silnie i niekorzystnie na układ nerwowy.

Benzylopenicylina to antybiotyk beta-laktamowy, wytwarzany przez pędzlaki. Stosowana jest głównie w zakażeniach wywołanych przez te drobnoustroje, np. rzeżączce, nabytej bądź wrodzonej kile, zapaleniu płuc i oskrzeli, zapaleniu migdałków i innych. Może wywoływać silne reakcje alergiczne. W bardzo rzadkich przypadkach może wystąpić wstrząs anafilaktyczny.

Reakcja organizmu po podaniu penicyliny prokainowej

Penicylina prokainowa podawana jest domięśniowo zgodnie z zaleceniami lekarza. W przypadku wstrzyknięcia jej do wnętrza naczynia od kilkunastu sekund do 3 minut od jej podania następuje napad. Może on trwać od 15 do 60 minut. Po upływie tego czasu objawy ustępują samoistnie. W trakcie napadu nigdy nie dochodzi do objawów zapaści naczyniowej, tj. sytuacji, w której serce nie jest w stanie pompować odpowiednich ilości krwi. Pacjenci po przebytym napadzie nie decydują się zazwyczaj na kontynuację leczenia pomimo braku jakichkolwiek przeciwwskazań.

Objawy zespołu Hoigné

Objawy charakterystyczne dla zespołu Hoigné:

• pojawia się nieokreślony, niczym nie spowodowany niepokój, stany lękowe, brak poczucia bezpieczeństwa, a nawet omamy, brak poczucia czasu,
• pobudzenie psychoruchowe, np. chodzenie w kółko, rozbieranie się i ubieranie, siadanie, podnoszenie się, silne gestykulacje rękoma,
• przyspieszenie tętna, wzrost ciśnienia,
• zaburzenia świadomości, śpiączka, wstrząsy ciała,
• bóle głowy, zawroty głowy, nudności,
• częstoskurcz,
• sinica skóry, błon śluzowych i paznokci, wywołana zwiększoną zawartością hemoglobiny odtlenionej we krwi,
• niedowłady,
• mrowienia, drętwienia, zmiany temperatury skóry, uczucie pieczenia, swędzenia, przebiegającego prądu,
• mikrozatory w mózgu, które są wynikiem dostania się kryształów prokainy do krążenia mózgowego. W chwili obecnej zakłada się, iż przyczyną tego jest działanie samej prokainy na ośrodkowy układ nerwowy (OUN),
• halucynacje wzrokowe (obraz zwija się, faluje, rozmywa),
• halucynacje słuchowe (wrzaski, piski oraz krzyki),
• halucynacje smakowe oraz dotykowe.

Reakcja Jarischa-Herxheimera

W przypadku zespołu Hoigné warto wspomnieć o reakcji Jarischa-Herxheimera, z którą mamy do czynienia w momencie, gdy z zabitych lub uszkodzonych antybiotykami bakterii zostaje wydzielona toksyna. Najczęściej do tych bakterii zaliczamy krętki.

Wątroba bądź nerki wydzielają w sposób powolny i stopniowo tę toksynę, zatem początkowo nie występują żadne objawy. W pewnym momencie nie dają sobie rady z jej wydzielaniem i pojawiają się objawy reakcji Herxheimera.

Objawy reakcji Jarischa-Herxheimera

Objawy mogą się bardzo szybko zmieniać – przybierać łagodny, a za chwilę nasilony charakter; jedne mogą ustępować, a na ich miejsce wkraczają kolejne. Do najczęstszych objawów zaliczamy:

• gorączkę, dreszcze,
• silne bóle głowy, zawroty głowy,
• bóle kostne, bóle stawów,
• bóle zębów,
• świąd, wysypki skórne,
• pocenie się,
• bóle kręgosłupa,
• zaburzenia pracy serca,
• krótkotrwała utrata pamięci wiele innych.

Z czasem wszystkie wyżej wymienione objawy stają się coraz słabsze i zanikają.