Zespół Gansera (otępienie rzekome) – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest zespół Gansera – otępienie rzekome?

Zespół Gansera po raz pierwszy został opisany przez niemieckiego psychiatrę Sigberta Josefa Maria Gansera w 1898 roku, pracującego wśród więźniów ośrodka w Hall. Liczba opisanych przypadków zespołu Gansera od tego czasu liczy nie więcej niż kilkaset pacjentów, co sprawia, że choroba pozostaje w sferze domysłów i hipotez. Schorzenie występuje w przeważającej części u mężczyzn (w stosunku 4:1), zwykle w wieku 15–40 lat. Obserwowano również zespół Gansera u dzieci.

Według klasyfikacji icd 10 zespół Gansera zaliczany jest do zaburzeń dysocjacyjnych. Zaburzenia dysocjacyjne cechuje związek z przeżytym wcześniej stresem. Niekiedy pojawiają się w odpowiedzi na “potrzebę bycia chorym”– pacjent przejawiając symptomy choroby psychicznej może oczekiwać określonych korzyści życiowych lub uniknięcia odpowiedzialności (na przykład zawodowej, karnej).

Objawem zaburzeń dysocjacyjnych mogą być epizody niepamięci, fugi (chory nagle wyrusza w podróż, zachowując się względnie normalnie, ale nic o sobie nie pamiętając), osłupienia (zmniejszenie lub brak ruchów dowolnych, mowy oraz prawidłowej reakcji na światło, hałas, dotyk), transu (zmieniony stan świadomości ze zmianą poczucia tożsamości, zawężeniem uwagi i ograniczeniem ruchów) i opętania (przeświadczenie o owładnięciu przez ducha, moc, inną osobę), dysocjacyjnych zaburzeń ruchu (utrata lub ograniczenie zdolności wykonywania celowych ruchów), drgawek, znieczulenia lub utraty czucia zmysłowego, innych lub mieszanych objawów.

Szerokie spektrum dolegliwości dysocjacyjnych sprawia, że ich diagnostyka oraz klasyfikacja może sprawiać trudności i wymagać szczegółowej oceny psychologicznej pacjenta.

Przeczytaj też: Mówienie przez sen – przyczyny

Kiedy pojawia się zespół Gansera – przyczyny

Syndrom Gansera, jako przejaw zaburzeń dysocjacyjnych, pojawia się zazwyczaj po trudnym emocjonalnie przeżyciu, stresie zarówno psychicznym, jak i fizycznym, czy traumie. Zespół opisywany jest jednak często również u osób osadzonych (dzięki czemu otrzymał nawet nazwę psychoza więzienna). W wyniku sytuacji silnie stresowych, dochodzi do podświadomych procesów, determinujących częściową lub całkowitą utratę integracji między pamięcią, poczuciem tożsamości i bezpośrednio odczuwanymi bodźcami ze świata zewnętrznego. Dezintegracja ta leży u podłoża wszystkich zaburzeń dysocjacyjnych.

Zespół Gansera pojawia się również u chorych cierpiących na inne schorzenia z kręgu psychiatrii, jak schizofenia, depresja czy uzależnienie od alkoholu. Nie wykluczono także związku zespołu z organicznymi uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego (na przykład pourazowymi).

Choć niekiedy upatruje się podłoża symulacyjnego u chorych z zespołem Gansera – nie można tego jednoznacznie stwierdzić. Rozróżnienie faktycznego zaburzenia dysocjacyjnego od prób udawania choroby jest trudne, ale nierzadko kluczowe dla potrzeb orzecznictwa sądowo-psychiatrycznego. Z symulacją choroby związany jest także termin “metasymulacja”, który oznacza rozwój zaburzeń psychicznych, u chorego, który przez długi czas próbował je symulować.

Sprawdź również: Polineuropatia alkoholowa – czym jest i jak się ją leczy?

Objawy zespołu Gansera – jak rozpoznać?

Do objawów zespołu Gansera zalicza się nagłe pojawienie się u chorego problemów z wykonywaniem codziennych czynności (na przykład chory próbuje zjeść zupę nożem) czy odpowiedzią na najprostsze pytania (pacjent nie umie powiedzieć, jak się nazywa, który jest rok, itp). Objawom tym mogą towarzyszyć omamy, halucynacje, zaburzenia lękowe czy zaburzenia świadomości.

Niekiedy zespół Gansera określany jest również jako zespół przybliżonych odpowiedzi. Dzieje się tak, ponieważ jednym z typowych objawów zespołu jest udzielanie przez dotkniętych nim pacjentów odpowiedzi zbliżonych do prawidłowych. Przykładem może być odpowiedź na pytanie o bieżący rok, miesiąc czy wynik dodawania prostych liczb (na przykład 2+2). Chory z zespołem Gansera udzieli odpowiedzi podobnej, ale nigdy właściwej (na przykład 2+2=5).

Leczenie zespołu Gansera

W dużej części przypadków zaburzeń dysocjacyjnych, w tym zwłaszcza otępienia rzekomego, objawy odchodzą równie nagle, jak się pojawiły, a pacjent może nie pamiętać lub negować ich występowanie. Jeśli dolegliwości nie mijają samoistnie stosowane są różne techniki i metody terapeutyczne, wśród których ważną rolę pełni również hipnoza. Jeśli istnieje bezpośredni związek wystąpienia zespołu Gansera z traumatycznym przeżyciem w przeszłości chorego, leczenie bywa ukierunkowane na zmniejszenie dolegliwości stresu pourazowego oraz towarzyszącego choremu lęku. Stosowane są zarówno metody farmakologiczne, jak i psychoterapeutyczne (zwłaszcza terapia behawioralno-poznawcza). W ramach diagnostyki i leczenia zespołu Gansera, chory powinien odbyć również konsultację neurologiczną, celem wykluczenia organicznego podłoża obserwowanych zaburzeń.

Ustąpienie objawów zespołu Gansera nie oznacza, że chory nie wymaga dalszej opieki psychiatrycznej. Rokowanie dla chorych pogarsza obecność w wywiadzie innych zaburzeń zdrowia psychicznego. Leczenie zespołu Gansera w szpitalu jest konieczne, jeśli chory może stwarzać zagrożenie dla życia swojego lub zdrowia i życia innych.