Zespół Capgrasa – co to jest, jakie są objawy i sposoby leczenia?

Zespół Capgrasa – co to jest?

Zespół Capgrasa (urojeniowy zespół błędnej identyfikacji, zespół intermetamorfozy lub zespół Sozji ) charakteryzuje się występowaniem u pacjenta silnego przekonania, że ktoś bliski został zastąpiony inną osobą wyglądającą identycznie, ale posiadającą odmienne cechy osobowości.

Jest to bardzo rzadko występujące schorzenie psychiatryczne, którego przyczyny rozwoju nie zostały dostatecznie poznane. Zaburzenie to należy do szerszej grupy tzw. zespołów urojeniowych błędnej identyfikacji (delusional misidentification syndromes, DMS).

Do grupy tej zalicza się również:

• zespół Fregoliego – pacjent uważa, że znana mu osoba ciągle zmienia wygląd zewnętrzny przy stałych cechach charakteru. Innymi słowy żywi przekonanie, że różne postacie, które spotyka, to w rzeczywistości jedna i ta sama, bliska mu osoba;
• zespół przemiany – chory sądzi, że osoby z jego otoczenia zamieniły się wzajemnie tożsamością lub wyglądem zewnętrznym;
• zespół sobowtóra – osoba dotknięta schorzeniem jest przekonana o istnieniu swojego sobowtóra.

Ze względu na niezwykle rzadkie przypadki pacjentów cierpiących na wymienione jednostki chorobowe, do niedawna uważano, że zespoły te są różnymi wariantami tego samego zaburzenia. Zauważono jednak, że poszczególne schorzenia różnią się częstością występowania w zależności od płci i wieku chorego.

Zespół Capgrasa – jakie są przyczyny, kiedy występuje?

Urojenia błędnej identyfikacji obserwuje się przede wszystkich u pacjentów ze schizofrenią, cierpiących zwłaszcza na postać paranoidalną choroby. Zaburzenia psychiczne pod postacią syndromu Capgrasa mogą pojawić się również w przebiegu chorób schizoafektywnych lub zaburzeń afektywnych, np. depresji czy choroby afektywnej dwubiegunowej.

U niektórych pacjentów z zaawansowanym otępieniem, zwłaszcza w chorobie Alzheimera, także występują zaburzenia psychiczne charakterystyczne m.in. dla zespołu Capgrasa.

Trzeba jednak wiedzieć, że w niektórych przypadkach urojenia mają podłoże organiczne. Urojeniowy zespół błędnej identyfikacji pojawia się wskutek uszkodzenia pewnych struktur ośrodkowego układu nerwowego (OUN) , zwłaszcza w okolicy czołowej lub skroniowo-ciemieniowej prawej półkuli mózgu w przebiegu różnych chorób neurologicznych.

Jako potencjalne przyczyny zespołu Sozji wymienić należy przede wszystkim:

• uraz czaszkowo- mózgowy,
• udar krwotoczny,
• udar niedokrwienny,
• choroby zapalne ośrodkowego układu nerwowego,
• guzy mózgu pierwotne lub przerzutowe,
• padaczkę.

Nie można zapomnieć również o zatruciach czy zaburzeniach hormonalnych, które także mogą wywoływać syndrom Capgrasa.

Zespół Capgrasa – objawy

Jak już wspomniano, pacjent z syndromem Capgrasa przekonany jest, że znana mu osoba z jego najbliższego otoczenia została podmieniona przez kogoś innego o tym samym wyglądzie, ale innej osobowości.

Chory nie zastanawia się nad celowością tej zamiany i nie próbuje jej logicznie wytłumaczyć. Co więcej, otoczenie nie jest w stanie wyperswadować pacjentowi błędnego myślenia, a każda próba rozmowy kończy się niepowodzeniem. Ciekawy jest również fakt, że pacjent zazwyczaj nie szuka bliskiej osoby, która uległa zamianie, nie jest zainteresowany miejscem jej pobytu ani okolicznościami prowadzącymi do „podmiany”.

Bardzo często pacjent z zespołem Capgrasa pozostaje przeświadczony o tym, że osoba podmieniona ma wobec niego złe intencje i chce wyrządzić mu krzywdę. Przeświadczenia te nierzadko wzbudzają dużą agresję u chorego, co może prowadzić do niebezpiecznych zachowań wobec „oszusta”.

Objawy mogą pojawiać się w nagle – w sposób ostry lub narastać w czasie. W skrajnych przypadkach u chorego może rozwinąć się syndrom błędnego rozpoznania w lustrze, kiedy to pacjent jest przekonany, że również on został podmieniony przez obcą osobę o identycznym do niego wyglądzie.

Zespół Capgrasa – jakie badanie i leczenie?

Wystąpienie objawów zespołu Capgrasa wymaga wielokierunkowej diagnostyki, która ma na celu ustalenie przyczyny odpowiedzialnej za obecność zaburzenia. Kluczową rolę odgrywa dokładnie zebrany wywiad, szczególnie od rodziny chorego oraz wnikliwe badanie neurologiczne oraz psychiatryczne. Dalsze postępowanie obejmuje przeprowadzanie badań dodatkowych.

Szczególnie pomocne są badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa, dzięki którym można wykluczyć procesy chorobowe toczące się w obrębie mózgowia.

Badanie EEG jest wskazane u pacjentów, u których podejrzewa się padaczkowe tło obserwowanych objawów.

W zależności od obrazu chorobowego pacjenta oraz dynamiki występowania niepokojących symptomów, wskazana może być również ocena funkcji tarczycy, obecności innych zaburzeń hormonalnych lub metabolicznych, niedoborów witamin, a także ewentualnych zatruć.

Terapia opisywanych zespołów opiera się przede wszystkim na właściwym leczeniu lub kontrolowaniu choroby podstawowej, w przebiegu której pojawiły się zaburzenia urojeniowe. U niektórych pacjentów konieczne jest zastosowanie leków neuroleptycznych. Pomocna może być również odpowiednio prowadzona psychoterapia.