Zawroty głowy (vertigo) – czym są?

Aby zdefiniować zawroty głowy, należy rozróżnić dwa typy tego zaburzenia. Klasyczne zawroty głowy (vertigo) to złudzenie wirującego otoczenia lub własnego ciała. Są to tak zwane układowe zawroty głowy i to one nasilają się przy zmianie pozycji ciała. Mogą im towarzyszyć objawy takie jak nudności i wymioty. Nie towarzyszą im zaburzenia świadomości, przez co można dokładnie określić dolegliwości. Charakterystycznym elementem tego rodzaju zawrotów są objawy uszne takie jak chwilowy niedosłuch czy szum w uszach.

Drugi typ to tzw. nieukładowe zawroty głowy. Dotyczą one głównie uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Zwykle odnoszą się do uczucia niestabilnej postawy lub chodu. Towarzyszą im inne objawy ze strony układu nerwowego takie jak napady padaczkowe i zaburzenia świadomości. Zmiana pozycji ciała ma niewielki wpływ na objawy.

Zobacz też: Niskie ciśnienie krwi – przyczyny, objawy, leczenie

Zawroty głowy przy schylaniu – przyczyny

Zawroty, poza przyczynami neurologicznymi, są objawem wielu chorób internistycznych i zaburzeń ogólnoustrojowych, takich jak:

• odwodnienie,
• hipoglikemia,
• niskie ciśnienie krwi,
• zaburzenia krążenia,
• niedokrwistość,
• niedoczynność tarczycy,
• migrena,
• depresja,
• borelioza,
• demencja.

Zdarzają się też zawroty głowy po lekach. Bywają też skutkiem ubocznym działania niektórych preparatów, głównie przeciwdepresyjnych z grupy trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych (TLPD) i inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Objawy mogą się pojawić również przy zbyt nagłym odstawieniu leków. Mówi się wtedy o zespole dyskontynuacji.

To też może Cię zainteresować: Co może być przyczyną ucisku w głowie?

Każda z wyżej wymienionych przyczyn może powodować zawroty głowy, które w spoczynku mogą być niezauważalne, a zostają wywołane przez zmianę pozycji ciała, np. po wysiłku, po schylaniu, przy wstawaniu. Dlatego przed rozpoczęciem diagnostyki w kierunku neurologicznym lub laryngologicznym, należy wykluczyć wymienione wcześniej zaburzenia.

Na zawroty przy pochylaniu głowy częściej narażone są osoby starsze, co ma związek ze zmianami degeneracyjnymi i większą ilością chorób towarzyszących, np. zaburzeniami krążenia. Są również częściej spotykane u kobiet.

Położeniowe zawroty głowy

Położeniowe zawroty głowy to zespół objawów towarzyszących uszkodzeniu układu równowagi. Są ogólnie najczęstszą przyczyną tej dolegliwości. Pojawiają się nagle przy doprowadzeniu do tzw. pozycji krytycznej. Zawroty głowy mogą pojawić się przy schylaniu się, pochylaniu głowy w dół, podnoszeniu głowy, patrzeniu w górę, pochylaniu głowy do tyłu. Bardzo istotne jest to, że nigdy nie pojawiają się w spoczynku, np. przy leżeniu. Incydenty trwają kilka, kilkanaście sekund. Może pojawić się krótkotrwałe zaburzenie orientacji i nudności. Czasami pojawia się oczopląs, który jednak najczęściej nie jest zauważany przez pacjenta.

To też może Cię zainteresować: Uderzenia gorąca w młodym wieku – przyczyny

Najczęstsze przyczyny położeniowych zawrotów głowy to zapalenia ucha środkowego (szerzące się np. od zatok), urazy, zaburzenia krążenia, zmiany położenia narządu otolitowego. Mogą być także skutkiem uszkodzenia osrodkowego układu nerwowego w wyniku neuroinfekcji, działania toksyn, chorób demielinizacyjnych (stwardnieine rozsiane) i guzów mózgu.

Łagodne napadowe położeniowe zawroty głowy (ŁPZG, z ang.: Benign Paroxysmal Positional Vertigo, BPPV) to z kolei odrębna jednostka chorobowa. Objawy są wywołane nieprawidłowym pobudzeniem układu równowagi przez tzw. kamyczki błędnikowe (otolity) i trwają od kilku sekund do kilku minut. Zawroty mogą pojawić się przy zmianie pozycji głowy w trakcie leżenia. ŁPZG mogą być również przyczyną porannych zawrotów głowy przy wstawaniu.

Przeczytaj też: Ból głowy i wymioty – co oznaczają?

Inne przyczyny zawrotów głowy przy schylaniu

Zapalenie neuronu przedsionkowego jest chorobą o etiologii wirusowej. Prowadzi do przejściowego uszkodzenia jednego z błędników. Objawia się zawrotami z nudnościami i wymiotami. Nie występuje natomiast uszkodzenie słuchu. Prawdopodobnie czynnikiem etiologicznym jest wirus opryszczki zwykłej (HSV-1), ponieważ choroba bywa powikłaniem przebytego opryszczkowego zapalenia błony śluzowej jamy ustnej.

Choroba Ménière’a, czyli wodniak endolimfatyczny to rzadka choroba o nieznanej przyczynie, która polega na gromadzeniu płynu wewnątrz narządu równowagi. Charakterystyczne jest to, że choroba częściej dotyka ludzi młodych. W przebiegu choroby występuje triada objawów, na którą składają się zawroty głowy z nudnościami, wymiotami i oczopląsem, szum w uszach i uszkodzenie słuch zwłaszcza w zakresie niskich tonów. Napady trwają kilkanaście minut, a ich nasilenie narasta z każdym kolejnym.

Silne zawroty głowy przy nagłym wstawaniu, tzw. ortostatyczne zawroty głowy, są spowodowane nagłym spadkiem ciśnienia krwi. Jest to zupełnie inna jednostka kliniczna.

Zawroty głowy przy pochylaniu głowy – jakie badania i diagnostyka?

Diagnostykę zawrotów głowy powinno się rozpocząć od wykluczenia zaburzeń ogólnoustrojowych i internistycznych. W tym celu przeprowadza się pomiar ciśnienia krwi, porównanie tętna na obu kończynach górnych, badanie przepływu krwi w tętnicach szyjnych i kręgowych, ogólne badanie neurologiczne, badanie okulistyczne z uwzględnieniem oczopląsu.

W trakcie rozmowy z lekarzem należy dokładnie opisać czas wystąpienia objawów i ich kolejność, a także czynników nasilających i ograniczających. Trzeba również wspomnieć o objawach dodatkowych takich jak nudności, czy wrażenia słuchowe. Bardzo istotne są objawy neurologiczne takie jak porażenia, zaburzenia widzenia, niedowłady i zaburzenia mowy.

W diagnostyce położeniowych zawrotów głowy bardzo istotne jest ustalenie choroby podstawowej. W trakcie badania można stwierdzić oczopląs i zaburzenia słuchu. Rodzaj oczopląsu jest charakterystyczny w niektórych przyczynach zawrotów głowy, co jest pomocne w różnicowaniu.

Łagodne nawrotowe położeniowe zawroty głowy mogą być rozpoznane na podstawie wywiadu i obrazu klinicznego, po wykluczeniu innych przyczyn zawrotów. W celu potwierdzenia można wywołac oczopląs w trakcie manewru Dix-Hallpike’go.

Przy podejrzeniu zapalenia neuronu przedsionkowego istotne jest przebyte opryszczkowe zapalenie jamy ustnej. W badaniu może się pojawić oczopląs i trudności w skupieniu wzroku na jednym punkcie. W celu porównania sprawności obydwu błędników można wykonać próbę kaloryczną, która polega na wywołaniu oczopląsu przez dostarczenie do uszu bodźców termicznych.

Rozpoznanie choroby Ménière’a jest trudne. Zwykle konieczne jest przeprowadzenie badania słuchu, badań układu równowagi i neurologicznych. Pomocne może być obrazowanie metodą tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego.

Zawroty głowy przy schylaniu głowy – jak zapobiegać?

W terapii położeniowych zawrotów głowy leczy się chorobę podstawową (zaburzenia krążenia, zapalenia i in.). Leki stosowane w innych typach zawrotów mogą okazać się nieskuteczne.

Łagodne napadowe położeniowe zawroty głowy najczęściej ustępują samoistnie w ciągu kilku miesięcy. Leki również są nieskuteczne. Poprawę mogą przynieść specjalne ćwiczenia ułożeniowe, które doprowadzają do przemieszczenia kamyczków błędnikowych w narządzie równowagi.

Zapalenie neuronu przedsionkowego zwykle ustępuje samoistnie w ciągu kilkunastu dni, a nawroty występują rzadko. Przez pewien czas może się utrzymywać nadwrażliwość na bodźce takie jak jazda samochodem. W celu złagodzenia objawów można zastosować leki – betahistynę lub tietylperazynę.

W leczeniu objawów choroby Ménière’a również pomagają leki przeciwko zawrotom głowy. Dodatkowo zaleca się ograniczenie podaży płynów i dietę bogatobiałkową. Jeśli te metody okażą się nieskuteczne, pozostaje leczenie neurochirurgiczne, które jednak nie wpływa na poprawę słuchu.