Zapalenie tętnicy skroniowej – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny zapalenia tętnicy skroniowej

Zapalenie tętnicy skroniowej to inaczej choroba Hortona lub olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic to choroba, której zasadniczą cechą jest przewlekłe zapalenie naczyń tętniczych średniego i dużego kalibru. Typowo zajmuje tętnice skroniowe, stąd jej popularna nazwa. Oprócz tego zmiany zapalne często lokalizują się w tętnicach kręgowych, ocznych, rzęskowych tylnych oraz środkowych siatkówki, co w niektórych przypadkach może prowadzić nawet do utraty wzroku. Ponadto u prawie połowy osób chorych występuje inna choroba o podłożu autoimmunologicznym – polimialgia reumatyczna. Najczęściej na zapalenie tętnicy skroniowej chorują osoby po 60. roku życia, kobiety dwa-cztery razy częściej niż mężczyźni. W Europie dotyczy ok. 12/100000 osób po 50. roku życia.

Dokładna przyczyna zapalenia tętnicy skroniowej nie jest znana. Postuluje się jednak udział odpowiedzi autoimmunologicznej organizmu w patogenezie choroby. Zaobserwowano również wpływ wysokich dawek antybiotyków oraz niektórych ciężkich infekcji (np. wirus paragrypy, parwowirus B19, chlamydia) na ujawniające się objawy olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic.

Zobacz też: Opuchlizna od zęba – jakie są przyczyny?

Zapalenie tętnicy skroniowej – objawy

Początek choroby może być nagły lub powolny, podstępny. Często objawy prodromalne (pierwsze, przepowiadające) ujawniają się na kilka dni lub tygodni przed pełnym rozwojem zapalenia. Najczęstsze objawy zapalenia tętnicy skroniowej to:

• ból głowy,
• ból w obrębie szyi, ramion i obręczy miedniczej (związane często ze współistniejącą polimialgią reumatyczną),
• zmęczenie, wyczerpanie,
• gorączka,
• chromanie żuchwy (ból i wyczerpanie mięśni pojawiające się po krótkim żuciu; wymagana jest przerwa w używaniu mięśni żwaczy, po czym ból ustępuje, jednak nawraca po kolejnej chwili ich wykorzystywania; utrudnia to sprawne jedzenie czy mówienie).

Inne objawy olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic, występujące z różną częstością to m.in.:

• nadmierne pocenie,
• zaburzenia wzroku (rozmazane widzenie, widzenie podwójne lub ograniczenie pola widzenia),
• nagła utrata wzorku w jednym oku,
• utrata apetytu i związany z tym spadek masy ciała,
• krwawienia z dziąseł,
• łzawienie oczu,
• tkliwość okolicy skroniowej i ból w okolicy skroni,
• depresja.

Przy obecności objawów sugerujących zapalenie tętnicy skroniowej należy szybko udać się do lekarza, aby dokładnie określić przyczynę dolegliwości i szybko zahamować postęp choroby. Nieleczona może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, których da się uniknąć przestrzegając zaleceń terapeutycznych.

Zapalenie tętnicy skroniowej – diagnostyka

Diagnostyka zapalenia tętnicy skroniowej rozpoczyna się przede wszystkim od wywiadu zebranego od pacjenta oraz badania fizykalnego. Typowe objawy, ich charakter i lokalizacja mogą podsunąć sugestię co do rozpoznania. Pomocne są badania laboratoryjne krwi, m.in.:

• OB – zwykle jego wartość przekracza 50 mm/h,
• CRP (białko C-reaktywne) świadczy o stanie zapalnym),
• morfologia krwi – wystąpić może delikatna anemia, tj. obniżenie poziomu hemoglobiny oraz wzrost ilości płytek krwi,
• badania biochemiczne wątroby – AspAT, AlAT, fosfataza alkaliczna – podwyższone w około 20–30% przypadków choroby.

Sam wywiad i badania laboratoryjne krwi nie pozwalają na stwierdzenie choroby z całą pewnością. W tym celu wykonywana jest biopsja tętnicy skroniowej, czasem też innej tętnicy podejrzewanej o zmiany zapalne. Biopsja to procedura inwazyjna, przeprowadzana jest jednak w znieczuleniu miejscowym i może być wykonywana ambulatoryjnie (bez pozostawania w szpitalu na kilka dni). Biopsja wykonywana jest zwykle przez chirurga, ew. okulistę. Lokalizację tętnicy ustala się za pomocą badania ultrasonograficznego. Po miejscowym znieczuleniu wykonywane jest płytkie nacięcie, fragment tętnicy skroniowej jest odpreparowywany od otaczającej tkanki łącznej i tłuszczowej. Krótki odcinek tętnicy jest pobierany do badania histopatologicznego (zwykle 2–5 cm). Następnie tkanki są warstwowo zszywane.

Wykonuje się również badania obrazowe, w tym:

• USG Doppler tętnic skroniowych
• rezonans magnetyczny,
• tomografia komputerowa.

Pozwalają one, oprócz obserwacji zmienionych zapalnie tętnic skroniowych, ocenę pozostałych naczyń (angiografia).

Zapalenie tętnicy skroniowej – leczenie

Podstawę leczenia zapalenia tętnicy skroniowej stanowi terapia glikokortykosterydami. Im szybciej rozpoczęta terapia tym łatwiej opanować objawy choroby i możliwe jest zatrzymanie progresji większości zmian, które niestety zwykle są nieodwracalne.

Leczenie zapalenia tętnicy skroniowej obejmować może:

• doustna terapia sterydami, np. prednizonem,
• dożylna terapia metyloprednizolonem,
• leki immunosupresyjne: cyklosporyna, azatiopryna, metotreksat (włączane zwykle w późniejszym etapie terapii).

Terapia sterydowa może wiązać się z licznymi efektami ubocznymi, m.in. zmianami kostnymi i wzrostem masy ciała. Dlatego ważne jest zapobieganie ich wystąpieniu. Zalecane jest przyjmowanie suplementów diety zawierających wapń i witaminę D, rzucenie palenia, umiarkowane ćwiczenia fizyczne dla utrzymania masy ciała, czasem kontrolne badania układu kostnego (densytometria).

Po zakończeniu terapii należy zgłaszać się na badania kontrolne, gdyż zapalenie tętnicy skroniowej ma tendencję do nawracania.