Zaburzenia schizoafektywne – co to jest, jakie są przyczyny i objawy, jak wygląda leczenie?

Zaburzenia schizoafektywne – co to?

Jedne zaburzenia i choroby psychiczne rozpoznawać jest łatwiej, z innymi jest już zaś zdecydowanie trudniej. Do drugiej z wymienionych grup zalicza się m.in. zaburzenia schizoafektywne. Określane są one również jako psychoza schizoafektywna, psychoza depresyjno-maniakalna lub psychoza afektywna.

Czasami w stosunku do zaburzeń schizoafektywnych używane są również, niezgodne ze współczesną terminologią psychiatryczną, nazwy, np.:

• schizofrenia maniakalno-paranoidalna,
• choroba schizoafektywna dwubiegunowa,
• schizofrenia afektywna dwubiegunowa.

Zetknąć się można również z takimi terminami, jak: zaburzenia schizoafektywne dwubiegunowe, schizofrenia afektywna czy schizofrenia maniakalna.

Zaburzenia schizoafektywne ogólnie można postawić pomiędzy dwoma dość dobrze znanymi psychiatrycznymi jednostkami – mowa tutaj o schizofrenii oraz o zaburzeniach afektywnych (np. depresja czy zaburzenia maniakalne).

Psychoza schizoafektywna to tak naprawdę połączenie wymienionych problemów – w jej przebiegu występują bowiem zarówno objawy psychotyczne, jak i objawy zaburzeń nastroju.

Zaburzenia schizoafektywne – przyczyny

Nie do końca jasna jest patogeneza problemu, którym jest psychoza schizoafektywna – przyczyny tej jednostki nadal nie zostały jednoznacznie poznane. Sugeruje się, że wpływ na jej występowanie mają geny (zwiększone ryzyko zaburzeń schizoafektywnych mają osoby, u których w rodzinach ktoś cierpiał na schizofrenię, zaburzenia afektywne lub właśnie na zaburzenia schizoafektywne).

Oprócz uwarunkowań genetycznych związek z występowaniem psychoz schizoafektywnych mogą mieć również ciężkie doświadczenia życiowe (takie jak bycie ofiarą przemocy ze strony rówieśników), ale i stosowanie różnych substancji psychoaktywnych.

Zburzenia schizoafektywne – rodzaje

Dokładne rozpowszechnienie zaburzeń schizoafektywnych nie jest znane – szacuje się jednak, że problem dotyczy od 0,5 do 0,8% populacji. Typowo psychoza schizoafektywna rozpoczyna się w trzeciej dekadzie życia, częściej cierpią na nią kobiety.

Wyróżnia się trzy typy zaburzeń schizoafektywnych: typ depresyjny, typ maniakalny oraz typ mieszany (stanowiący połączenie obu wcześniej wymienionych).

Zaburzenia schizoafektywne – typ depresyjny

W przypadku zaburzeń schizoafektywnych zawsze występują objawy afektywne, czyli dotyczące nastroju. Typ depresyjny (określany jako psychoza depresyjna) charakteryzuje się występowaniem w jego przebiegu takich dolegliwości, jak:

• znaczne obniżenie nastroju,
• utrata wcześniejszych zainteresowań,
• niemożność odczuwania radości,
• poczucie zmęczenia,
• utrata poczucia własnej wartości,
• zaburzenia snu,
• zaburzenia łaknienia,
• poczucie winy (w przypadku schizofrenii na tle religijnym).

Występują ponadto nawracające myśli o bezsensowności życia, którym mogą towarzyszyć myśli samobójcze.

Zaburzenia schizoafektywne – typ maniakalny

W typie maniakalnym (określanym czasem jako psychoza maniakalna) objawy są całkowicie odwrotne niż w przypadku typu depresyjnego zaburzeń schizoafektywnych. W tym przypadku u osób cierpiących na ten problem, czyli na stany maniakalne, występować mogą:

• wyraźnie podwyższony nastrój,
• zmniejszona potrzeba snu,
• wzmożona aktywność fizyczna,
• niepokój psychoruchowy,
• łatwa odwracalność uwagi,
• brak dystansu w kontaktach z innymi (nawet obcymi) ludźmi,
• podejmowanie ryzykownych i pochopnych zachowań (np. kontaktów seksualnych czy wydawania dużych ilości pieniędzy na całkowicie nieuzasadnione wydatki).

Podkreślić tutaj należy, że do rozpoznania problemu, którym jest psychoza maniakalna, objawy muszą utrzymywać się przez okres minimum dwóch tygodni. Podobnie jest w przypadku typu depresyjnego czy mieszanego zaburzeń schizoafektywnych.

Zaburzenia schizoafektywne – objawy

Gdyby u pacjenta istniały tylko wymienione wyżej objawy depresyjne lub maniakalne, możliwe byłoby rozpoznanie u niego zaburzeń afektywnych. W przebiegu zaburzeń schizoafektywnych jest jednak inaczej – oprócz zaburzeń nastroju pojawiają się również i objawy, które sugerują, że jednocześnie u pacjenta rozwinęła się psychoza.

Takowymi dolegliwościami mogą być m.in. urojenia (o przeróżnej tematyce, np. urojenia wielkościowe lub prześladowcze) czy omamy (np. w postaci głosów, które dyskutują między sobą o chorym czy komentują zachowania chorego).

U tych osób, u których rozpoznana zostanie psychoza schizoafektywna, objawy obejmować mogą także rozkojarzenie, poczucie nasyłania lub odbierania myśli czy zachowania katatoniczne (np. zastyganie w jednej pozycji).

Zaburzenia schizoafektywne – leczenie

W leczeniu zaburzeń schizoafektywnych stosowana jest zarówno terapia farmakologiczna, jak i oddziaływania psychoterapeutyczne.

W przypadku pierwszego z wymienionych wykorzystanie znajduje kilka grup leków. Niezależnie od podtypu zaburzeń schizoafektywnych stosowane są środki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki). Poza nimi wykorzystywane są także preparaty normotymiczne (stabilizujące nastrój, takie jak np. karbamazepina i walproiniany, zwłaszcza w typie maniakalnym) oraz leki przeciwdepresyjne (szczególnie u osób z depresyjnym typem zaburzeń schizoafektywnych).

Oprócz leczenia farmakologicznego pacjentom cierpiącym na psychozę schizoafektywną zalecana bywa również i psychoterapia (np. terapia poznawczo-behawioralna), trening umiejętności społecznych czy psychoedukacja.

Zaburzenia schizoafektywne a renta

Zaburzenia schizoafektywne zasadniczo zaliczane są do grupy problemów, w których pojawia się psychoza – choroba, która przede wszystkim jest znana z objawów psychotycznych – jest jednak całkowicie inna, bo jest nią przecież schizofrenia. Pacjenci cierpiący na psychozę schizoafektywną, w której pojawiają się stany maniakalne czy depresyjne, mogą stosować takie same leki jak osoby ze schizofrenią (czyli środki przeciwpsychotyczne), a jednocześnie ci pierwsi są w gorszej sytuacji – otóż refundacja leków przeciwpsychotycznych obejmuje leczenie schizofrenii, ale nie obejmuje już terapii zaburzeń schizoafektywnych.

Osoby z rozpoznaną psychozą schizoafektywną mogą się zastanawiać, czy istnieją szanse, że otrzymają one z powodu swoich zaburzeń rentę. Rokowania w przypadku zaburzeń schizoafektywnych oceniane są zdecydowanie lepiej niż w przypadku schizofrenii, co może być powodem tego, że pacjentowi z psychozą schizoafektywną renta nie zostanie przyznana.

Czytaj również: Nerwica depresyjna – przyczyny, objawy, leczenie nerwicy depresyjnej