Enteogeny – czym są, rodzaje, zastosowanie, szkodliwość

Enteogeny – co to za substancje?

W niektórych kontekstach słowo „enteogeny” jest synonimem słowa „psychodeliki”. Oznacza ono substancje pochodzenia naturalnego, pozyskiwane z roślin i grzybów o właściwościach psychoaktywnych, a w szerszym rozumieniu także substancje syntetyczne o analogicznym działaniu na organizm. Na potrzeby niniejszego artykułu także będzie ono używane zamiennie ze słowem psychodeliki.

Wyraz ten pochodzi z greki od słów: psyche, czyli „dusza” oraz delos, oznaczającego „jawny”. Są to więc substancje, które pozwalają odkryć „duszę” i zbliżyć się do istoty pozamaterialnego zrozumienia. Z ich pomocą można niejako przenieść się do innego świata.

Enteogeny należą do środków psychoaktywnych o działaniu m.in.:

• pobudzającym,
• mistycznym,
• halucynogennym,
• wprawiającym człowieka w trans,
• w niektórych przypadkach terapeutycznym.

Większość enteogenów to inhibitory MAO, które rozkładają serotoninę, a także inne aminy o potencjale neuroaktywnym. To sprawia, że enteogeny w znaczny sposób oddziałują na nastrój i samopoczucie.

To też może Cię zainteresować: NDE – czym są doświadczenia z pogranicza śmierci?

Rodzaje enteogenów

Enteogeny są substancjami psychoaktywnymi, które mogą być zarówno naturalne, jak i syntetyczne. Wśród enteogenów pochodzenia naturalnego można wyróżnić następujące substancje, zawarte w roślinach takich jak:

• ayahuasca ze związkiem DMT, harminą i harmaliną,
• iboga z ibogainą;
• peyotl zawierający meskalinę,
• ruta z harminą i harmaliną;
• grzyby psylocybinowe z zawartością psylocyny i psylocybiny,
• muchomor czerwony z muskaryną oraz muscymolem;

Do substancji otrzymywanych syntetycznie należą owiane złą sławą LSD i MDMA, powszechnie znane jako extasy.

Czy enteogeny są w Polsce legalne?

Trzeba pamiętać, że w wielu krajach, w tym w Polsce, enteogeny są nielegalne. Na mocy załącznika do ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii, w 2009 roku do listy zawierającej mak, konopie oraz kokę zostało dodanych aż 16 nielegalnych substancji, w tym enteogeny.

Kto najczęściej sięgał po enteogeny?

Ze względu na swoje niezwykłe właściwości, po enteogeny sięgali ludzie od zarania dziejów. Były one wykorzystywane przede wszystkim w rytuałach kulturowo-religijnych. Z przekazów zarówno wizualnych, jak i zawartych w pismach można wywnioskować, że były one używane na wszystkich kontynentach przez przedstawicieli różnych grup społecznych: duchownych, szamanów, uzdrowicieli oraz szerokiego grona artystów.

To też może Cię zainteresować: Świadomy sen – czy można nauczyć się kontrolować sny?

Jak działają enteogeny?

Działanie enteogenów wciąż jest pewną tajemnicą. Rozpatrując najbardziej naukową teorię biomedyczną, spożywanie enteogenów sprawia, że do mózgu dostarczane są molekuły pasujące jak puzzle do tych, które występują w nim naturalnie. Poprzez połączenia molekuł dostarczanych zewnętrznie za pomocą enteogenów oraz tych, które są już w mózgu, dochodzi do włączenia jego nowych funkcji. W konsekwencji człowiek zaczyna postrzegać otaczającą rzeczywistość w inny niż dotychczas, głębszy i bardziej świadomy sposób.

Ponadto enteogeny:

• zwiększają empatię nie tylko na ludzi, ale także rośliny i zwierzęta;
• pomagają w głębszym przeżywaniu teraźniejszości, poprzez zwiększenie uważności na to, co się dzieje w danym momencie;
• stanowią pomost łączący rzeczywistość ze światem nadprzyrodzonym, którego częścią jest wiara. Wielu cenionych religioznawców uważa, że enteogeny były od wieków stosowane w rytuałach religijnych w celu przybliżenia się do Boga i zrozumienia jego przekazów. Uważa się, że manna zesłana w darze przez chrześcijańskiego Boga z nieba dla ludu Izraela, była substancją o działaniu psychodelicznym, dzięki której Żydzi dostrzegali inny wymiar rzeczywistości, czuli, że są blisko Boga i są narodem przez niego wybranym. Na rozkaz Mojżesza część manny zachowano dla przyszłych pokoleń, które po jej zażyciu doświadczały szczególnych halucynacji, opisanych w księgach. Dzięki zachowanym zapiskom przeżyć po przyjęciu manny można wywnioskować, jaka to była substancja – rodzaj grzyba psilocibe, który zawiera psylocibinę – substancję działającą euforycznie, halucynogennie oraz mistycznie. Powyższe wnioski potwierdza enteogeniczno-mistyczna teoria religii.

Sprawdź również: Paraliż przysenny – co to jest?

Czy enteogeny są szkodliwe?

Enteogeny nie dość, że nie mają potencjału odurzającego, to jeszcze rozszerzają świadomość. Ponadto charakteryzują się wysokim potencjałem terapeutycznym i niskim potencjałem uzależniającym. Oczywiście, enteogeny stosowane w nieprawidłowy sposób i w wysokich dawkach są toksyczne, a tym samym niebezpieczne dla zdrowia.

Brytyjski farmakolog David Nutt przeprowadził badania, dotyczące szkodliwości wybranych substancji psychoaktywnych z różnych grup. Okazało się, że enteogeny odznaczają się najmniejszą szkodliwością i to zarówno zdrowotną, jak i rozpatrywaną w kontekście społecznym. Co ciekawe, enteogeny są znacznie bezpieczniejsze od legalnych środków zmieniających świadomość, takich jak alkohol czy związki opiatowe.

Tylko do lat 60. ubiegłego wieku pojawiło się 2000 prac badawczych, opisujących pozytywne skutki leczenia substancjami psychodelicznymi zaburzeń psychicznych i chorób takich jak m.in.: depresja, zespół stresu pourazowego czy schizofrenia. W późniejszych latach badania zostały zawieszone ze względu na negatywny stosunek do tych substancji, spowodowany ich nadmiernym i nieprawidłowym wykorzystaniem, zapoczątkowanym na dużą skalę w latach 70.

Przeczytaj też: Olej konopny CBD – zastosowanie w medycynie

W jakim celu zażywano enteogeny?

Dziejowa popularność enteogenów wynikała z ich działania, które umożliwiało m.in.:

• odosobnienie i dotarcie do najgłębszych pokładów świadomości oraz umysłu;
• zbliżenie się do Boga poprzez mistyczne i duchowe doświadczenia;
• ukazanie teraźniejszości w najmniejszych szczegółach i umożliwienie jej pełnego przeżywania. Psychodeliki pozwalają odkryć pozornie znane rzeczy w zupełnie innym, nowym i często zaskakującym świetle;
• doświadczenie całej gamy odczuć zmysłowych, niemożliwych do poczucia w zwykłym stanie świadomości;
• wsłuchanie się w głos swojej duszy;
• spotęgowanie kreatywności do celów rozrywkowych i artystycznych.

Ryzyko związane z używaniem substancji halucynogennych

Istnieje wiele różnorodnych substancji halucynogennych, powstających na bazie już znanych cząsteczek chemicznych, modyfikowanych w laboratoriach produkujących narkotyki oraz zawartych w różnych gatunkach grzybów i roślin. Ryzyko związane z użyciem psychodelików zależy od substancji (nieraz jest to mieszanka, której skład bywa ryzykowną niewiadomą), dawki i okoliczności. Przyjemne efekty zwiększonej empatii po zażyciu extasy pojawią się raczej w gronie bliskich znajomych, a nie wśród przypadkowych, obcych ludzi. Objawy wywołane przez LSD są związane z zewnętrznymi bodźcami (to właśnie zewnętrzne bodźce wzrokowe, słuchowe i inne zapoczątkowują złudzenia) i nastawieniem osoby, która zdecydowała się na użycie tego narkotyku.

• Spowodowana działaniem substancji halucynogennych zmiana zachowania może być niebezpieczna – człowiek pod wpływem przekonania o posiadanych niezwykłych mocach może zrobić coś niebezpiecznego – spróbować zatrzymać pędzący samochód, albo usiłować latać po skoku z wysokiego piętra.
• Wywołane złudzenia nie muszą być przyjemne. Czasami zdarza się „bad trip” – pełne lęku, przerażające doświadczenie jak z najgorszego koszmaru.
• U osób z już obecnymi objawami nerwicowymi, depresyjnymi lub psychotycznymi (swoją drogą, dolegliwości natury psychologicznej czy psychiatrycznej często są przyczyną sięgania po narkotyki) istnieje bardzo duże ryzyko zaostrzenia wcześniejszych objawów.

Czytaj również: Psychoza poporodowa – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie