Stupor – co to jest, jakie są objawy, jak wygląda leczenie?

Jak ludzie reagują na różne bodźce?

Podstawą funkcjonowania wszystkich organizmów jest zdolność do reagowania na bodźce zewnętrzne, oczywiście zdolność ta jest różna w zależności od grupy, do której organizm jest zaliczany. Rośliny nadstawiają swoje liście w stronę światła słonecznego. Zwierzęta natomiast zdobywają pokarm i unikają zostania zjedzonymi przez drapieżniki znajdujące się nad nimi w łańcuchu pokarmowym.

U ludzi system odpowiedzi na bodźce zewnętrzne jest najbardziej zróżnicowany wśród wszystkich żywych stworzeń. Oznacza to, że różne sytuacje mogą powodować u nas różne reakcje. Głód nie musi wiązać się z polowaniem czy szukaniem pokarmu, a momenty, w których czujemy się zagrożeni, nie kończą się jedynie walką lub ucieczką.

Skomplikowany system odpowiedzi na bodźce jest czymś, co z całą pewnością dało nam przewagę nad innymi gatunkami i pozwoliło zająć obecne miejsce w ekosystemie. Odpowiedź na bodźce zewnętrzne może jednak zostać zakłócona lub niekiedy prawie całkowicie zniesiona – nawet przy braku widocznej przyczyny organicznej. Sytuacja taka może mieć miejsce w przypadku poważnych schorzeń psychicznych.

To też może Cię zainteresować: Marazm – objaw niedożywienia lub depresji

Stupor – co to jest?

Stupor (osłupienie) jest definiowane przez słownik języka polskiego jako zaburzenie psychiczne objawiające się silnym ograniczeniem ruchów i zmniejszeniem reakcji na bodźce pochodzące z zewnątrz organizmu. Osłupieniu nie towarzyszą uszkodzenia układu ruchu, to znaczy, że po odpowiednim leczeniu reakcje ruchowe mogą zostać całkowicie przywrócone.

Stupor wynika najprawdopodobniej z zaburzenia funkcji aktywującej tworu siatkowatego odpowiedzialnego za stany, takie jak: sen, czuwanie czy generowanie świadomości.

Osoba dotknięta stuporem przejawia cechy obniżonego poziomu świadomości, prawie całkowicie nie reaguje na bodźce zewnętrzne o zwykłym poziomie nasilenia, jak mowa czy dotyk. Może natomiast reagować nadmiernie na silne bodźce, np. jasne światło czy ból.

Brak jakiejkolwiek stymulacji prowadzi do zapadania przez chorego w stan snu. Osłupienie wiąże się z nadmierną sztywnością mięśni (chory może przyjmować groteskowe pozy), brakiem mowy i nieprzyjmowaniem pokarmów. Wzrok chorego zawieszony jest zwykle w jednym punkcie, choć może występować jego powolne wodzenie za elementami otoczenia.

Stupor – jakie są przyczyny?

Osłupieniu w klasyfikacji ICD-10 przyznany został kod R40.1. Stupor może być spowodowany następującymi czynnikami:

• ciężkie choroby psychiczne (schizofrenia katatoniczna – osłupienie katatoniczne, silna depresja – osłupienie w przebiegu depresji, mania),
• nagłe, silne przeżycia psychiczne – np. udział w wypadku,
• zatrucia metalami ciężkimi,
• choroby zakaźne,
• padaczka,
• hipotermia,
• encefalopatia nadciśnieniowa,
• zaawansowana cukrzyca,
• niedobór witaminy D,
• poważne uszkodzenia ciała,
• guzy lub torbiele mózgu,
• procesy zapalne ośrodkowego układu nerwowego,
• przebyte udary.

Stupor musi być prawidłowo zdiagnozowany, można wtedy włączyć prawidłowe, zależne od przyczyny leczenie, które zwykle powoduje poprawę stanu pacjenta.

Stupor – objawy

Stupor charakteryzuje się występowaniem kilku głównych objawów, są nimi:

• akinezja – bardzo silne zmniejszenie ruchomości lub całkowity bezruch, który może dotyczyć wszystkich większych grup mięśniowych;
• mutyzm – definiowany jako brak możliwości posługiwania się mową zwerbalizowaną przy zachowanej funkcji ośrodków mowy znajdujących się w mózgu;
• u chorego zostaje zachowana przytomność, możliwe jest jednak jej niewielkie przymglenie.

Osłupienie depresyjne – co to jest?

Stupor depresyjny (osłupienie depresyjne), jak sama nazwa wskazuje, występuje w przebiegu depresji. Depresja jest poważnym schorzeniem psychicznym, charakteryzującym się silnym obniżeniem nastroju, brakiem radości i energii – są to jej trzy główne objawy. W przebiegu tego schorzenia często dochodzi także do zaburzeń koncentracji, obniżenia sprawności intelektualnej, ciągłego poczucia winy, zaburzeń apetytu, snu i aktywności.

U chorego mogą pojawiać się myśli samobójcze. Chorzy na depresję nierzadko mają ubogą mimikę, ich głos jest monotonny, a ruchy stają się spowolniałe, niepewne i ociężałe.

W skrajnych postaciach depresji dochodzi czasami do rozwinięcia stanu stuporu. Chory nie przejawia wtedy żadnej aktywności ruchowej, a kontakt z nim jest całkowicie niemożliwy. Pacjent nie spożywa pokarmów i nie wypróżnia się. Stupor depresyjny jest wskazaniem do pilnej hospitalizacji chorego, karmienia przez zgłębnik żołądkowy i odpowiedniej farmakoterapii.

Stupor a schizofrenia katatoniczna

Osłupienie występujące w przebiegu schizofrenii, tak zwany stupor katatoniczny dotyczący fazy hipokinetycznej tej choroby cechuje się objawami, które zwykle nie odbiegają od klasycznego obrazu osłupienia.

Objawy katatonii to:

• akinezja, mutyzm i zachowana przytomność;
• echolalie, echopraksje i echomimie – powtarzanie słów, gestów i mimiki innych osób;
• sztywność woskowata – chory utrzymuje pozycję, w której został ułożony;
• halucynacje i urojenia fatalistyczne i nihilistyczne.

W fazie hiperkinetycznej tej choroby mogą pojawiać się objawy, takie jak: nadmierne pobudzenie, bezcelowe powtarzanie ruchów, rozkojarzenie, używanie słów nie w celu komunikacji, tylko łączenie ich w ciągi o rytmicznym wydźwięku bez zachowanej logicznej treści.

Stupor – leczenie

Leczenie stuporu w pierwszej fazie polega na odpowiednim zabezpieczeniu pacjenta. W stanie osłupienia chory nie jest zdolny do prawidłowego wykonywania podstawowych czynności, jak jedzenie czy picie. W przypadkach podejrzenia, że stupor trwa już od jakiegoś czasu, lekarz musi zadbać o odpowiednie nawodnienie pacjenta, czasami konieczne jest także założenie sondy żołądkowej w celu dostarczania pokarmu.

Bardzo ważne jest ustalenie przyczyny, która spowodowała wystąpienie stuporu u chorego, od niej bowiem zależeć będzie leczenie. Osoba będąca w stanie osłupienia na skutek przeżycia przed chwilą wypadku samochodowego będzie wymagała wsparcia psychologicznego lub – czasami – leczenia psychiatrycznego.

W przypadkach stuporu na tle chorób psychicznych (depresja, mania czy schizofrenia) zawsze konieczne jest włączenie leczenia farmakologicznego odpowiednimi lekami, które bardzo szybko mogą pomóc choremu. Osłupienie spowodowane przyczynami, takimi jak guzy czy torbiele mózgu musi zostać skonsultowane ze specjalistami z zakresu neurologii i neurochirurgii – w celu rozpatrzenia dostępnych opcji terapeutycznych. Natomiast procesy zapalne czy choroby internistyczne wymagają innego podejścia.

Odpowiednio leczony stupor ustępuje szybko, a stan zdrowia chorego poprawia się w krótkim czasie.

Czytaj również: Nerwica depresyjna – przyczyny, objawy, leczenie nerwicy depresyjnej