Skurcze nóg i łydek w nocy – co oznaczają?

Czym są bolesne skurcze nóg i łydek?

Skurcze nóg to przykre dolegliwości bólowe, spowodowane nagłym i bardzo silnym skurczem mięśnia, który pozostaje w tym stanie dłuższy czas. Przyczyną skurczów łydek może być:

• przeciążenie mięśni,
• odwodnienie lub przegrzanie organizmu,
• długotrwałe przebywanie w pozycji prowadzącej do ucisku i niedokrwienia mięśnia.

Skurcze nóg – jakie problemy i choroby mogą sugerować?

Do schorzeń i problemów zdrowotnych, które mogą być przyczyną występowania bolesnych skurczów łydek, należą:

• Niedobory makroelementów – pierwiastki takie jak potas, magnez i wapń biorą udział w procesie skurczu mięśni. Przyczyną niewystarczającej ich ilości w organizmie może być spożywanie produktów ubogich we wspomniane makroskładniki. Mogą one również być wypłukiwane z ciała, jeśli pije się zbyt dużo kawy, napojów energetyzujących, czy alkoholu. Dodatkowo utracie elektrolitów może sprzyjać przyjmowanie leków moczopędnych i przeczyszczających;
• Przewlekła niewydolność żylna – nocne bóle nóg mogą być pierwszym objawem przewlekłej niewydolności żylnej. Do choroby tej predysponują m.in.: otyłość, ciąża, duża ilość czasu spędzona w pozycji stojącej lub siedzącej, zaparcia. Stany te powodują wzrost ciśnienia w układzie żylnym i utrudniony odpływ krwi z naczyń. Spowodowany tym przewlekły zastój prowadzi do uszkodzenia zastawek i ścian naczyń żylnych i tym samym do ich niewydolności;
• Zespół niespokojnych nóg – czasem nocne skurcze możemy pomylić z dolegliwościami pojawiającymi się w chorobie zwanej zespołem niespokojnych nóg (RLS – ang. restless legs syndrome). Szacuje się, że choroba ta dotyka 3,5-10 % populacji, częściej kobiety. W połowie przypadków jej występowanie jest rodzinne. Przyczyna tej choroby nie jest do końca poznana. Uważa się, że objawy RLS związane są z zaburzeniami w układzie dopaminergicznym, a konkretnie z niedoborem żelaza, które jest niezbędne w produkcji dopaminy. Często występuje w chorobach przebiegających z niedoborem żelaza, takimi jak niewydolność nerek, anemia, czy podczas ciąży.

Jak objawiają się choroby związane ze skurczami łydek?

Niedobory wspomnianych pierwiastków (potasu, magnezu i wapnia) mogą powodować bolesne skurcze łydek lub stóp w trakcie wysiłku. Skurcze mogą też występować w spoczynku, czy właśnie jako nocne kurcze nóg.

W przypadku przewlekłej niewydolności żylnej widocznymi objawami będą w początkowym okresie tzw. „pajączki”. Z czasem rozwijają się fioletowe, guzowate zmiany, będące widocznymi poszerzonymi żyłami, czyli żylaki. Pojawiają się również obrzęki oraz zmiana zabarwienia skóry (rdzawo-brązowe przebarwienia) lub ogniska zaniku białego. W zaawansowanej niewydolności żylnej pojawiają się trudne do wyleczenia owrzodzenia.

Subiektywnie niewydolność naczyń żylnych odczuwana jest jako zmęczenie i ciężkość nóg, zwykle pod koniec dnia. Ulgę przynosi odpoczynek w pozycji z uniesionymi kończynami dolnymi. Występują również bolesne nocne skurcze. Z czasem ból pojawia się również w ciągu dnia.

Natomiast zespół niespokojnych nóg będzie się objawiał niepokojem ruchowym, przymusem poruszania i związanym z tym dyskomfortem oraz nieprzyjemnym i dokuczliwym uczuciem mrowienia, rozpierania, drętwienia, czy bólem nóg. Objawy pojawiają się i nasilają się podczas spoczynku, a ustępują podczas ruchu. Ich największe nasilenie występuje wieczorem i w nocy. Dodatkowo o RLS powinniśmy pomyśleć, jeśli ta choroba występuje w rodzinie oraz występują okresowe ruchy kończyn w trakcie snu.

Jak leczyć skurcze nóg i choroby z nimi związane?

W przypadku wystąpienia skurczu nogi, należy dotknięty nim mięsień postarać się rozmasować i rozciągnąć. Nawracające bolesne skurcze nóg mogą wymagać leczenia przyczynowego.

Na rynku dostępnych jest wiele preparatów, tzw. suplementów, które mają zapewnić odpowiednią ilość witamin i minerałów. Jednak najkorzystniejsze dla zdrowia będzie dostarczanie wspomnianych pierwiastków przez spożywanie produktów z wysoką ich zawartością. Źródłem potasu mogą być nasiona roślin strączkowych, pomidory lub banany. Wapń można dostarczać organizmowi spożywając produkty i przetwory mleczne, takie jak jogurty, kefiry. Produktami bogatymi w magnez są będą natomiast pestki dyni, otręby, kakao, czy orzechy.

W leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej istotnym elementem jest zmiana stylu życia, polegająca na unikaniu długotrwałego przebywania w jednej pozycji oraz zakładania nogi na nogę podczas siedzenia, a także robienie przerw w czasie pracy, które warto poświęcić na krótki spacer. Na ból nóg oraz skurcze łydek pomaga również odpoczynek z uniesionymi kończynami. Niezwykle ważne jest też dbanie o prawidłową masę ciała, wysiłek fizyczny oraz spożywanie produktów bogatych w błonnik. Dodatkowo w leczeniu niefarmakologicznym stosuje się opaski oraz dobierane indywidualnie pończochy uciskowe, a także masaże pneumatyczne. Czasem konieczne może być chirurgiczne usunięcie żylakowato zmienionych naczyń.

Również wleczeniu RLS ważna jest modyfikacja stylu życia – unikanie palenia papierosów, picia alkoholu, czy kawy, zwłaszcza w godzinach wieczornych. Pomaga to łagodzić objawy syndromu niespokojnych nóg. Należy również przyjrzeć się przyjmowanym lekom, gdyż niektóre z nich, takie jak metoklopramid, niektóre leki przeciwdepresyjne, czy leki przeciwhistaminowe mogą nasilać objawy RLS. W przypadku nasilonych objawów konieczne może być stosowanie leków działających na układ dopaminergiczny, czy suplementacja żelaza.

Jak można zapobiegać bolesnym skurczom nóg?

Aby uniknąć przykrych dolegliwości, jakimi są bolesne skurcze nóg i łydek, należy pamiętać o:

• odpowiednim nawodnieniu organizmu (należy pić ok. 2 litrów płynów dziennie);
• diecie bogatej w witaminy, minerały oraz błonnik;
• regularnej aktywności fizycznej, poprzedzonej odpowiednią rozgrzewką i rozciąganiem mięśni;
• unikaniu długotrwałego przebywania w pozycji stojącej lub pozycji siedzącej z założonymi nogami;
• ograniczeniu chodzenia w butach na wysokim obcasie.