Schizofrenia paranoidalna – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Schizofrenia paranoidalna – przewlekła choroba psychiczna

Schizofrenia jest ciężką, przewlekłą chorobą psychiczną należącą do tak zwanych zaburzeń psychotycznych, które związane są ze zmienionym chorobowo, nieadekwatnym postrzeganiem i odbiorem rzeczywistości. Chorego cierpiącego na psychozę charakteryzują zaburzenia myślenia, upośledzona umiejętność realistycznej oceny własnej osoby, otoczenia i relacji z innymi, problemy z przeżywaniem i wyrażaniem emocji, a także chaotyczne i nieprzewidywalne działanie, które wynika z występujących zakłóceń funkcji psychicznych. Schizofrenia występuje u około 1 proc. populacji.

W wieku dorosłym kobiety chorują równie często jak mężczyźni. W większości przypadków początki schizofrenii przypadają na okres przed 30. rokiem życia – można zatem powiedzieć, że jest to choroba ludzi młodych. Trzeba mieć świadomość, że objawy schizofrenii istotnie zakłócają normalne funkcjonowanie pacjenta i są bardzo trudnym doświadczeniem dla chorego i jego rodziny.

Przebieg schizofrenii może być ciągły – objawy występują niemal cały czas, stopniowo nasilając się, albo epizodyczny – związany z okresami nasilenia symptomów choroby i częściowej poprawy. Niestety, niezwykle rzadko następuje pełna remisja schizofrenii, to znaczy zupełny brak objawów. Obraz kliniczny choroby jest bardzo zróżnicowany i nie u każdego pacjenta obecne są wszystkie typowe symptomy. W zależności od przeważających objawów wyróżnia się schizofrenię paranoidalną – najczęściej rozpoznawaną u pacjentów w Polsce, katatoniczną, hebefreniczną, prostą, niezróżnicowaną i rezydualną.

Rozpoznanie schizofrenii oparte jest na ściśle ustalonych kryteriach diagnostycznych zawartych w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10.Schizofrenia paranoidalna ujęta została pod kodem f.20.0.

Sprawdź również: Kwetaplex – co to za lek?

Jakie są przyczyny schizofrenii paranoidalnej?

Obecnie nie do końca wiadomo, skąd się bierze schizofrenia, w tym schizofrenia paranoidalna. Za wystąpienie choroby odpowiada wiele czynników, które wzajemnie oddziałując, mogą wpływać na rozwój objawów schorzenia.

U pacjentów chorujących na schizofrenię obserwuje się ubytki i zmiany w budowie komórek nerwowych oraz upośledzenie ich prawidłowego funkcjonowania w pewnych obszarach mózgu. Schizofrenia może mieć podłoże genetyczne. Schorzenie występuje rodzinnie, a prawdopodobieństwo jego rozwoju jest tym większe, im bliższe jest pokrewieństwo z osobą chorującą na schizofrenię. Trzeba wiedzieć, że obecność innego schorzenia psychicznego, np.: choroby afektywnej dwubiegunowej u członka rodziny, również zwiększa ryzyko schizofrenii.

Charakterystyczne objawy u schizofrenika związane są także z nieprawidłowym dzianiem neuroprzekaźników (m.in. dopaminy, serotoniny) w mózgu osoby chorej. Przyczyną schizofrenii paranoidalnej mogą być również niekorzystne zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym, które nastąpiły w okresie rozwoju płodowego. Także komplikacje okołoporodowe mogą przyczynić się do nieprawidłowego rozwoju mózgu dziecka, a następnie wystąpienia objawów choroby w późniejszym życiu.

Obserwuje się również sezonowość urodzeń chorych na schizofrenię i większą zapadalność na chorobę w miastach czyli obszarach bardziej zagęszczonych. Może to przemawiać za rolą czynników infekcyjnych u podłoża zaburzeń schizofrenicznych. Wydaje się również, że istotne znaczenie w rozwoju schizofrenii mają uwarunkowania społeczno-psychologiczne, tzn. nadmierna wrażliwość na stres osoby chorej, nieprawidłowe funkcjonowanie jej rodziny czy trudne wydarzenia życiowe.

Schizofrenia paranoidalna – objawy pozytywne i negatywne

Na obraz kliniczny schizofrenii składają się zaburzenia różnych funkcji psychicznych. Można do nich zaliczyć:

• objawy pozytywne – urojenia, omamy, pseudohalucynacje;
• objawy negatywne – sztywność emocjonalna, utrata zainteresowań, wycofanie społecznie, zobojętnienie uczuciowe, abulia, brak spontaniczności, bierność, apatia, zubożenie wypowiedzi, spowolnienie ruchowe, brak dbałości o siebie;
• zaburzenia poznawcze – zaburzenia koncentracji i uwagi, sprawności pamięci i zdolności uczenia się, porzucenie zainteresowań, zmniejszenie szybkości reakcji, problemy z rozwiązywaniem problemów, trudności adaptacyjne;
• zaburzenia nastroju – smutek lub przygnębienie, niska samoocena, brak odczuwania przyjemności (anhedonia), myśli samobójcze lub pobudzenie, niedostosowanie nastroju do okoliczności (nadmierna wesołkowatość, śmiech w sytuacjach niekorzystnych dla pacjenta).

Ważną grupą objawów schizofrenii paranoidalnej są urojenia, różnicujące tę odmianę choroby np. ze schizofrenią prostą. Z tego powodu schorzenie bywa przez pacjentów określane jako schizofrenia urojeniowa.

Omamy i urojenia w schizofrenii paranoidalnej

Jak wspomniano, dla schizofrenii paranoidalnej charakterystyczne są objawy pozytywne inaczej nazywane objawami wytwórczymi. Schizofrenik paranoidalny ma urojenia, czyli fałszywe spostrzeżenia, które wynikają z chorobowo zmienionej interpretacji rzeczywistości. Otoczenie pacjenta nie podziela jego przekonań, a sam chory nie wierzy w prawidłowe wyjaśnienia wydawanych sądów.

Najczęściej urojenia paranoidalne przyjmują postać:

• urojeń prześladowczych – chory ma poczucie, że jest śledzony lub podsłuchiwany;
• urojeń ksobnych – pacjent wierzy, że obiekty, wydarzenia lub zachowanie osób z jego otoczenia mają z nim szczególny związek i odnoszą się do niego, np.: audycje w radiu, rozmowy przypadkowo spotkanych osób;
• urojeń odsłonięcia – osoba chora ma wrażenie, że jej myśli są przekazywane innym lub dostępne dla otoczenia;
• urojenia oddziaływania – pacjent jest przekonany, że jego myśli, uczucia i zachowania są pod wpływem innych osób lub rzeczy.

W schizofrenii paranoidalnej omamy występują głównie jako omamy słuchowe. Chory słyszy głosy, które mówią mu treści o przykrym charakterze (np. komentujące go, wyzywające, obrażające) lub nakazują wykonanie jakiejś czynności. W większości przypadków halucynacje schizofreniczne są uciążliwe dla pacjenta i stanowią źródło niepokoju i stresu. Bardzo często u chorych ze schizofrenią paranoidalną obserwuje się niedostosowanie nastroju do sytuacji, postawy wielkościowe oraz nadmierne pobudzenie.

Schizofrenia urojeniowa – diagnostyka, leczenie i rokowanie

Lekarz w celu postawienia diagnozy przeprowadza dokładne badanie psychiatryczne chorego, które uwzględnia wywiad obejmujący funkcjonowanie pacjenta przed wystąpieniem objawów, nasilenie symptomów oraz obecność chorób psychicznych wśród krewnych. Bardzo ważna jest również rozmowa z rodziną chorego. Może ona dużo wnieść do oceny stanu psychicznego. Badania dodatkowe, laboratoryjne oraz neuroobrazowe (TK, MR czy PET) wykonywane są u pacjentów z podejrzeniem schizofrenii w celu wykluczenia innych schorzeń, które mogą być odpowiedzialne za występujące u chorego objawy zaburzeń psychicznych.

Podstawową metodą leczenia schizofrenii paranoidalnej jest farmakoterapia za pomocą leków przeciwpsychotycznych. Psychiatra dobiera odpowiednie preparaty, kierując się obrazem klinicznym oraz ogólnym stanem pacjent, a także innymi schorzeniami, które u niego występują. Uzupełnienie leczenia stanowią psychoedukacja i psychoterapia, którą objęci powinni być zarówno pacjenci, jak i ich rodziny a także różne formy terapii zajęciowej.

Należy mieć świadomość, że schizofrenia jest chorobą przewlekłą związaną z długotrwałym leczeniem. Rokowanie w schizofrenii zależy od wielu czynników. Ma na niego wpływ szybkie wdrożenie leczenia przeciwpsychotycznego oraz stan pacjenta przed zachorowaniem. Bardzo ważna jest również współpraca chorego w leczeniu, wsparcie w otoczeniu pacjenta oraz brak czynników obciążających (nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, przyjmowanie narkotyków).

Bibliografia:

1. Psychiatria, M. Jarema, wyd. PZWL, 2016.
2. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne., S. Pużyński, J. Wciórka, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, 2007.
3. Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, A. Bilikiewicz, wyd. PZWL, 2003.