Schizofrenia hebefreniczna – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Hebefrenia – co to jest schizofrenia hebefreniczna?

Schizofrenia jest ciężką choroba przewlekłą, która stygmatyzuje człowieka oraz powoduje jego izolację i wycofanie z kontaktów społecznych. Hebefrenia, jedna z rzadszych form schizofrenii, pochodzi od greckiego słowa hebe, które oznacza młodość, siłę, uciechę, wesołość. W języku polskim pojęcie „hebes” stosowane było natomiast dla określenia człowieka nierozgarniętego, tępego, bezmyślnego.

Powyższa etymologia wyraźnie więc podkreśla, czym schizofrenia zdezorganizowana wyróżnia się nie tle innych zaburzeń psychicznych. Dominują w niej bowiem tzw. objawy afektywne dotyczące nieprawidłowej ekspresji emocji, współistniejące z brakiem typowej dla innych typów schizofrenii tendencji do wycofania. Ponadto zespół hebefreniczny (dezorganizacji), czyli objawy prodromalne poprzedzające pełnoobjawową schizofrenię hebefreniczną, polegają na gwałtownym, nieprzemyślanym wzroście zainteresowania otoczeniem. Taka postać hebefrenii najczęściej rozwija się między 15. a 30. rokiem życia, również jako schizofrenia hebefreniczna u dzieci wkraczających w okres dojrzewania.

Zobacz, czym charakteryzuje się osobowość schizoidalna.

Schizofrenia hebefreniczna – przyczyny

Obecnie można stwierdzić, że nie jest znana jedna, konkretna przyczyna schizofrenii, w tym schizofrenii hebefrenicznej. Wyróżnia się jedynie grupy czynników – opisane poniżej – które mogą wpływać na ujawnienie się objawów choroby.

• Czynniki organiczne – oznaczają występowanie u chorych na schizofrenię zmian strukturalnych mózgowia (ubytki neuronów i zmiany „cytoarchitektury” tkanki mózgowej).
• Czynniki genetyczne – tłumaczą rodzinne występowanie schizofrenii (40 proc. ryzyka zachorowania u dziecka, którego oboje rodziców choruje, a 12 proc., gdy choruje jedno z rodziców).
• Czynniki biochemiczne wynikające z zaburzenia równowagi dopaminowej oraz glutaminergicznej – hipoteza dopaminowa wyjaśnia współwystępowanie objawów pozytywnych i negatywnych schizofrenii hebefreniczne j. Objawy wytwórcze wynikają z nadmiernej aktywności dopaminergicznej w układzie mezolimbicznym, natomiast objawy negatywne ze zbyt małej aktywności w układzie mezokortykalnym mózgu.
• Teoria neurorozwojowa – zakłada, że przyczyną schizofrenii są zaburzenia powstałe w trakcie różnych etapów neurogenezy zachodzących podczas ciąży.

Przeczytaj, czym są zaburzenia zaburzenia schizoafektywne.

Jak przebiega schizofrenia hebefreniczna?

Schizofrenia hebefreniczna, jak każdy inny rodzaj schizofrenii jest opisywana za pomocą zespołu trzech typów objawów osiowych: pozytywnych, negatywnych oraz poznawczych.

Objawy pozytywne (wytwórcze) obejmują urojenia, omamy, dziwaczne zachowania, niespójność myślenia. W większości przypadków przebiegają z okresami remisji i nawrotów. Objawy negatywne (ubytkowe) oraz poznawcze wywierają natomiast długoterminowy wpływ na życie pacjenta. Należą do nich: alogia (zubożenie wypowiedzi), wycofanie się z rzeczywistości (autyzm), bladość afektywna (spłycenie uczuciowe), uczucie pustki oraz utrata zdolności do odczuwania przyjemności.

Okazuje się, że schizofrenia zdezorganizowana nieco odbiega od wyżej wymieniowych tzw. osiowych (podstawowych) objawów schizofrenicznych, gdyż w jej przebiegu zawsze pojawia się niespotykany w innych typach schizofrenii wzmożony napęd ruchowy połączony z gadatliwością, wiłością (pustą wesołkowatością) oraz niedostosowaniem afektu. Hebefrenik jest nieustannie aktywny, sprawia wrażenie, jakby utracił wszelkie zahamowania i nie odczuwał wstydu. Urojenia i halucynacje, jeśli się pojawiają, są niespójne, nieusystematyzowane, często hipochondryczne. W przebiegu schizofrenii hebefrenicznej może pojawić się anhedonia (brak odczuwania przyjemności) oraz awolicja (zaniechanie celowych działań), co upodabnia ją do schizofrenii prostej z przewagą objawów negatywnych.

Schizofrenia hebefreniczna – objawy

Najbardziej typowym objawem schizofrenii hebefrenicznej są bardzo nasilone zmiany afektu, natomiast urojenia i omamy (objawy wytwórcze) mają raczej zwiewny charakter. Często występują manieryzmy (wielokrotne powtarzanie określonych ruchów) oraz nieprzewidywalne, nieprzemyślane zachowania. W schizofrenii hebefrenicznej nastrój jest płytki, a mowa i myślenie skrajnie rozkojarzone.

Osoba chora na hebefrenię ma różne pomysły, które bez skrępowania wprowadza w czyn, czym szokuje swoje otoczenie. Jest zaczepna, wybucha śmiechem w nieodpowiednich momentach, stawia głupie pytania, skraca dystans. Mówi dużo, jednak przeskakuje z tematu na temat i nie odpowiada na zadawane pytania, przez co sprawia wrażenie chaotycznej i zdezorganizowanej. Jej dynamika pozostaje jednak monotonna – opowiadane są te same kawały, grymasy twarzy i gesty także ulegają zwielokrotnieniu. Zachowanie w schizofrenii hebefrenicznej cechuje zatem bezład oraz skłonność do błazenady. Współwystępowanie urojeń prześladowczych stwarza ponadto duże trudności w różnicowaniu hebefrenii od stanu maniakalnego i zaburzeń osobowości.

Kryteria ICD 10 rozpoznania schizofrenii

Aktualnie nie istnieją żadne testy weryfikujące rozpoznanie schizofrenii hebefrenicznej, dlatego w praktyce wykorzystywane są kryteria opracowane w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD 10:

1. Co najmniej jedno z poniższych kryteriów dużych:

• echo myśli, nasyłanie i zabieranie myśli, odsłonięcie myśli;
• urojenia oddziaływania, wpływu i owładnięcia w zakresie ruchów, myśli, działań lub odczuć, spostrzeżenia urojeniowe;
• głosy omamowe komentujące lub dyskutujące albo inne głosy pochodzące z różnych części ciała;
• utrwalone urojenia o treści niedostosowanej kulturowo i całkowicie niemożliwej.

1. Co najmniej dwa z poniższych kryteriów mniejszych:

• utrwalone omamy ze zwiewnymi urojeniami bez treści afektywnej lub utrwalone myśli nadwartościowe;
• przerwy i wstawki w toku myślenia prowadzące do rozkojarzenia lub niedostosowania wypowiedzi, neologizmy;
• zachowania katatoniczne (stany bezruchu, po których następują okresy podniecenia i nadmiernej ruchliwości);
• objawy negatywne – apatia, zubożenie wypowiedzi i spłycenie lub niespójność reakcji emocjonalnych;
• znaczna zmiana linii życiowej – spadek zainteresowań, brak celu, bezczynność, autyzm, wycofanie.

Czytaj również: Bradykinezja – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie

Leczenie schizofrenii hebefrenicznej

Podstawową zasadą leczenia schizofrenii hebefrenicznej jest jak najwcześniej rozpoczęta terapia lekami przeciwpsychotycznymi. Leki w schizofrenii zdezorganizowanej podaje się doustnie (o ile to możliwe) w najmniejszej skutecznej dawce. Obecnie lekami pierwszego rzutu są neuroleptyki atypowe, które po ustąpieniu objawów psychotycznych pierwszego epizodu powinny być stosowane ciągle przez następne 12–24 miesiące.

Sprawdź również: Kwetaplex – co to za lek?

Kolejne epizody wymagają profilaktyki minimum 2-letniej lub kontynuacji farmakoterapii do końca życia. Coraz częściej stosuje się leki w formie depot, czyli leki przeciwpsychotyczne długodziałające, podawane w iniekcjach co kilka tygodni, bez konieczności codziennego przyjmowania tabletek.

Rokowania w schizofrenii zdezorganizowanej zazwyczaj są niekorzystne z powodu szybkiego pojawiania się objawów negatywnych, w szczególności spłycenia afektu i zaniechania celowych, przemyślanych działań. Hebefrenię zazwyczaj rozpoznaje się u nastolatków i młodych dorosłych, co rzutuje na poważne braki w wykształceniu i problemy ze znalezieniem pracy.