Rakowiak – przyczyny, objawy i leczenie zespołu rakowiaka

Co to jest rakowiak?

Rakowiak to nowotwór wywodzący się z komórek neuroendokrynnych, czyli posiadających zdolność do produkcji hormonów. Co ciekawe, komórki te występują niemal w całym organizmie, a najczęstszą lokalizacją rakowiaka jest wyrostek robaczkowy. Oczywiście nie oznacza to wcale, że zabiegi usuwania wyrostka robaczkowego powinny stać się standardową procedurą. Także fakt, że pacjent przeszedł taki zabieg, nie chroni go w 100 % przed zachorowaniem. Rakowiak występuje u około 10 do 15 osób na milion, zatem ryzyko zachorowania jest bardzo małe. Oprócz wyrostka, do częstych lokalizacji rakowiaka, należą:

• jelito cienkie i pozostałe odcinki przewodu pokarmowego – rakowiak przewodu pokarmowego,
• oskrzela,
• trzustka,
• jądra lub jajniki,
• płuca,
• grasica.

Przeczytaj też: Jakie choroby mogą wywoływać nadciśnienie?

Jakie są objawy rakowiaka?

Zwykle pojawienie się objawów rakowiaka jest równoznaczne z wysokim stopniem zaawansowania nowotworu lub obecnością ognisk przerzutowych. Okres, kiedy choroba przebiega całkowicie bezobjawowo, trwa kilka, a nawet kilkanaście lat. Niestety, powoduje to, że rakowiaki rzadko są wykrywane we wczesnym stadium zaawansowania.

Jak zatem wykryć rakowiaka? Jak wspomnieliśmy, komórki układu neuroendokrynnego mają zdolność wydzielania hormonów. Za typowe objawy rakowiaka odpowiada serotonina, a są to:

• nagły, stosunkowo silny ból brzucha, połączony z napadowym zaczerwienieniem twarzy, a czasem tułowia (serotonina powoduje nadmierne rozszerzenie naczyń krwionośnych, co tłumaczy m.in. wspomniane zaczerwienienie);
• biegunka,
• ślinotok,
• łzawienie,
• obrzęk twarzy, utrzymujący się kilka dni,
• przyspieszony oddech,
• duszność,
• nadmierne pocenie się,
• zawroty głowy.

Napad objawów zwykle trwa kilka minut i poprzedzony jest np. spożyciem ostrego posiłku, alkoholu, stresogenną sytuacją oraz przyjęciem niektórych leków. Poziom serotoniny podwyższony nieznacznie, ale przez długi okres czasu doprowadza do powstania wad zastawkowych serca i niewydolności krążenia.

Oprócz serotoniny, komórki rakowiaka mogą wytwarzać także inne hormony, zależnie od lokalizacji guza, zwykle ma to miejsce w przypadku nowotworu zlokalizowanego w oskrzelach. Rakowiak może wydzielać miedzy innymi histaminę, wazopresynę i hormon adrenokortykotropowy, powodując niezwykle szeroką gamę objawów lub też przeciwnie – przebiegać całkowicie bezobjawowo.

Jak diagnozuje się rakowiaka?

Guz wielkości 1-2 cm nie powoduje zwykle żadnych dolegliwości związanych z uciskiem sąsiadujących tkanek, co sprawia, że rzadko bywa wykrywany w okresie bezobjawowym. Jak zatem zdiagnozować rakowiaka? Podwyższony poziom serotoniny można wykryć oznaczając stężenie hormonu we krwi lub, częściej, stężenie jego metabolitu wydalanego z moczem. Badań takich nie wykonuje się standardowo, dlatego niejednokrotnie choroba bywa wykryta w okresie bezobjawowym przypadkowo, np. podczas zabiegu usunięcia wyrostka robaczkowego lub innych operacji.

Do obrazowych metod diagnostycznych, pomocnych w lokalizacji rakowiaka, należą:

• USG,
• tomografia komputerowa,
• rezonans magnetyczny,
• metody endoskopowe.
• nowoczesne techniki scyntygrafii, wykorzystujące związki znakowane jodem.

Jeśli lekarz podejrzewa rakowiaka i zleca oznaczenie poziomu serotoniny we krwi, na dwa dni wcześniej konieczne jest zastosowanie diety z wyłączeniem produktów takich jak banany, kiwi, pomidory, śliwki, czy brzoskwinie. Pokarmy te są bogate w serotoninę i mogą powodować fałszywe wyniki. Należy także odstawić leki wpływające na wynik badania, między innymi popularną aspirynę.

Czytaj również: Scyntygrafia nerek – wskazania, przebieg badania, wyniki, cena

Jak leczy się rakowiaka?

Leczenie rakowiaka uzależnione jest od stadium, w jakim został zdiagnozowany oraz od jego lokalizacji. W przypadku guza umiejscowionego w wyrostku robaczkowym, bez towarzyszących przerzutów, chirurgiczne wycięcie wyrostka powoduje całkowite wyleczenie. W przypadkach o odmiennej lokalizacji również stosuje się metody chirurgiczne, często usuwane są także okoliczne węzły chłonne, w celu wyeliminowania potencjalnych ognisk przerzutowych.

Leczenie z wykorzystaniem metod chemio- i radioterapii uzależnione są od rodzaju zajętych tkanek i narządów.

W przypadku wykrycia przerzutów w obrębie wątroby, rokowanie dla pacjenta jest złe, a zabieg chirurgiczny zwykle niemożliwy.

W celu przygotowania pacjenta do operacji konieczne jest farmakologiczne zablokowanie receptorów dla serotoniny.

Stosuje się także swoiste leczenie w celu zniesienia objawów napadowych, np. środki przeciwbiegunkowe, preparaty regulujące szybkość pracy serca, czy zmniejszające skurcz oskrzeli.

Jakie jest rokowanie dla pacjentów z rozpoznanym rakowiakiem?

Stopień złośliwości rakowiaka i rokowanie dla pacjenta uwarunkowane jest przede wszystkim jego pierwotną lokalizacją i obecnością przerzutów. Zwykle guzy wielkości do 1 cm nie dają przerzutów, natomiast te powyżej 2 cm – często. Całkowita resekcja tkanki nowotworowej, przeprowadzona na wczesnym etapie rozwoju guza, daje stuprocentowe wyleczenie. Jak wspomnieliśmy, taki scenariusz zdarza się najczęściej w przypadku guzów zlokalizowanych w obrębie wyrostka robaczkowego. Niestety, wśród pacjentów z licznymi, nieoperacyjnymi ogniskami przerzutowymi, tylko mniej niż połowa przeżywa 5 lat od momentu rozpoznania.