Paniczny lęk – (paniczny strach) jak sobie radzić z atakami paniki?

Objawy panicznego lęku – jak rozpoznać atak paniki?

Według kryteriów zaproponowanych w najnowszej, piątej wersji DSM (Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych wg Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego) atak paniki to nagły wybuch panicznego lęku lub znacznego dyskomfortu, który rozwija się w przeciągu 2–10 minut.

Zazwyczaj paniczny strach kończy się przed upływem dwóch godzin. Pojawia się samoistnie lub jest inicjowany sytuacjami wywołującymi nieprzyjemne wspomnienia lub chorobami (lęk przewlekły). W czasie jego trwania pojawiają się co najmniej 4 z 13 objawów somatycznych, czyli cielesnych, związanych głównie z pobudzeniem układu współczulnego:

• kołatanie serca, przyspieszone tętno – pacjenci często mówią, że serce wali jak młot,
• pocenie – nadmierna potliwość może dotyczyć całego ciała lub określonej okolicy, np. pach, dłoni,
• drżenia rąk i uczucie drgania całego ciała – pacjent mówi, że jest rozdygotany,
• uczucie braku powietrza i duszności, płytki oddech,
• krztuszenie się lub dławienie,
• dyskomfort lub ból w klatce piersiowej,
• nudności i bolesne kurcze w brzuchu,
• osłabienie, zawroty głowy, uczucie zbliżającego się omdlenia,
• uderzenia chłodu lub uderzenia gorąca,
• parestezje, czyli uczucie drętwienia lub mrowienia.

Lęk paniczny powoduje, że pojawia się derealizacja, czyli poczucie oderwania od rzeczywistości. Innym objawem silnego lęku może być depersonalizacja, czyli poczucie oderwania od własnej tożsamości. Charakterystyczny jest strach przed utratą kontroli lub popadnięciem w szaleństwo oraz silny lęk przed śmiercią.

To też może Cię zainteresować: Drżenie ciała – jakie mogą być przyczyny drżenia mięśni ciała?

Dlaczego odczuwamy silny lęk i napady lęku?

Średnio co trzeci przypadek napadów lęku występuje rodzinnie, co wskazuje na jego pochodzenie genetyczne. Nie udało się wykazać jeszcze konkretnego zestawu genów odpowiedzialnych za zaburzenie.

Przyczyną ataku paniki jest zaburzone neuroprzekaźnictwo w mózgu, czyli sposób dostarczania informacji pomiędzy komórkami nerwowymi (neuronami). Panuje nierównowaga cząsteczek komunikujących – serotoniny, noradrenaliny, dopaminy i GABA. Szczególnie zaznaczone jest to w osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, która łączy ośrodki odpowiedzialne za pojawienie się, interpretację i regulację stresu.

Zmiany w strukturze obejmują także elementy mózgu należące do układu limbicznego, który zarządza emocjami i popędami. Są to hipokamp, jądra migdałowate, ciała suteczkowate, jądra przednie wzgórza i kora obręczy.

Przeczytaj też: Rodzaje leków na nerwicę

Specyficznie dla lęku napadowego może pojawić się nadwrażliwość znajdującego się w pniu mózgu ośrodka oddechowego na dwutlenek węgla, co powoduje uczucie duszności przy stężeniach związku niższych niż u osób zdrowych.

Napady lęku często pojawiają się u osób, w których życiu zapowiadają się duże zmiany, np. ślub czy zmiana miejsca pracy. Może to świadczyć o poczuciu niepewności i bezradności. Wśród pacjentów częsty jest zwłaszcza lęk przed śmiercią, chorobami, lekarzem, egzaminem itd.

Paniczny strach – kiedy mogą wystąpić napady lęku?

Ataki paniki mogą występować samoistnie lub być wywoływane przez konkretne sytuacje, miejsca, zdarzenia. Należy zwrócić uwagę na występowanie innych zaburzeń psychiatrycznych, które przebiegają z nasilonym lękiem:

• napady lękowe w przebiegu zaburzenie lękowego uogólnionego,
• zaburzenia lękowe przyjmujące postać fobii,
• zaburzenia somatyzacyjne,
• zaburzenia afektywne (nastroju),
• zaburzenia psychotyczne.

Warto pamiętać, że bardzo silny lęk może wywoływać przyjęcie lub nagłe odstawienie substancji psychoaktywnych, np. alkoholu, benzodiazepin i opiatów. Może pojawić się także jako działanie niepożądane leków: teofiliny, alfa-adrenomimetyków (ergotaminy, pseudoefedryny) oraz w czasie pierwszych dni stosowania SSRI (inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny)

Dla ataków paniki charakterystyczne jest występowanie agorafobii. Dosłownie jest to lęk przed otwartą przestrzenią, lecz interpretuje się to szerzej, jako strach przed obecnością w sytuacjach lub miejscach, z których nie ma łatwego wyjścia czy drogi ucieczki.

Kiedy ataki paniki zaczynają się powtarzać z rosnącą częstotliwością, rozwija się tak zwany lęk przed lękiem, gdzie sama myśl o kolejnym ataku wywołuje niepokój i może przyspieszyć jego pojawienie się.

Paniczny lęk – jak leczyć ataki paniki?

Atak panicznego lęku wymaga zawsze, by pozostać z osobą, która go odczuwa. W momencie wystąpienia ataku paniki powinno się nawiązać kontakt z pacjentem i próbować go uspokoić spokojnym tonem.

Warto zwrócić uwagę na obecność hiperwentylacji – należy pokazać jak spokojnie oddychać, by przywrócić prawidłowy rytm. Jeżeli to nie pomogło, a spanikowany pacjent chce współpracować, można zastosować papierową torbę, do której należy oddychać przez kilka minut. Cały czas należy przypominać prosto, rzeczowo i jasno o braku bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia.

Jeżeli nie pomogą metody psychologiczne, można zastosować doraźne leczenie farmakologiczne. Na początek można podać doustnie leki na stres – szybko działające benzodiazepiny: alprazolam w dawce 0,25–1 mg albo 1–3 mg lorazepamu. Jednak częste stosowanie tej metody może doprowadzić do rozwoju uzależnienia.

Jeżeli pacjent jest bardzo niespokojny i nie może przełknąć żadnej tabletki, można zastosować klonazepam lub diazepam na drodze dożylnej lub w formie zastrzyku domięśniowego. Długotrwałe leczenie wymaga wizyty u psychiatry lub neurologa, który zaleci przyjmowanie dobrych leków przeciwlękowych.

Podczas konsultacji u lekarza ważna jest przede wszystkim otwarta rozmowa o swoich przypadłościach związanych z napadowym lękiem. Często pacjenci zgłaszają się do internisty i skarżą na objawy somatyczne (zawroty głowy, uczucie kołatania w klatce piersiowej, duszność), a nie wspominają o towarzyszącym im uczuciach. Nieuzasadniony wstyd prowadzi do błędnych rozpoznań i niewłaściwych terapii.

W diagnostyce różnicowej zawsze należy uwzględnić zaburzenia:

• endokrynologiczne – nadczynność tarczycy, guz chromochłonny nadnerczy, tężyczka, przełom tarczycowy, guz chromochłonny nadnerczy;
• kardiologiczne – wypadanie płatka zastawki dwudzielnej, ostra choroba niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu serca;
• neurologiczne – np. padaczka;
• metaboliczne – napadowa hipoglikemia.