Udar mózgu w ostrym okresie (fazie) stanowi bardzo duże zagrożenie dla życia pacjenta. Najważniejszym elementem postępowania jest czas. Szybkie i skuteczne działania (wezwanie pomocy medycznej, transport pacjenta do szpitala) a następnie właściwe działanie wykwalifikowanego personelu medycznego mogą zmniejszyć liczbę powikłań, które są główną przyczyną śmiertelności w ostrej fazie udaru.
Ostry udar mózgu
Co to jest ostra faza udaru?
Wiadomo, że udar mózgu w ostrym okresie (ostrej fazie) jest stanem bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia. W tej sytuacji najważniejszą rolę odgrywa czas (liczy się każda minuta). Jest to stan wymagający natychmiastowej reakcji, w której musimy wezwać wykwalifikowaną pomoc medyczną bądź postarać się by pacjenta przewieźć jak najszybciej na oddział udarowy w szpitalu i wykonać niezbędne badania diagnostyczne. Należy postarać się by zabezpieczyć miejsca zdarzenia oraz udzielić podstawowej pomocy choremu.
Jakie są objawy udaru?
Udar mózgu jest stanem zagrożenia życia i wymaga natychmiastowej interwencji ze strony służb medycznych. Do objawów, które powinny nas zaniepokoić należą:
- nagle pojawiające się zaburzenia mowy, która staje się niezrozumiała, bełkotliwa,
- zaburzenia widzenia,
- problemy z utrzymaniem równowagi,
- brak lub problemy z koordynacja ruchów,
- wykrzywienie twarzy,
- osłabienie jednej części ciała,
- silny ból głowy i zawroty głowy, mogą im towarzyszyć mdłości,
- zaburzenia świadomości.
W takiej sytuacji należy bezpośrednio zadzwonić do pogotowia ratunkowego bez konsultacji z lekarzem rodzinnym (prowadzącym).
Jak pomóc przy udarze?
Ogólne zasady postępowania medycznego w odniesieniu do chorych w tym okresie udaru, muszą więc być takie, jak we wszystkich stanach nagłych. Każdy powinien:
- wezwać pogotowie ratunkowe,
- zabezpieczyć miejsce zdarzenia, zadbać o własne bezpieczeństwo,
- jeśli stan chorego tego wymaga udzielić mu pomocy,
- kontrolować podstawowe funkcje życiowe (oddech, tętno),
- nie podawać choremu nic do picia ani jakichkolwiek leków (zwłaszcza uspokajających),
- nie pozostawić chorego bez opieki do czasu przybycia kwalifikowanej pomocy medycznej,
- obserwować wszelkie zmiany w zachowaniu chorego, które mogą wskazywać na pogorszenie się jego stanu (coraz większe problemy z mową, ból głowy, wymioty, nudności, utrata świadomość i inne),
- strać się rozmawiać z poszkodowanym jeśli jest to możliwe.
Należy pamiętać, iż największą rolę odgrywa tutaj czas, liczy się każda minuta. Jak najszybsze przewiezienie chorego do szpitala, wykonanie badań diagnostycznych, trafna i szybka diagnoza daje możliwość podjęcia właściwych form terapii. Pozwala to na skuteczne zapobieganie powikłaniom.
Przyjmuje się, że około 20% chorych w ostrej fazie udaru wymaga intensywnego nadzoru w warunkach wydzielonego do realizacji tych celów oddziału.
Diagnozowanie udaru
Badanie lekarskie przy podejrzeniu udaru powinno być przeprowadzone zaraz po przywiezieniu chorego do szpitala. Badanie ogólne oraz neurologiczne powinno być wykonane w pierwszych godzinach (jak najszybciej).
Do podstawowych zasad postępowania w ostrej fazie udaru niedokrwiennego na terenie szpitala należy:
- monitorowanie i podtrzymywanie podstawowych funkcji życiowych (oddech, tętno, ciśnienie tętnicze, temperatura ciała),
- kontrolowanie gospodarki wodno-elektrolitowej oraz metabolizmu glukozy,
- ocena neurologiczna: stan świadomości, nasilenie objawów ogniskowych, obecność zaburzeń połykania i zwieraczy,
- wykonanie badań diagnostycznych (tomografia komputerowa, badanie dopplerowskie tętnic zewnątrz- i wewnątrzczaszkowych, badania biochemiczne),
- leczenie przywracające krążenie mózgowe,
- odpowiednie (w pozycji ustalonej) ułożenie chorego nieprzytomnego oraz pacjenta z wiotkim porażeniem kończyn, a także regularna zmiana ułożenia
- sprawne i efektywne zwalczanie obrzęku mózgu,
- zwalczanie wzrostu temperatury i stanów hiperglikemicznych,
- profilaktyka zakrzepic żył głębokich i zatorowość- zastosowanie pończoch elastycznych, przerywanego ucisku pneumatycznego kończyny, wczesnego wdrożenia rehabilitacji,
- zwalczanie zaburzeń oddechowych,
- mocz: badanie ogóle,
- badanie EKG Holter trwające 24 godziny.
Najważniejszym badaniem diagnostycznym po udarze jest TK (tomografia komputerowa) i powinno być ono wykonane jak najszybciej. Badanie MRI jest droższe i czasochłonne ale nie jest lepsze od TK w ostrej fazie udaru.
Wskazani do intensywnej opieki nad chorym
Jeśli u chorych w ostrej fazie udaru niedokrwiennego pojawią się poważne problemy z oddychaniem bądź krążeniem powinni być oni przetransportowani na oddział intensywnej terapii. Innymi wskazaniami są z cała pewnością bardzo ciężki stan ogólny, zaburzenia świadomości, rozległy zawał mózgu, znaczne porażenie oraz niedowład.
W ostrej fazie udaru niedokrwiennego stosowane są następujące terapie: bardzo intensywna opieka neurologiczna, szybka decyzja o podjęciu właściwego leczenia farmakologicznego, wczesna rehabilitacja oraz leczenie i zapobieganie powikłaniom.
Czytaj również: Ropień mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania
Leczenie udaru
Głównymi nurtami terapii wczesnego okresu udaru niedokrwiennego mózgu są:
- leczenie antyagregacyjne,
- leczenie trombolityczne,
- leczenie przeciwzakrzepowe.
leczenie antyagregacyjne (przeciwpłytkowe) w udarze
Leki te hamują narastanie zakrzepu w naczyniach. Zastosowanie kwasu acetylosalicylowego (aspiryna), w kresie 48 godzin od wystąpienia objawów, wywiera umiarkowany wpływ na przebieg udaru i rokowanie, zmniejsza wczesną śmiertelność z powodu udaru, redukuje prawdopodobieństwo śmierci. Leczenie to powinno być kontynuowane w czasie pobytu w szpitalu i w okresie następnym.
Leczenie trombolityczne (tromboliza)
Jest to postępowanie mające na celu udrożnienie zamkniętego lub znacznie zwężonego naczynia dla przywrócenia prawidłowej perfuzji. Lekiem, który zdobył akceptację w terapii w ostrym okresie udaru niedokrwiennego jest rtPA (rekombinowany tkankowy aktywator plazminogen). Zauważalna jest poprawa stanu neurologicznego po 3 miesiącach od zastosowania leczenia (chorzy pozostają w dobrym lub bardzo dobrym stanie neurologicznym).
Leczenie przeciwzakrzepowe (heparyna)
W terapii ostrego niedokrwienia mózgu zastosowanie znalazły heparyna i jej drobnocząsteczkowe pochodne- fraksiparyna i kalciparyna. Leczenie heparyną w ostrym okresie udaru niedokrwiennego wykazało zaznaczony wpływ na przebieg kliniczny udaru, przede wszystkim na zmniejszenie jego nawrotowości. Leczenie to nie prowadzi jednak do zmniejszenia wczesnej śmiertelności.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Atlas neuroanatomii i neurofizjologii Nettera, David L. Felten, Anil N. Shetty. Wyd. 2012 r.
- Diagnostyka obrazowa. Układ nerwowy ośrodkowy, Joanna Bladowska, Agnieszka Pomianowska, Katarzyna Sklinda, Jerzy Walecki. Wyd. 2014 r.
- Anatomia narządów wewnętrznych i układu nerwowego człowieka, Zofia Ignasiak. Wyd. 2014 r.
Magdalena Kacperska
Lekarz
Dr n. med. Magdalena Justyna Kacperska, studia magisterskie ukończyła w 2009 roku na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska. Stopień naukowy dr n.med. obroniła z wyróżnieniem na Wydziale Wojskowo-Lekarskim Uniwersytetu Medycznego w Łodzi w 2014 roku. Posiada liczne publikacje w języku polskim oraz języku angielskim. Zaangażowana w liczne projekty naukowe (z zakresu neurologii, immunologii, chirurgii naczyniowej) oraz pracę dydaktyczną. Szczególnie zaangażowana w projekty związane ze stwardnienie rozsianym (SM), rolą miRNA w SM, udarami niedokrwiennymi oraz destabilizacją blaszki miażdżycowej.
Komentarze i opinie (3)
opublikowany 27.05.2021
opublikowany 09.08.2022
opublikowany 19.09.2023