Osobowość typu A i B – jak je rozpoznać?

Co to jest osobowość?

Osobowość to szeroko rozumiany zestaw cech charakterystycznych dla danej jednostki, które opisują sposób reakcji na zjawiska środowiska zewnętrznego i wewnętrznego. W psychologii istnieje wiele teorii zachowania, a w medycynie rozwinęła się pod skrzydłami dziedziny powstałej w 1818 r. zwanej psychosomatyką.

Obejmuje ona holistyczne spojrzenie na pacjenta, którego stan psychiczny bezpośrednio wpływa na stan zdrowia oraz proces terapeutyczny. Określana jest na podstawie testów osobowości, np. NEO-FFI, MMPI-2.

Badanie i test na osobowość

Amerykańscy kardiolodzy – Meyer Friedman i Ray Rosenman – prowadzili w połowie XX wieku gabinet lekarski w Stanach Zjednoczonych. W czasie swojej praktyki zauważyli, że krzesła w poczekalni szybko ulegają zniszczeniu w specyficzny sposób – wytarciu ulegała głównie skrajna część tapicerki.

Świadczyło to o niepokoju pacjentów oraz ich chęci do jak najszybszego opuszczenia miejsca. Obserwacja ta skłoniła ich do rozważań pomiędzy zachowaniem człowieka a zapadalnością na choroby układu sercowo-naczyniowego. Wyniki swoich prac i obserwacji podsumowali w wydanej w 1974 roku książce “Zachowanie typu A i Twoje serce”, które stało się bestsellerem.

Najpopularniejsza metoda pomiaru wzoru zachowania A to skala Jenkinsa, która wyróżnia czynniki, takie jak:

• czynnik H –określa odpowiedzialność i sumienność, zaangażowania się w wykonywaną czynność oraz tendencje do rywalizacji,
• czynnik J – określa stopień zaangażowania w pracę zawodową.

Czynnik S natomiast określa dynamikę i formalne cechy zachowania.

Przeczytaj też: Reaktywność emocjonalna – cechy osobowości niskoreaktywnej i wysokoreaktywnej

Osobowość typu A

Pacjent z osobowością A cechuje się pobudzeniem układu adrenergicznego, a więc wyższym stężeniem katecholamin we krwi i moczu. Charakterystyczne są skoki wartości pulsu i ciśnienia tętniczego. Kortyzol i prolaktyna – inne hormony pojawiające się w czasie stresu – również bywają podwyższone. Może to być odpowiedzialne za patogenezę miażdżycy naczyń wieńcowych. Płytki łatwiej ulegają agregacji. Obserwuje się też wyższe stężenie cholesterolu, niezależnie od stosowanej diety.

Patogeniczne zachowania w typie osobowości A to wrogość i gniew. Zachowanie u tych osób nie wynika ze stresu ani nie jest wywołane przez sytuacje stresowe.

Oznaki zewnętrzne zachowania typu A:

• energiczność, czujność i pewność siebie, silny uścisk dłoni,
• dynamiczne tempo chodzenia,
• głośna i zwięzła mowa, skrótowe odpowiedzi, częste przyspieszenia tempa zwłaszcza pod koniec zdań,
• wybuchowość i gwałtowność wypowiedzi, częste przerywanie i ponaglanie rozmówcy,
• gwałtowne reakcje na pytania dotyczące przeszkód w szybkim załatwianiu spraw (np. zbyt wolno jadące samochody, kolejka zmuszająca do czekania),
• intensywna gestykulacja,
• częste westchnienia, zwłaszcza w przypadku pytań dotyczących pracy (wyrażające niezadowolenie, nie depresję),

W typie osobowości A mamy do czynienia także z wrogością skierowaną do rozmówcy lub tematu poruszanego w czasie dyskusji.

Sprawdź też: Choleryk – kto to jest? Cechy temperamentu choleryka

Osobowość typu B

Osobowość typu B zazwyczaj charakteryzuje się jako brak występowania cech osobowości A. To osobowość określana jako zdrowa somatycznie. Człowiek wykazuje się spokojem i rozluźnieniem, nastawiony jest bardziej na współpracę niż rywalizację.

Oznaki zewnętrzne zachowania typu B:

• odprężenie, brak pośpiechu, grzeczność,
• delikatność,
• umiarkowane tempo chodzenia,
• łagodny i spokojny głos, wolna i rozległa mowa pozbawiona pojedynczych odpowiedzi, w pełni wyrażone myśli, monotonny ton,
• rzadko przerywa czy ponagla rozmówcę,
• brak gwałtownych reakcji na pytania dotyczące przeszkód zabierających czas,
• stonowana gestykulacja, rzadkie wzdychanie (poza stanami hiperwentylacji i napięcia lękowego).

Wrogość w typie osobowości B jest objawem niezmiernie rzadkim, jeżeli w ogóle występuje.

Typy osobowości a choroby serca

W typie osobowości A charakterystyczne są częstsze epizody zawału serca. Ze względu na duże napięcie nerwowe osoby z osobowością typu A są bardziej narażone na wystąpienie objawów dysfunkcji narządu żucia: zmniejszenie zakresu ruchów żuchwy, zaburzoną czynność stawu skroniowo-żuchwowego, ból mięśni i stawów.

Przeprowadzono kilka wieloletnich badań obserwacyjnych, które określało występowanie choroby niedokrwiennej serca w zależności od typu osobowości:

• Western Collaborative Study – 3200 osób, choroba niedokrwienna serca 2 razy częściej u osób z osobowością typu A,
• Framingham Heart Study –1600 osób, choroba niedokrwienna serca 3 razy częściej u osób z osobowością typu A,
• The Belgian Heart Disease Preventin Trial – 2000 osób, choroba niedokrwienna serca prawie 2 razy częściej u osób z osobowością typu A.

Osobowości mieszane typu A/B częściej zgrzytają zębami i je zaciskają oraz przygryzają wargi i błonę śluzową policzka.

Zaburzenia osobowości – jak leczyć?

Wzorzec zachowania typu A jest zaburzeniem osobowości i powinien zostać poddany modyfikacji. Można to osiągnąć poprzez interwencje psychoterapeutyczną lub farmakologiczną.

W latach 80. XX w. Friedeman stworzył Recurennt Coronary Prevention Program. Jednoznacznie udowodnił wyższość interwencji psychologicznej (zmianę zachowania A w typ B) w zmniejszeniu śmiertelności w przebiegu choroby niedokrwiennej serca ponad standardową flarmakoterapią. Kompleksowa rehabilitacja sfery poznawczej, emocjonalnej i codziennych zachowań znacząco osłabia negatywne objawy somatyczne.

Aktywność fizyczna jest ważnym elementem zachowania zdrowia. Dobór aktywności fizycznej do cech charakteru sprzyja motywacji i długotrwałej wytrwałości. Pacjenci z osobowością typu A wykażą więcej zainteresowania treningiem ilościowym oraz implementację metod bezpośredniego pomiaru (puls, pokonany dystans). Osobom z osobowością typu B więcej przyjemności sprawią zajęcia grupowe, takie jak joga czy zumba.