Osobowość histrioniczna – przyczyny, objawy, leczenie

Typy osobowości – ICD-10

Osobowością określa się cechy oraz postawy danego człowieka, które dotyczą myślenia, odczuwania, a także zachowania. Zaczyna się ona kształtować w bardzo wczesnych latach życia i aż do młodej dorosłości rozwój osobowości jest bardzo plastyczny. Po wejściu w dorosłość można powiedzieć, że osobowość danego człowieka jest już ukształtowana. Może ona oczywiście ulegać pewnym zmianom, aczkolwiek zazwyczaj mają one niewielkie nasilenie.

Nie ma jednej, idealnej czy słusznej osobowości – każdy człowiek jest po prostu inny, niemniej u niektórych ludzi występują zaburzenia osobowości. Rozpoznaje się je wtedy, gdy u pacjenta istnieją trwałe bądź skrajne odchylenia dotyczące wspomnianych wyżej aspektów, to jest myślenia, odczuwania czy zachowania.

Aby można było stwierdzić zaburzenia osobowości, nieprawidłowości w którejś ze wspomnianych sfer, muszą one negatywnie wpływać na funkcjonowanie pacjenta, jego życie rodzinne czy zawodowe.

Istnieje wiele klasyfikacji typów zaburzeń osobowości, ICD10 wyróżnia:

• osobowość dyssocjalną,
• osobowość unikającą, lękliwą,
• osobowość anankastyczną,
• osobowość zależną,
• osobowość schizoidalną,
• osobowość paranoiczną,
• osobowość histrioniczną,
• osobowość chwiejną emocjonalnie w typie agresywnym,
• osobowość chwiejną emocjonalnie typu borderline .

To też może Cię zainteresować: Kim jest narcyz? Rodzaje osobowości narcystycznej

Osobowość histrioniczna – co to jest?

Z zaburzeniami osobowości związanych jest wiele różnych kontrowersji. Po pierwsze, nierzadko trudno stwierdzić, czy prezentowane przez pacjenta zachowania mieszczą się jeszcze w granicach normy, czy też mogą już świadczyć o nieprawidłowej osobowości. Po drugie, wyróżnia się wiele różnych zaburzeń osobowości, które mają wspólne cechy – trudne bywa czasami stwierdzenie, jaki konkretnie problem występuje u pacjenta.

Jedne zaburzenia osobowości przejawiają się wyraźniej, inne zdecydowanie mniej – jednym z tych problemów, które dość łatwo zaobserwować, jest osobowość histrioniczna. Dawniej związane z nią problemy opisywano mianem osobowość histeryczna, obecnie jednak nazwa ta ma już znaczenie tylko historyczne i ten typ zaburzeń osobowości określany jest jako zaburzenia histrioniczne. Czasami używany jest również termin osobowość infantylna.

Osoba histroniczna wykazuje skłonność do zachowań teatralnych, dąży do zwrócenia na siebie jak największej uwagi otoczenia. Wypowiada się w sposób egzaltowany, nadużywając epitetów podkreślających niezwykłość opowiadanych historii. Przesadna uczuciowość wypowiedzi często idzie w parze z uwodzicielskim sposobem bycia, eksponowaniem własnej seksualności, niestosownym do okoliczności. Przy zaburzeniach histrionicznych typowa jest także labilność emocjonalna.

Histrioryczne zaburzenie osobowości – przyczyny

Nie ma jednego czynnika, który odpowiadałby za to, że u jakiegoś człowieka pojawia się problem, którym jest zmiana osobowości. Przyczyny mogą być tutaj bardzo różne – generalnie uważa się, że patogeneza zaburzeń osobowości jest wieloczynnikowa.

Na występowanie tych zaburzeń mogą wpływać różne problemy mające miejsce w okresie dzieciństwa, m.in. kryzysy rodzinne, chłód emocjonalny ze strony ojca czy uwodzicielskość matki. Histrioniczne zaburzenie osobowości częściej obserwowane jest u osób, które w dzieciństwie były nadmiernie chwalone i które znajdowały się w centrum uwagi. Wpływ na występowanie tego problemu może mieć także całkowity brak krytyki w wychowywaniu dziecka, jak i nadmiernie częste karanie potomka.

Zwraca uwagę również i to, że związek z zaburzeniami osobowości mogą mieć geny. Zauważono, że zwiększone ryzyko rozwoju zaburzeń występuje u ludzie, w których rodzinach ktoś inny był obarczony którymś z tych problemów. Przekonywać o roli genów w patogenezie osobowości histrionicznej mogą również badania, które prowadzone były na bliźniętach – otóż gdy jedno z nich cierpi na histrioniczne zaburzenie osobowości, istnieje duża szansa, że rozwinie się ono i u drugiego z bliźniąt.

Histrioniczne zaburzenie osobowości – objawy

W przypadku osobowości histrionicznej objawy są dość wyraźnie zauważalne dla otoczenia. Wśród charakterystycznych cech osobowości histrionicznej wymieniane bowiem są:

• chwiejność uczuciowa,
• prezentowanie nieprawdziwych uczuć,
• znacznego stopnia egocentryzm,
• pomijanie potrzeb innych ludzi (nawet najbliższych),
• emocjonalność (przejawiająca się m.in. podejmowaniem decyzji, nawet poważnych, pod wpływem właśnie emocji, czy też nagłymi zmianami stanu emocjonalnego),
• wyraźna teatralność w zachowaniach,
• całkowity brak tolerancji krytyki,
• wygórowane oczekiwania wobec innych osób,
• stałe dążenie do skupiania uwagi innych na sobie,
• częste manipulowanie innymi ludźmi,
• tendencja do przejawiania nadmiernej seksualności, np. w postaci zachowań uwodzicielskich kierowanych ku nawet nieznanym osobom.

Zdecydowanie częściej problem dotyczy kobiet, jednakże omawiane zaburzenie osobowości występować może u przedstawicieli obojga płci – osobowość histrioniczna u mężczyzn jest jak najbardziej możliwa, choć sugeruje się, że typy osobowości mężczyzn są nieco inne niż u kobiet.

Histrioniczne zaburzenie osobowości – testy i badania w diagnostyce

W rozpoznawaniu osobowości histrionicznej bierze się pod uwagę to, czy u pacjenta występują problemy, do których doprowadziła histrionia, ale i to, czy ich istnienie komplikuje w jakiś sposób jego codzienne funkcjonowanie. Nie trzeba szczególnie przekonywać do tego, że histrionik może mieć trudności w wielu sferach życia.

Ciągłe próby skupiania na sobie całej uwagi mogą sprawiać, że trudno będzie się z nim przyjaźnić i ostatecznie pacjent może zostać odrzucony przez swoich znajomych. Tendencja do manipulowania czy bagatelizowanie potrzeb innych może z kolei sprawiać, że pacjent z osobowością histrioniczną nie będzie w stanie stworzyć szczęśliwego związku.

Do postawienia diagnozy histrionicznych zaburzeń osobowości konieczne jest zebranie z pacjentem (a często również i z jego bliskimi) wywiadu lekarskiego. Przeprowadzane jest wtedy także pełne badanie psychiatryczne. Wykorzystanie w diagnostyce znajdują jednak i różne specjalistyczne kwestionariusze. Takimi, których wykorzystanie jest zasadne w przypadku osobowości histrionicznej, są m.in. Międzynarodowy Inwentarz Kliniczny Zaburzeń Osobowości, skala samooceny PSSI, jak i testy oceniające skłonność do agresji.

Pacjenci niekiedy korzystają z różnych psychotestów, dzięki którym miałoby być możliwe sprawdzenie czy to osobowość histrioniczna. Należy jednak podkreślić, że wynik takich testów może jedynie sugerować, że pacjent ma zaburzenia osobowości, gdyż nie są one na tyle miarodajne, by postawić pewne rozpoznanie. Aby uzyskać rzetelną diagnozę, konieczne jest odwiedzenie specjalisty.

Histrioniczne zaburzenie osobowości – leczenie i postępowanie z pacjentem

W leczeniu histrionicznych zaburzeń osobowości absolutnie podstawową rolę odgrywa psychoterapia. Różne jej rodzaje bywają zalecane pacjentom z osobowością histrioniczną – korzystne efekty można uzyskać zarówno dzięki terapii psychodynamicznej, jak i terapii poznawczo-behawioralnej czy terapii interpersonalnej.

Pozostaje jednak pewien problem: człowiek, u którego rozpoznana została osobowość histrioniczna, leczenie może uważać za całkowicie bezzasadne. Z tego powodu bliscy histrionika, który decyduje się na rozpoczęcie terapii, powinni wyjątkowo mocno wspierać go w tym postanowieniu i starać się, aby determinacja do leczenia utrzymywała się u niego przez cały czas.

Jeżeli zaś chodzi o leczenie farmakologiczne, to nie istnieją żadne leki na osobowość histrioniczną. Owszem, czasami pacjentom, którzy zmagają się z którymś z problemów należących do tej grupy, zaleca się leczenie farmakologiczne. Tak dzieje się jednak wtedy, gdy wykryte u nich zostaną – poza zaburzeniami osobowości – inne zaburzenia psychiczne, takie jak np. zaburzenia lękowe czy depresyjne.