Neuropatie

Neuropatie – klasyfikacja

Wszystkie neuropatie ze względu na umiejscowienie zajętych procesem chorobowym włókien nerwowych możemy podzielić na:

• mononeuropatie – czyli choroby związane z uszkodzeniem pojedynczego nerwu obwodowego;
• mononeuropatie mnogie – schorzenia z wieloogniskowym zajęciem wielu pojedynczych nerwów obwodowych;
• polineuropatie – choroby związane z rozległym i symetrycznym zajęciem wielu nerwów.

Neuropatie możemy również podzielić biorąc pod uwagę przebieg czasowy schorzenia na:

• neoropatie ostre,
• neuropatie podostre,
• neuropatie przewlekłe,
• neuropatie nawracające,
• neuropatie długotrwałe dziedziczne.

Gwałtownie rozwijające się neuropatie obwodowe zwykle mają pochodzenie zapalne lub toksyczne. Podostry rozwój schorzenia poza dwoma wymienionymi wyżej przyczynami wskazuje również na przyczynę niedoborową. Neuropatie przewlekłe utrzymujące się przez wiele lat mają najczęściej charakter dziedziczny.

Neuropatie – przyczyny

Ze względu na bardzo zróżnicowaną etiologię grupy schorzeń jaką są neuropatie, najłatwiej jest ich przyczyny sklasyfikować według następujących kategorii:

• przyczyny metaboliczne – cukrzyca, amyloidoza, niewydolność nerek, porfiria;
• przyczyny zakaźne – borelioza, cytomegalia, kiła, HIV, błonica, trąd;
• przyczyny immunologiczne – przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna, wieloogniskowa neuropatia ruchowa, neuropatia związana z glikoproteiną przeciwmielinową;
• przyczyny dziedziczne;
• przyczyny toksyczne – leki przeciwnowotworowe, leki przeciwretrowirusowe, alkohol, metale ciężkie;
• przyczyny naczyniowe – zespół Churga-Strauss, guzkowe zapalenie tętnic, krioglobulinemia;
• przyczyny paranowotworowe – najczęściej w przypadku raka płuc;
• przyczyny niedoborowe – niedobór niektórych witamin z grupy B;
• inne przyczyny – niedoczynność tarczycy, choroba Fabry'ego.

Neuropatie – objawy

Początkowo objawy kliniczne większości neuropatii występują w sposób nawracający. Lekarz na tym etapie może nie stwierdzić żadnych zmian podczas badania pacjenta. W znacznej większości przypadków objawy czuciowe poprzedzają w czasie objawy ruchowe.

Do pierwszych objawów neuropatii należą często dysestezje i parestezje – pojęcia te stosowane są zamiennie w celu określenia nieprzyjemnych dla pacjenta oraz niecharakterystycznych objawów czuciowych, takich jak:

• palący ból,
• przeszywający ból,
• uczucie rażenia prądem elektrycznym,
• cierpnięcie,
• uczucie kłucia szpilkami,
• szczypanie,
• mrowienie.

Pierwszymi objawami mogą być drętwienie, cierpnięcie lub zaburzenia chodu – ataksje czuciowe. W przeważającej części przypadków nieprawidłowe odczuwanie rozpoczyna się w stopach i palcach stóp. Jeśli objawy obejmują swoim zasięgiem kończyny dolne, to mają charakter wstępujący o typie „skarpetek”. Jednakże dopiero gdy zaburzenia czucia sięgają poziomu kolana lub uda, pojawiają się one w rękach dając objawy o typie „rękawiczek”. Parestezje rozpoczynające się w jednej ręce w typowych przypadkach wskazują na neuropatię z uwięźnięcia (np. zespół cieśni nadgarstka).

W przewlekłych neuropatiach dziedzicznych pierwszym objawem klinicznym może być izolowany niedowład mięśni stóp. Opisywana grupa chorób może także rozpoczynać się od wystąpienia niedowładu dystalnego i zaniku unerwianych ruchowo mięśni.

Zmiany troficzne obserwowane w odnerwionej (a więc nierzadko unieruchomionej) kończynie wraz z nawracającymi, niezauważalnymi i bezbolesnymi urazami predysponują do rozwoju rozległych owrzodzeń skóry. Słabe gojenie się tkanek i ich resorpcja, artropatia neurogenna oraz okaleczenia mogą więc wymusić konieczność amputacji.

Neuropatie – leczenie

Postępowanie terapeutyczne we wszystkich neuropatiach jest wielotorowe. Należy wziąć pod uwagę leczenie schorzenia leżącego u podłoża neuropatii, leczenie przeciwbólowe, a także postępowanie podtrzymujące w celu ochrony i rehabilitacji uszkodzonej tkanki (włókna nerwowego i unerwianego narządu).

Leczenie bólu w neuropatii zazwyczaj zaczyna się od stosowania trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych, takich jak amitryptylina, imipramina oraz dezipramina. Mogą one zmniejszyć uczucie palenia oraz tępy, ostry, kłujący i tętniący ból. W neuropatii cukrzycowej skuteczność wykazuje duloksetyna oraz tramadol. Natomiast w bólach przeszywających zastosowanie znajdują różne leki przeciwdrgawkowe. Miejscowo stosowane bywają leki znieczulające (np. kremy z lidokainą, kapsaicyną i meksyletyną) powodujące uczucie przejściowej ulgi w ogniskowym bólu neuropatycznym.

Nie powinno się zapomnieć o roli fizykoterapii, terapii zajęciowej oraz zaopatrzenia ortopedycznego. W celu uniknięcia trudno gojących się owrzodzeń zaleca się odpowiednią pielęgnację odnerwionych obszarów.