Neuropatia obwodowa – uszkodzenie nerwów obwodowych

Co to jest neuropatia obwodowa?

Neuropatia obwodowa to termin, który oznacza uszkodzenie nerwów obwodowych, a więc tych poza centralnym układem nerwowym, czyli mózgiem i rdzeniem kręgowym.

Nerwy obwodowe mogą zostać uszkodzone w przebiegu pierwotnych chorób układu nerwowego, przykładowo pod postacią porażenia Bella (nerwu twarzowego) lub wtórnie w przebiegu zatruć, infekcji lub chorób układowych takich jak cukrzyca. Często są powikłaniem leczenia przeciwnowotworowego. Mogą dotyczyć jednego nerwu (mononeuropatia) lub wielu nerwów (polineuropatia). Triada głównych przyczyn mononeuropatii to: ucisk, uraz, niedokrwienie.

Sprawdź również: Drętwienie lewej ręki i palców lewej ręki

Jakie są objawy neuropatii obwodowej?

Objawy neuropatii obwodowej są zależne od rodzaju zajętego nerwu i typu włókien wchodzących w jego skład. Mogą cechować się zaburzeniami czucia – w zakresie jego unerwienia pojawia się uczucie drętwienia rąk i drętwienia nóg oraz parestezji (czucia opacznego), może wystąpić niedoczulica lub nadwrażliwość.

Hiperalgezja to stan, w którym słabe ukłucie jest odbierane jako silna stymulacja bólowa, natomiast allodynia to uczucie bólu w trakcie aplikacji bodźca obojętnego, np. podczas trzymania długopisu. Zajęcie włókien ze składową autonomiczną cechuje się zaburzeniami pocenia i temperatury, a także może doprowadzić do zmiany koloru lub ścieńczenia, aż do zaniku skóry.

Najłatwiej rozpoznawalnym objawem uszkodzenia nerwu jest jednak osłabienie mięśni. Jeżeli niedostateczna stymulacja nerwowa jest długotrwała, może dojść do porażenia i zaniku danej grupy mięśniowej.

Sprawdź też: Nerwowość i rozdrażnienie – jak sobie radzić z objawami?

Ucisk na nerw i uszkodzenie nerwów

Najczęściej występującą mononeuropatią jest zespół cieśni nadgarstka. Przerośnięte więzadło poprzeczne nadgarstka oraz długotrwały przeprost uciska naczynia krwionośne unaczyniające nerw pośrodkowy, co powoduje jego niedokrwienie, a w konsekwencji zaburzenia czucia na obszarze kciuka oraz palców – wskazującego i środkowego. Ból rąk i dłoni nasila się w nocy. W nieleczonej chorobie dochodzi do zaniku mięśni kłębu kciuka.

Zespoły uciskowe dotykają także:

• nerw łokciowy w kanale w okolicy łokcia – objawia się to parastezjami na 4. i 5. palcu oraz zanikiem mięśni kłębika i międzykostnych, ostatecznie doprowadza do ręki szponiastej;
• nerw promieniowy (porażenie sobotniej nocy) – powoduje niedowład całej ręki, drętwienie ręki i placów ręki – lewej lub prawej;
• nerw strzałkowy – skutkuje opadaniem stopy i problemami z chodzeniem.

Najwyższą skutecznością terapeutyczną cechuje się leczenie operacyjne.

Przeczytaj też: Niedoczulica – przyczyny, objawy, leczenie

Polineuropatie

Polineuropatie dzielimy na wrodzone i nabyte. Wśród zaburzeń genetycznych najczęściej występuje choroba Charcota-Mariego-Tootha oraz choroba Dejerine'a-Sottasa. Charakteryzują się one symetrycznymi zaburzeniami, głównie czuciowo-ruchowymi, w których ostatecznie dochodzi do zaniku mięśni.

W diagnostyce kluczową rolę spełnia wywiad, badanie przedmiotowe oraz badanie prędkości przewodzenia w nerwach (jest ono zwolnione). Leczenie polega na wczesnym wykryciu oraz fizykoterapii.

Nabyte polineuropatie mogą wystąpić jako działanie niepożądane leków cytostatycznych, antybiotyków, sulfonamidów, fenytoiny, nitrofurantoin oraz w przebiegu zatrucia alkoholem, rozpuszczalnikami organicznymi lub metalami ciężkimi (arsen, ołów).

Infekcja wirusem HIV bądź przebycie błonicy, półpaśca, trądu czy boreliozy także zwiększa ryzyko powstania powikłania. Nierzadko pojawiają się w chorobach rozrostowych, a zwłaszcza szpiczaku mnogim, chłoniakach i nowotworach złośliwych płuc.

Sprawdź też: Syndrom sztokholmski – co to jest?

Neuropatia cukrzycowa

Jedną z najczęstszych przyczyn polineuropatii wtórnych jest cukrzyca. Jest to najczęstsze powikłanie choroby metabolicznej – pojawia się u około 28% chorych. Hiperglikemia, czyli zbyt wysokie stężenie glukozy we krwi powoduje bezpośrednie uszkodzenie drobnych włókien nerwowych na tle zaburzeń metabolicznych.

Niekorzystne zmiany obejmują także naczynia krwionośne odżywiające nerwy, co skutkuje ich niedokrwieniem. Zaburzenia obejmują wszystkie włókna wchodzące w skład nerwu (czuciowe, ruchowe i autonomiczne). Początkowo zmiany są dyskretne, a jako pierwsza zanika funkcja przewodzenia w bezmielinowych włóknach bólowych – dlatego niezmiernie ważne jest, żeby dokładnie oglądać spód stóp w poszukiwaniu zmian troficznych.

Przeczytaj też: Drętwienie i mrowienie palców u nóg – przyczyny

Najczęstszą przyczyną bezpośredniego zgłoszenia do lekarza są zaburzenia czucia o charakterze skarpetek lub rękawiczek (mrowią i drętwieją ręce i nogi). W zaawansowanej dysfunkcji może dojść do zaburzeń motoryki pęcherza moczowego (i częstszych infekcji układu moczowego), zaburzeń erekcji oraz niedrożności porażennej na każdym odcinku przewodu pokarmowego.

Najistotniejszym czynnikiem w leczeniu polineuropatii cukrzycowej jest odpowiednie wyrównanie gospodarki glukozą, co zahamuje rozwój powikłania. Przeciwbólowe leczenie objawowe obejmuje kapsaicynę, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne oraz leki przeciwdrgawkowe.

Podejmowane są próby wspomożenia regeneracji nerwów poprzez podawanie czynników neurotroficznych (np. neurotrofina, insulinopodobny czynnik wzrostu).

Zapalenie nerwu i jego uszkodzenie

Najczęstszym zapaleniem nerwów obwodowych jest zespół Guillaina-Barrego. Mechanizmy immunologiczne uszkadzają mielinę (otoczkę) i zaburzają przewodzenie impulsów w zajętym nerwie.

Choroba ma przebieg ostry i rozwija się nawet w przeciągu minut czy godzin. Rozpoczyna się od osłabienia mięśni dystalnych (stopy, ręki) i odruchów głębokich (np. kolanowego). W najcięższych przypadkach może dojść do tetraplegii, czyli porażenia wszystkich kończyn oraz dysfunkcji mięśni odpowiedzialnych za oddychanie i połykanie. Pojawiają się także parestezje oraz osłabienie czucia bólu i wibracji.

Zaburzenia układu autonomicznego objawiają się tachykardią (szybką pracą serca), zaburzeniami rytmu i spadkami ciśnienia. Chory natychmiast powinien zgłosić się do szpitala, gdzie w celu diagnostyki zostanie pobrany płyn mózgowo-rdzeniowy. Skuteczne leczenie osiąga się za pomocą plazmaferezy, czyli wymiany osocza, oraz po podaniu immunoglobulin. Po opuszczeniu szpitala ważna jest rehabilitacja.

Jeżeli objawy podobne do zespołu Gulliana-Barrego, pojawiają się powoli, zanikają i pojawiają się z powrotem, można zastanowić się nad CIDP – przewlekłą zapalną polineuropatią demielinizacyjną. Jest to poważna choroba, która dobrze odpowiada na leczenie glikokortykosteroidami.