Lunatyzm

Co to jest lunatyzm?

Lunatyzm, fachowo nazywany jest somnambulizmem. Lunatyzm niegdyś postrzegany był jako następstwo niedojrzałości centralnego systemu nerwowego. Obecnie wśród przyczyn lunatyzmu wyróżnia się wpływ czynników genetycznych (dotyczy to zmiany w strukturze chromosomu 20). Pojedyncza kopie wadliwego DNA wystarczy by spowodować lunatyzm. W chwili obecnej coraz więcej słyszy się o rodzinnym występowaniu somnambulizmu (zjawisko to polega na chodzeniu w czasie snu). Dzieci mają bardzo dużą szansę wykazywać podobne zachowania jeśli ich rodzice cierpieli z powodu lunatyzmu, w pewnym okresie swojego życia. Znaczącą rolą odgrywają również czynniki zewnętrzne np. krótszy czas snu niż 7 godzin dziennie. Przypadłość ta dotyka w równym stopniu zarówno kobiet jak i mężczyzn. W przypadku gdy lunatyzm występuje u dorosłych jest chorobą. Często występuje u dzieci i młodzieży. Lunatyzm najczęściej jest przemijający.

Kto lunatykuje? Objawy lunatyzmu

Lunatyka charakteryzuje to, iż krótko po zaśnięciu (30-40 minut, tj. szczytowa faza snu wolnofalowego (NREM), nagle wstaje z łóżka, zaczyna chodzić, spacerować i wykonuje proste codzienne czynności ale nie jest tego świadomy, gdyż znajduje się we śnie. Zdarza się, że oczy pozostają otwarte. Lunatyk wykonuje czynności automatycznie (np. jedzenie, prowadzenie samochodu). Jeśli zadamy mu pytanie, nie odpowiada na nie, bądź odpowiada bardzo powoli, w sposób dla nas niezrozumiały. Bardzo trudno wybudzić lunatyka ze snu (sen głęboki). Warto dodać, że lunatyk nie pamięta całego zajścia. Co ciekawe zapis fal mózgowych wykonany w trakcie takiego zachowania odpowiada zapisowi fal występującemu w trakcie głębokiego a wręcz patologicznego snu, charakterystyczne są tutaj hiperaktywne fale delta.

W przypadku pojawienia się somnambulizmu u małych dzieci pomiędzy 4. a 8. rokiem życia, jako przyczynę jego powstania podaje się niedojrzałość centralnego układu nerwowego. W trakcie dorastania ataki lunatykowania mogą całkowicie ustąpić. U dzieci są one z reguły bardzo krótkie (około pół minuty) i nie groźne. Jeśli ataki nie ustąpią w trakcie okresu dojrzewania lub po nim stają się coraz częstsze i zaczynają trwać znacznie dłużej bo do 30 minut.

Lunatycy bardzo często w trakcie ataku zachowują się w sposób nieprzewidywalny, stwarzają zagrożenie dla siebie i innych członków otoczenia, a po przebudzeniu niczego nie pamiętają. Znane są przypadki śmiertelnych wypadków, jak również samobójstw oraz zabójstw dokonanych podczas lunatykowania.

Dlaczego się lunatykuje? Przyczyny lunatyzmu

Dokładne przyczyny lunatyzmu nie są znane jednakże istnieje kilka hipotez próbujących wyjaśnić przyczynę zaburzenia, wśród których na szczególną uwagę zasługują:

• rodzinne występowanie predyspozycji do lunatykowania (dziedziczony),
• czynniki genetyczne i ich błędy wpływające na układ nerwowy,
• niedojrzałość układu nerwowego (występuje głównie u dzieci w wieku 9-12 lat a następnie zanika), który nieprawidłowo reaguje na bodźce,
• nieprawidłowe działanie neuronów serotoninergicznych, które odpowiadają za proces zapadania w sen i budzenia się,
• choroby psychiczne (schizofrenia, nerwice, a także migreny) dotyczy lunatykowania u dorosłych,
• zaburzenia związane z czuwaniem a nie snem,
• stosowanie niektórych leków,
• życie w stresie i pośpiechu,
• nadużywanie alkoholu,
• nadużywanie kofeiny,
• nadużywanie środków psychoaktywnych.

Wymienić obowiązkowo należy:

• choroby utrudniające oddychanie (przerost migdałków podniebiennych),
• skrzywienia przegrody,
• zaburzenia oddychania podczas snu.

Wyżej wymienione choroby i inne mogą powodować silne zakwaszenia krwi (obniżenie poziomu pH). Badania naukowe wykazały, iż proces ten znacząco wpływa na komórki nerwowe, których rolą jest udział w regulacji wszelkich procesów związanych z zasypianiem a następnie budzeniem się. Obniżone pH, poprzez swój wpływ na neurony może powodować objawy lunatyzmu. Obserwuje się wpływ zjawisk przyrodniczych (związek z Księżycem), gdyż od wieków lunatyzm obserwowany jest w czasie pełni księżyca (luna-księżyc). Lunatyzm porównuje się do stanów padaczkowych (w pomiarach elektroencefalograficznych otrzymuje się zbliżone wyniki).

Czytaj również: Neuroborelioza – przyczyny, objawy, leczenie

Lunatykowanie u dziecka

W przypadku lunatykowania u dzieci należy przygotować do tego dom, by był on dla nich bezpieczny np. zamknąć drzwi (balkonowe i wejściowe), okna (we wszystkich pomieszczeniach), usunąć śliskie chodniczki, dywaniki, przedmioty o które można się potknąć, usunąć przedmioty mogące stanowić zagrożenie (doniczki, posążki, zabawki) związane z upadkiem i urazem a także zabezpieczyć przedmioty kuchenne (ostre narzędzia kuchenne). Warto również zrezygnować z piętrowego łóżka. Gdy mamy świadomość, iż nasze dziecko lunatykuje należy je pilnować. Młody organizm dziecka ma prawo do pewnych anomalii, jednak gdy stan ten nie mija należy zwrócić się o pomoc do specjalisty.

Leczenie lunatyzmu

U osób dorosłych, za wyjątkiem zabezpieczenia przed upadkiem czy uszkodzeniem ciała podejmuje się próby stosowania leków uspokajających lub antydepresyjnych. Innym rozwiązaniem jest także farmakologiczne lub psychoterapeutyczne spłycanie snu (chory nie zasypia w chorobliwie głęboki sen). Ważne jest również aby chory odbywał regularną psychoterapię. To co może zrobić dla siebie osoba chora to stosowanie regularnych godzin spania, budzenia się i innych zasad higieny snu. Cennym jest unikanie wszelkich sytuacji stresogennych (przemęczone osoby są bardziej skłonne do lunatykowania).

Niektórzy chorzy korzystają z technik relaksacyjnych. Kolejną radą jest nie spożywanie napojów przed snem, gdyż zwiększa to możliwość zakłócenia snu (wstawanie w celu opróżnienia pęcherza). Ważne jest by ograniczać spożywanie posiłków na 3 godziny przed pójściem spać. W przypadku choroby należy natychmiast pozbyć się kaszlu czy kataru, który utrudnia oddychanie.

Co zrobić z lunatykiem?

W przypadku „nakryciu” lunatyka na podróżowaniu po pokoju, powinno się, zaprowadzić go spokojnie do łóżka, jest to możliwe w przypadku gdy osoba ta jest spokojna a nie agresywna. Nie trzeba go budzić ani z nim rozmawiać, należy jedynie pamiętać, iż lunatyk w trakcie swojego nocnego transu nie ma pojęcia co się z nim dzieje i co robi, gdyż śpi. Trudno z taka osobą jest nawiązać jakikolwiek kontakt. Lunatyka można obudzić, spotkamy się jednak wtedy z dezorientacją i zakłopotaniem. Gwałtowne reakcje w stosunku do osoby lunatykującej (szarpanie, potrząsanie, krzyczenie) mogą spowodować włączenie się u niej pierwotnych reakcji obronnych, zatem nie warto tego robić.