Leczenie bólu w nowotworach – jak leczy się ból nowotworowy?

Czym jest ból nowotworowy?

Szacuję się, że w Polsce z powodu nowotworów cierpi 1% populacji. Według badań przeprowadzonych w USA około 51% chorych we wszystkich fazach choroby nowotworowej wymaga leczenia przeciwbólowego. W Polsce grupa ta liczy mniej więcej 200 tysięcy ludzi.

Ból nowotworowy nie jest rozpoznaniem. Jest szerokim pojęciem starającym się sklasyfikować ból, który występuję u chorych na chorobę nowotworową. Ten rodzaj bólu pojawia się u chorych ze znacznym stopniem zaawansowania choroby. Może być jedną z głównych, bądź też jedyną skargą chorego. Do bólu nowotworowego zaliczmy kilka rodzajów bólu o niejednorodnej etiopatogenezie:

• bóle spowodowane nowotworem. Najczęściej są wtórne do procesu zapalnego lub/i martwiczego. Mogą być spowodowane przez pociąganie, ucisk na tkanki organizmu;
• bóle koincydalne. Są to bóle, które występują u chorych na chorobę nowotworową, ale nie mają z nią bezpośredniego związku;
• bóle będące rezultatem terapii przeciwnowotworowej. Bóle z tej kategorii są spowodowane wdrożonymi procedurami terapeutycznymi, np.: zabiegami diagnostycznymi, radioterapią, chemioterapią, leczeniem operacyjnym nowotworu;
• bóle powstające na skutek wyniszczenia nowotworowego. Wpływ na powstawanie bólu u pacjentów wyniszczonych mają między innymi jony potasowe uwalnianie z tkanek ulegających lizie.

Czytaj również: Dieta przeciwnowotworowa – czy dieta może zapobiegać rakowi?

Możliwości leczenie bólu nowotworowego

Podczas leczenia bólu w chorobie nowotworowej można korzystać z różnych opcji terapeutycznych, w zależności od nasilenia bólu i kondycji pacjenta:

• farmakologicznej,
• chirurgicznej,
• radioterapeutycznej.

To, w jaki sposób ból będzie leczony, zależy od jego przyczyny oraz mechanizmów powodujących jego powstanie. Można korzystać z kilku opcji naraz w celu uzyskania jak najlepszego efektu leczniczego. Wybór właściwej strategii terapeutycznej jest bardzo zindywidualizowany.

Sprawdź też: Przerzuty do kości – objawy, rokowania, czy można je wyleczyć?

Farmakoterapia bólu nowotworowego

Terapia farmakologiczna jest preferowana, z uwagi na to, iż ból najczęściej pojawia się w zaawansowanym stadium choroby. Chorzy w takiej sytuacji nie zawsze mogą być poddani leczeniu operacyjnemu z uwagi na zły stan ogólny. Poza tym często operacja nie jest w stanie wyeliminować źródła bólu z uwagi na jego patomechanizm.

Terapia farmakologiczna wymaga od lekarza, pacjenta oraz jego opiekunów przestrzegania kilu zasad:

• Leki przeciwbólowe należy poddawać regularnie
• Dawkowanie leków jest zindywidualizowane.
• Preferuję się poddawanie leków drogą doustną bądź przezskórną.
• Należy, na ile to tylko możliwe, przeciwdziałać objawom niepożądanym leków.

W leczenie bólów nowotworowych stosujemy głównie leki z tak zwanej drabiny analgetycznej. Drabina ta składa się z trzech grup leków. Wybór leku właściwego leku zależy od stanu pacjenta i ciężkości bólu.

• Pierwszy stopień drabiny stanowią NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne), kwas acetylosalicylowy, ketoprofen, metamizol oraz diklofenak.
• Drugi stopień to leki opioidowe, czyli kodeina, tramadol, oksykodon, morfina (w małych dawkach).
• Leki z trzeciego stopnia to: morfina, fentanyl oraz buprenorfina (leki opioidowe).

Naturalnie leki z trzeciego stopnia drabiny wykazują najsilniejsze działanie.

Ustalając dawkę leku opioidowego, której wymaga pacjent, korzysta się z podawanego doustnie preparatu morfiny o natychmiastowym bądź powolnym uwalnianiu.

Skutki uboczne działanie opioidów to: wymioty, nudności, skurcz mięśni zwieraczy, depresja oddechowa, nadmierna senność, zaparcia.

Po drodze doustnej następną w kolejności preferowaną drogą podawania leków jest droga przezskórna – tak zwane systemy transdermalne (plastry uwalniające leki). Najczęściej systemy transdermalne zawierają fenatanyl. Wykorzystanie drogi przezskórnej do podawania leku niesie za sobą wiele korzyści. Fentanyl podawany w ten sposób zapewnia nawet trzydniową kontrolę bólu. Wykazuje przy tym mniejszą liczbę działań niepożądanych niż morfina. Powyższe właściwości warunkują znaczący wzrost jakości życia chorego.

Oprócz wyżej wymienionych leków często stosowanymi są również:

• glikokortykosteroidy – wygaszają stan zapalny będący przyczyną bólu;
• bifisfoniany i kalcytonina – zmniejszają resorpcję kości zmniejsza to ból kostny spowodowany przez naciekanie tkanki kostnej przez nowotwór;
• leki przeciwdrgawkowe – hamują samoistne pobudzenia w włóknach nerwowych.

Czytaj również: Glejak wielopostaciowy (glioblastoma) – objawy, leczenie, rokowania

Chirurgia w leczeniu bólu nowotworowego

Wśród chirurgicznych metod leczenia bólu nowotworowego wyróżniamy następujące:

• blokady, wstrzyknięcie środka znieczulającego w określoną strukturę obwodowego układu nerwowego, np. blokada zwoju lędźwiowego. Działanie opiera się na zmniejszeniu się bólu, łagodzeniu stanu zapalnego i zaburzeń dotyczących mięśni;
• zabiegi neurodestrukcyjne – uszkodzenie bądź zniszczenie struktur układu nerwowego przy użyciu środków drażniących (chemicznych bądź fizycznych);
• stymulacja rdzenia kręgowego – polega na stymulacji rdzenia przez impulsy elektryczne generowane przez elektrodę umieszczoną w przestrzeni nadtwardówkowej. Dzięki temu hamowane są sygnały bólu płynące do mózgu.

Radioterapia w leczeniu bólu nowotworowego

Coraz częściej stosowaną metodą uśmierzania bólu nowotworowego jest radioterapia. Wykorzystanie tej metody jest wskazane szczególnie w przypadku raków, które mają przerzuty w kościach i tkankach miękkich.

Kolejnymi wskazaniami do naświetleń są heapatosplenomegalia wywołana przerzutami, ucisk na rdzeń kręgowy i nerwy obwodowe przez guzy nowotworowe. Naświetlanie skutecznie i długotrwale uśmierza ból. U wielu pacjentów przez okres wielu miesięcy po naświetleniu utrzymuje się efekt przeciwbólowy, możliwe jest nawet ograniczenie podaży leków przeciwbólowych. Należy pamiętać o tym, że naświetlenia nie gwarantują cofnięcia się guza, najczęściej powodują jego zmniejszenie. Efekt przeciwbólowy po naświetleniu pojawia się już po kilku dniach.