Karoshi – co to jest, jakie są objawy i skutki?

Karoshi – co to jest?

Statystyczny Polak pracuje około 40 godzin tygodniowo, jednak do tego czasu należy doliczyć kilka godzin poświęcone na dojazdy, a także dodatkowe obowiązki. Wielu mieszkańców naszego kraju decyduje się na pracę na kilku etatach ze względu na zobowiązania finansowe lub chęć zarobienia większych pieniędzy.

Wysokie stanowisko uważane jest za rodzaj sukcesu społecznego, dlatego, licząc na szybszy awans, tak dużo osób chętnie bierze nadgodziny i przyjmuje na siebie nowe obowiązki. Przepracowanie nie jest obojętne dla zdrowia, może wiązać się z: wyczerpaniem, ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych i schorzeń psychicznych.

Problem przepracowania w Polsce i innych europejskich krajach wzrasta z roku na rok, ciągle nie jest jednak tak duży, jak ma to miejsce w Japonii.

Śmierć z przepracowania – Japonia

Japonia, bez żadnych wątpliwości, pod wieloma względami różni się od krajów europejskich. Różnice te dotyczą między innymi stosunku do pracy. Firma zapewniająca zatrudnienie jest dla Japończyka niemal tak samo ważna jak rodzina. Pracownik jest wdzięczny swoim przełożonym za możliwość pracy i zarabiania pieniędzy, a chcąc to okazać nie opuszcza swojego stanowiska przed wyjściem szefa, nawet gdy wykonał już wszystkie swoje zadania. Powszechnym zjawiskiem są także częste wspólne wyjścia po pracy do restauracji czy barów, które mogą przedłużać się do późnych godzin nocnych, co pozbawia pracownika cennych godzin snu.

Prawie 25% osób zatrudnionych w Japonii pracuje po godzinach (ponad 60 godzin tygodniowo) i bierze dodatkowo 50 godzin nadgodzin miesięcznie, nie wykorzystując większości dni przysługującego im urlopu.

Karoshi (Karōshi), czyli śmierć z przepracowania, to termin, który zaczął być powszechnie używany w Japonii w 1982 roku po publikacji książki o tym samym tytule. Pierwszy opisany przypadek karoshi pochodzi z 1969 roku i dotyczy 29-letniego mężczyzny zatrudnionego w jednej z największych japońskich gazet, który zmarł na skutek udaru w wyniku przepracowania.

Dzisiaj zjawisko karoshi zabija od 10 do 20 tysięcy Japończyków rocznie. Karoshi jest terminem socjomedycznym, określającym zgon lub stan silnego zaburzenia zdrowia, do którego doszło w wyniku nadciśnienia lub miażdżycy w połączeniu z bardzo dużym przeciążeniem organizmu pracą zawodową. Do śmierci z powodu karoshi dochodzi najczęściej na skutek zawału serca lub udaru mózgu.

Karoshi i przepracowanie dotyka zwykle pracowników umysłowych. Objawy, które mogą je zapowiadać często są nieuchwytne, gdyż pracownicy zmęczenie mogą ukrywać nawet przed samymi sobą. Śmierć z przepracowania dotyczy zwykle ludzi bardzo ambitnych, dążących do perfekcji, którzy pod maską doskonałości kryją niepewność, nieśmiałość i brak przekonania o własnej wartości.

Odmienna mentalność Japończyków prowadzi do sytuacji, które dla Europejczyka są niezrozumiałe. Karoshi często jest bowiem powodem do dumy dla rodziny zmarłego. Świadczy ona o zdolności poświęcenia życia dla pracy i o odniesieniu sukcesu za życia.

Nadmierne obciążenie pracą może powadzić także do karojisatsu, czyli samobójstwa z przepracowania. Wygórowane oczekiwania narzucane przez społeczeństwo, firmę i samego siebie mogą prowadzić do załamania nerwowego i podjęcia próby samobójczej.

Zjawisko to dotyczy także dzieci i nastolatków, które boją się niepodołania wymaganiom rodziców oraz pedagogów i na skutek tego mogą targnąć się na własne życie.

Śmierć z przepracowania – Europa

Jak na razie nie istnieją dane naukowe wskazujące na występowanie zjawiska karoshi w krajach europejskich. Coraz częściej słyszy się jednak o przypadkach, gdy śmierć była poprzedzona wielogodzinną, intensywną pracą.

Było tak w Polsce w przypadku lekarza i lekarki – specjalistów anestezjologii, których zgon nastąpił podczas 120- i 96-godzinnego dyżuru. Nie jest jednak pewne czy śmierć nastąpiła na skutek wielogodzinnej pracy, dlatego przypadki te nie zostały oficjalnie uznane za karoshi.

Czytaj również: Japońskie zapalenie mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, szczepionka

Przepracowanie – u kogo?

Przepracowanie dotyka głównie dwóch typów osób. Pierwszym z nich jest człowiek pełniący najczęściej wysokie stanowisko, będący przykładem osoby, która osiągnęła sukces zawodowy. Ludzie tego typu wkładają duży wysiłek w utrzymanie swojej pozycji, ciągłe doskonalenie się i zdobywanie nowych umiejętności zwiększających ich wartość dla firmy.

Wewnętrznie są to ludzie skrywający przed otoczeniem swoje lęki i niepewność co do wartości własnej osoby. Są często przewlekle zmęczeni i nie korzystają z przysługujących im urlopów, ponieważ nie chcą pozwolić sobie na zaniedbanie obowiązków. Pracoholizm często maskuje objawy fizycznego i psychicznego wyczerpania, dlatego utrata zdrowia może być długo niezauważalna.

Drugim typem osób szczególnie narażonych na przepracowanie są ludzie, którzy znaleźli się w ciężkiej sytuacji finansowej. Brak pieniędzy i strach przed utratą źródła dochodów często prowadzi do stanu, w którym pracownik nigdy nie odmawia szefowi wzięcia nadgodzin czy wykonania dodatkowych obowiązków ze względu na lęk przed zwolnieniem. Coraz powszechniejszym zjawiskiem jest również praca na kilka etatów, która łączy się z całkowitym brakiem czasu na odpoczynek.

Ludzie często bagatelizują objawy przemęczenia pracą, wmawiając sobie, że intensywny zawodowo okres w ich życiu nie potrwa długo i nie wpłynie negatywnie na stan ich zdrowia. Prawda często bywa jednak inna.

Przepracowanie – objawy

Objawy przepracowania często łatwiej jest dostrzec u osób znajdujących się w naszym otoczeniu niż u nas samych. Nigdy nie należy lekceważyć sygnałów płynących z organizmu, które mogą świadczyć o stanie wycieńczenia fizycznego lub psychicznego spowodowanego nadmierną pracą, gdyż mogą one zwiastować ciężkie zaburzenia zdrowia mogące skończyć się nawet śmiercią.

Przepracowanie – objawy psychiczne:

• spędzanie wielu godzin w pracy,
• częste branie nadgodzin,
• niewykorzystywanie urlopów,
• wycofanie z życia społecznego,
• bezsenność w nocy,
• stany lękowe,
• napady paniki,
• łatwiejsze popadanie w uzależnienia,
• zaburzenia pamięci i koncentracji,
• stany odrealnienia.

Przepracowanie – objawy fizyczne:

• wyczerpanie fizyczne,
• ciągła senność w trakcie dnia i trudność ze wstaniem rano z łóżka,
• bóle głowy,
• zawroty głowy, utraty przytomności,
• tachykardia,
• podkrążone oczy.

Mogą pojawiać się także zaburzenia ze strony układu pokarmowego.

Praca po godzinach – skutki

Same objawy przepracowania są w pewien sposób jego skutkami. Jeśli wystarczająco wcześnie nie zadba się o swoje zdrowie, zapewniając sobie więcej czasu na odpoczynek, może dojść do znacznie poważniejszych skutków.

Pracoholizmu nie da oddzielić się od chorób sercowo-naczyniowych. Duża ilość obowiązków wpływa przeważnie na obniżenie aktywności fizycznej i przykładanie mniejszej wagi do racjonalnego odżywiania się – prowadzi to do nadwagi oraz podwyższenia poziomu cholesterolu.

Życie w ciągłym napięciu może być przyczyną nadciśnienia, a także problemów psychicznych, takich jak depresja czy nerwice. Połączenie tych czynników prowadzi do niewydolności serca, choroby wieńcowej, a także zawału lub udaru, które są dwiema najczęstszymi przyczynami zgonów z powodu chorób sercowo-naczyniowych.

Jak sobieradzić z przepracowaniem?

Walka z przepracowaniem może być przyjemna, najlepszym lekarstwem jest bowiem odpoczynek.

Poniżej podano kilka porad, jak walczyć ze zmęczeniem spowodowanym pracą.

• Korzystanie z urlopów – najlepszy jest aktywny wypoczynek na świeżym powietrzu.
• Spędzanie czasu z rodziną – wspólne wyjście do kina czy na kolację po pracy pozwoli zapomnieć o trudach dnia.
• Niezabieranie pracy do domu – o ile to tylko możliwe, nie należy skupiać się na obowiązkach służbowych po skończonej pracy.
• Znalezienie hobby.
• Regularny sen i zdrowe odżywianie.
• Branie nadgodzin tylko wtedy, kiedy jest to konieczne.
• Stawianie zdrowia ponad pracę.

Pracoholizm będący jedną z przyczyn przepracowania jest formą uzależnienia, dlatego warto jak najszybciej skorzystać z pomocy specjalistów.