Jakie są objawy udaru mózgu?

Co to jest udar mózgu?

Udar mózgu stanowi poważny problem zdrowia publicznego o zasięgu ogólnoświatowym, jest trzecią, co do częstości przyczyną zgonów i jedną z najważniejszych przyczyn trwałego kalectwa. Udar mózgu jest obok migreny, padaczki i afazji, jednym z zespołów objawowych w neurologii opisywanych już w czasach starożytnych. Zachował się jeden z pierwotnych opisów objawów klinicznych udaru, tj. opis Hipokratesa, który w istotnych elementach nie odbiega od współczesnych deskrypcji. Udar mózgu jest do dziś fenomenem niełatwym do zdefiniowania.

Według definicji WHO, udar mózgu to nagłe wystąpienie ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń czynności mózgu, trwających dłużej niż 24 godziny (o ile wcześniej nie doprowadzą do zgonu), które spowodowane są wyłącznie przyczynami naczyniowymi, związanymi z upośledzonym przepływem krwi. Udar mózgu, podobnie jak, zawał serca czy nadciśnienie tętnicze, to choroby cywilizacyjne, do których przyczyniają się wszystkie czynniki tzw. zwiększonego ryzyka sercowo-naczyniowego. Wyróżnia się czynniki modyfikowalne i niemodyfikowalne

Do niemodyfikowalnych czynników ryzyka udaru mózgu należą:

• wiek,
• płeć,
• rasa,
• czynniki genetyczne.

Modyfikowalne to:

• nadciśnienie tętnicze,
• choroby mięśnia sercowego,
• choroby układu bodźco-przewodzącego
• schorzenia zastawek serca
• zaburzenia gospodarki lipidowej,
• cukrzyca,
• otyłość,
• zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej,
• niestabilność blaszki miażdżycowej,
• nieme nie objawiające się klinicznie zawały podkorowe,
• zakażenia,
• choroby naczyń,
• choroby krwi,
• hiperhomocysteinemia.

W większości przypadków można im zapobiegać, prowadząc zdrowy, racjonalny tryb życia.

Jak rozpoznać udar mózgu?

W większości przypadków zaburzenie ukrwienia mózgu prowadzą do poważnych zmian w ustroju, które stają się zauważalne w postaci:

• dysfunkcji mowy i ruchu,
• mdłości,
• silnych bólów głowy (bez konkretnej przyczyny),
• porażenia dolnej części twarzy,
• zaburzenie czucia po jednej stronie ciała,
• zaburzenia wzroku (na jedno lub dwoje oczu),
• utrata świadomości (bardzo często nagła),
• trudności w zrozumieniu słów i wypowiadaniu się.

Różne podziały udarów mózgu

Ze względu na czas trwania dzielimy je na:

• przemijające napady niedokrwienia mózgu (transientischemicattack- TIA)- ogniskowe objawy neurologiczne utrzymujące się maksymalnie do 24 godzin;
• odwracalny udar niedokrwienny- objawy ustępują w ciągu kilku tygodni;
• udar dokonany- objawy utrzymujące się dłużej.

Ze względu na patomechanizm:

• udar niedokrwienny (ok. 80% wszystkich przypadków)- najczęściej wynika z zamknięcia tętnicy i ograniczenia dopływu krwi do mózgu;
• udar krwotoczny (krwotok śródmózgowy (ok. 15%), krwawienie podpajęczynówkowe (ok. 5%),
• udar żylny (ok. 1%)- powstaje na skutek zakrzepicy zatok żylnych mózgowia.

Obszary zajęte przez udar

Objawy udaru zależą od rozległości zajętego obszaru oraz lokalizacji. Ze względu na umiejscowienie ogniska udar mózgu klasyfikowany jest według OxfordshireCommunityStroke Projekt na:

• udar obejmujący cały przedni obszar unaczynienia mózgu (TACI) - obejmuje obszar unaczynienia tętnic mózgu przedniej i środkowej; najczęstszym objawami są porażenie lub znaczny niedowład połowiczy lub połowicze zaburzenia czucia, afazją, agnozja, otępienie;
• udar obejmujący część przedniego obszaru unaczynienia mózgu (PACI)- powoduje afazję, zaburzenia widzenia, zespół zaniedbywania połowiczego (ignorowanie, „nie zauważanie” przez pacjenta jednej ze stron ciała), deficyty ruchowe lub czuciowe;
• udar obejmujący tylny obszar unaczynienia (POCI) - wywołuje zespoły objawów uszkodzenia móżdżku, pnia mózgu lub płatów potylicznych - zawroty głowy, upadki, mroczki przed oczami, szumy w uszach;
• udar zatokowy (LACI) - powstaje w obszarze unaczynienia małych tętnic przeszywających, najczęściej w jądrach podkorowych, wzgórzu, torebce wewnętrznej, do najczęstszych objawów należą mieszane zaburzenia czuciowo- ruchowe i dysartria.

Objawy udaru

Właściwie nie istnieją objawy charakterystyczne tylko dla udarów mózgu, na ich podstawie nie można też ewidentnie stwierdzić, czy jest to udar krwotoczny czy niedokrwienny. Niemniej jednak udar krwotoczny przebiega od początku bardziej gwałtownie, zaczyna się zwykle bardzo silnym bólem głowy, opisywanym przez pacjentów jako „najgorszy, jaki w życiu czuli”. Najczęściej w ciągu kilku minut dochodzi do utraty przytomności, a nawet śpiączki. Zwykle po powrocie stanu przytomności stwierdza się porażenie połowicze jednostronne, przeciwne do zajętej przez udar półkuli. Również po tej stronie obserwuje się opadanie kącika ust (objaw fajki), mogą występować objawy oponowe (szczególnie sztywność karku).

Objawy udaru niedokrwiennego są bardzo różnorodne i nie zawsze występują razem. Należy do nich niedowład bądź paraliż połowy ciała, który najczęściej pojawia się nad ranem albo pacjent już budzi się z objawami lub występuje po znacznym wysiłku fizycznym. Często występuje osłabienie lub zniesienie czucia, zwykle jednostronne, zaburzenia w zakresie zdolności wykonywania precyzyjnych ruchów– apraksja, zaburzenia w zakresie zdolności mówienia lub rozumienia mowy – afazja, dyzartria, zaburzenia w zakresie zdolności do pisania (agrafia) i czytania (aleksja), zaburzenia w zakresie zdolności do rozpoznawania i identyfikowania obiektów – agnozja, zaburzenia w zakresie zdolności do przełykania – dysfagia, zaburzenia w zakresie zdolności do widzenia w danym zakresie pola widzenia – niedowidzenie oraz zaburzenia świadomości.

Udary żylne mają bardzo zróżnicowany obraz kliniczny. Ujawniają się jako ogniskowe objawy neurologiczne, napady padaczkowe, w ich przebiegu występują też objawy zwiększonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego (ból głowy, nudności, sztywność karku), zaburzenia świadomości, zaburzenia ruchomości gałek ocznych z wytrzeszczem i bólem zlokalizowanym pozagałkowo.

Niekiedy same objawy mogą wskazywać na prawdopodobna przyczynę udaru, np. ból szyi, twarzy i głowy z towarzyszącą triadą Hornera (opadanie powieki, zwężenie źrenicy, wpadnięcie gałki ocznej) to wynik najczęściej rozwarstwienia tętnicy szyjnej wewnętrznej, a przyczynami bólów głowy, napadów padaczkowych i powoli narastających objawy neurologiczne są prawdopodobnie udary żylne. Jednak ostateczne rozpoznanie i zlokalizowanie obszaru niedokrwienia stawia się na podstawie badań obrazowych.

Objawy udaru gwałtownie mogą się zmieniać, a ich dynamika jest nieprzewidywalna.W pierwszych dniach stan chorego samoistnie może pogarszać się i poprawiać. U części osób dochodzi do powtórnego udaru, czasem w tej samej, ale tez innej lokalizacji. Szczególnie w przypadku udaru niedokrwiennego, w którym wtórne zmiany krwotoczne zachodzą w ok. 50% przypadków.

Z czym różnicować udar?

Objawy udaru ze względu na swoje różnorodne oblicze mogą być mylone z innymi stanami patologicznymi:

• hipoglikemia i hiperglikemia - sama w sobie może powodować drgawki, zaburzenia świadomości,
• guz mózgu i inne zmiany przemieszczające struktury mózgowia (krwiak śródmózgowy, ropień mózgu),
• migrena oraz stan migrenowy,
• napad padaczkowy, szczególnie tzw. porażenie Todda- występujące po napadzie przemijające porażenie lub niedowład połowiczy,
• hiponatremia ( niedobór sodu), oraz inne zaburzenia elektrolitowe,
• encefalopatia wątrobowa- w wyniku schyłkowej niewydolności wątroby dochodzi do nagromadzenia toksycznych metabolitów, które działającą jako fałszywe przekaźniki w ośrodkowym układzie nerwowym; mogą prowadzić nawet do śpiączki.

Pierwsze objawy udaru mózgu – komentarz neurologa