Glejak - co to, rodzaje, leczenie

Czym są glejaki?

Glejaki mózgu (glioma) należą do pierwotnych nowotworów ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Guzy wywodzą się z tkanki podporowej komórek nerwowych mózgu, czyli z tak zwanego gleju, stąd właśnie ich nazwa. Glej jest tkanką budującą zrąb mózgu, odżywiającą i chroniącą neurony. Nowotwór ma tendencję do tworzenia licznych i rozległych guzów, które przenikają i naciekają zdrową tkankę nerwową.

Wyróżnia się następujące rodzaje glejaków:

• glejak wielopostaciowy,
• gwiaździak,
• skąpodrzewiak,
• wyściółczak,
• prymitywne guzy neuroektodermalne.

Glejak wielopostaciowy (glioblastoma multiforme)

Jak wykazano, najbardziej złośliwy nowotwór mózgu i jednocześnie najczęściej występujący to glejak wielopostaciowy. Ponad połowa wszystkich stwierdzonych przypadków glejaka to glejak wielopostaciowy. Według klasyfikacji WHO ma on IV stopień biologicznej złośliwości. Umiejscawia się najczęściej w płatach ciemieniowych, skroniowych bądź czołowych. Charakteryzuje się bardzo szybkim wzrostem. Od momentu jego diagnozy do zgonu chorego upływa średnio od 7 do 11 miesięcy. Glejak wielopostaciowy ma możliwość dawania przerzutów drogą płynu mózgowo-rdzeniowego. Posiada on zdolność do ponownego odrastania po usunięciu. Objawami, które mogą wystąpić w przypadku glejaka, są:

• napady padaczkowe,
• zaburzenia psychiczne,
• zaburzenia pamięci,
• osłabienie sprawności umysłowej,
• wymioty,
• nudności,
• zawroty głowy,
• silne bóle głowy.

Glejak wielopostaciowy jest bardzo trudny w leczeniu. Charakteryzuje się bardzo dużą złośliwością. Nacieka, intensywnie migruje i szerzy się. Swym zasięgiem obejmuje wiele różnych struktur mózgu, przez co leczenie chirurgiczne jest niemal niemożliwe. Chorobie często towarzyszy obrzęk mózgu. W zależności od lokalizacji guza pojawiają się różne objawy (guz w zależności od umiejscowienia atakuje różne ośrodki w mózgu).

Gwiaździak (astrocytoma)

Gwiaździak to nowotwór, który może występować w I, II lub III stopniu biologicznej złośliwości. Wyróżniamy dwa typy gwiaździaków:

• gwiaździak rozlany,
• gwiaździak anaplastyczny.

Wzrasta stosunkowo wolno, bardzo nacieka struktury w swoim otoczeniu oraz tworzy charakterystyczne torbiele wypełnione płynem. Może ulec silnemu zezłośliwieniu do glejaka wielopostaciowego. Średni czas przeżycia chorego od jego zdiagnozowania wynosi 8 lat. W wyniku nawrotów, progresji guza i pierwotnego dużego zaawansowania większość chorych umiera w ciągu 10 lat.

Skąpodrzewiak (oligodendroglioma)

Nowotwory te pochodzą z komórek glejowych bardzo specyficznie nazywanych, tzw. skąpogleju. Znajdują się one najczęściej w istocie białej podkorowej i korze mózgu. Umiejscowione są w półkulach mózgu, szczególnie w okolicy czołowo-skroniowej. Mają przypisany II stopień złośliwości. Konsystencja nowotworu jest dość miękka, ma kolor różowawy i jest on odgraniczony. Występuje najczęściej u osób pomiędzy 40. a 65. rokiem życia. Nowotwory te w niektórych przypadkach wykazują cechy zwyrodnienia torbielowatego. Wyróżniamy kilka rodzajów tego nowotworu: skąpodrzewiak anaplastyczny, skąpodrzewiakogwiaździak i skąpodrzewiakogwiaździak anaplastyczny.

Wyściółczak (ependymoma)

Jest to nowotwór, który wykazuje II stopień złośliwości. Należy do nowotworów wieku dziecięcego i wczesnomłodzieńczego. Rośnie on bardzo wolno. Nowotwór ten wywodzi się z kanału rdzenia lub ze ścian komór mózgu. Wyściółczak anaplastyczny wykazuje III stopień złośliwości. Jest zatem nowotworem złośliwym i, co ważne, rośnie bardzo szybko, naciekając pobliskie tkanki. Utrudnia krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego. Niestety przyczyny powstawania tych guzów nie są w chwili obecnej znane.

Prymitywne guzy neuroektodermalne

Ich przedstawicielem jest rdzeniak zarodkowy (medulloblastoma). Jest nowotworem bardzo złośliwym (IV stopień złośliwości) i należy do grupy guzów zarodkowych ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Występuje najczęściej u dzieci, bardzo rzadko u dorosłych i dotyczy móżdżku. Ma on możliwość dawania przerzutów drogą płynu mózgowo-rdzeniowego lub drogą krwi do kości.

Leczenie glejaków

Usunięcie chirurgiczne

Usunięcie glejaków jest bardzo skomplikowane i wielu przypadkach niemożliwe powodu rozległości zmian nowotworowych i ich umiejscowienia. Operacja chirurgiczna ma za zadanie usunięcie jak największej części guza z utrzymaniem choćby dotychczasowego stanu klinicznego pacjenta. Ważne, by nie narazić chorego na powikłania, głównie ciężkie powikłania neurologiczne.

Zabieg ten daje możliwość odbarczenia uciskanych i zajętych przez nowotwór zdrowych struktur mózgowych. Wykonanie operacji nie daje jednak odpowiedzi, jak ten sposób leczenia wpłynie na jakość życia pacjenta i na ile pozwoli przedłużyć mu życie. W przypadkach, gdy nie jest możliwe usunięcie guza, wykonywana jest biopsja stereotaktyczna. Polega ona na wprowadzeniu do mózgu przez bardzo mały otwór igły i pobranie wycinka. W ten sposób uzyskujemy informacje na temat nowotworu.

Brachyterapia

Jest to jedna z metod związana z leczeniem operacyjnym. Zalecana jest równolegle z tradycyjną radioterapią. Wykorzystywany jest w niej specjalny radioaktywny izotop. Izotop ten wprowadzany jest przy pomocy specjalnych prowadnic do miejsca po usuniętym guzie lub do nieoperacyjnych jego części. Nie ma jednak jednoznacznych danych, które pokazują, iż metoda ta przynosi ogromne pozytywne skutki. Brachyterapia stosowana jest głównie w leczeniu guzów położonych w nieoperacyjnych miejscach mózgu.

Chemioterapia

Chemioterapia stosowana jest u osób z nieuleczalnymi guzami mózgu, ale także w sytuacji nawrotów choroby. Leczenie to dotyczy także przypadków, które nie mogą być ponownie leczone chirurgicznie lub napromieniane. W przypadku glejaków pewna grupa leków chemioterapeutycznych nie może być stosowana pomimo pozytywnego wpływu na leczenie.

Leczeniu towarzyszą bardzo często skutki uboczne, które znacząco mogą wpłynąć na pogorszenie jakości życia pacjenta. Należy podkreślić, iż cały czas testowane i poszukiwane są nowe leki, które pozwoliłyby na większą poprawę komfortu życia chorego, a nawet umożliwiłyby wyleczenie.

Bioterapia

W ostatnich latach strategie leczenie chorób nowotworowych uległy wielu dynamicznym zmianom. Silnie zaangażował się w ten proces przemysł farmaceutyczny. Produkowane są leki ukierunkowane na konkretne onkogeny, białka, regulatory cyklu komórkowego czy terapie mające na celu transport, dostarczenie i aktywację leku w konkretnym miejscu działania (nowotwór). Najbardziej obiecującą techniką może okazać się terapia genowa. Jak twierdzą naukowcy, może ona stanowić ogromny przełom w leczeniu chorób nowotworowych. Jej ogromnymi zaletami są m.in.: eliminowanie przyczyn choroby, eliminowanie objawów oraz bardzo mała toksyczność leczenia.