Cyklotymia – objawy, przyczyny, test i leczenie afektywnego zaburzenia nastroju

Co to jest cyklotymia?

Większość osób słyszała o chorobie afektywnej dwubiegunowej (maniakalno-depresyjnej), w której pacjenci doświadczają huśtawki nastrojów: manii i depresji. Ale czym jest cyklotymia? Cyklotymia to rzadkie zaburzenie nastroju , podobne do ChAD, tylko przebiegające w łagodniejszej i bardziej przewlekłej postaci. W przypadku zaburzeń cyklotymicznych „dołki” są łagodną depresją i zwane są subdepresją lub dystymią, a „wzloty” są klasyfikowane jako hipomania – mniej dotkliwa forma manii.

Co odróżnia cyklotymię od zwykłego zmiennego nastroju? Cyklotymia może zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia choroby afektywnej dwubiegunowej, a objawy zakłócają codzienne funkcjonowanie oraz relacje z innymi ludźmi. Szacuje się, że częstość występowania osobowości cyklotymicznej w populacji ogólnej wynosi od 0,5 proc. do 1 proc. W równym stopniu dotyczy ona mężczyzn i kobiet, częściej jednak osób młodych.

Przeczytaj też: Mówienie przez sen – przyczyny

Cyklotymia – objawy

Objawy w cyklotymii zmieniają się wraz z fazą, w jakiej znajduje się pacjent. Jeśli chory znajduje się w fazie subdepresji, będzie prezentował:

• uczucie smutku, pustki i beznadziei,
• drażliwość i niepokój, płaczliwość,
• zaburzenia snu – zarówno bezsenność, jak i nadmiernie długie spanie,
• poczucie winy,
• przewlekłe zmęczenie,
• problemy z koncentracją, skupieniem uwagi,
• myśli samobójcze,
• utratę zainteresowania działaniami, które kiedyś uważał za przyjemne,
• zmiany masy ciała (zarówno utrata, jak i przybranie),
• brak motywacji do działania,
• zaburzenia planowania lub rozwiązywania problemów,
• niską samoocenę,
• pesymizm,
• samotność i wycofanie społeczne,
• brak poczucia sensu i celu w życiu.

Natomiast z drugiej strony objawy hipomanii mogą obejmować:

• stan euforii – przesadne poczucie dobrego samopoczucia i szczęścia,
• nadmierne poczucie własnej wartości,
• nadmierny optymizm,
• drażliwość i pobudzenie,
• zmniejszoną potrzebę snu,
• gonitwę myśli,
• słaby osąd prowadzący do ryzykownych zachowań,
• mówienie więcej niż zwykle,
• nadmierną aktywność fizyczną,
• problemy z koncentracją,
• zwiększoną motywację do osiągania celów,
• hiperaktywność – niemożność usiedzenia w miejscu,
• niestabilność emocjonalną – przesadne reagowanie na wydarzenia,
• impulsywność,
• nieodpowiedzialność.

Na czym polega rozpoznanie cyklotymii?

Cyklotymia występuje w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnym ICD 10 w grupie uporczywych zaburzeń nastroju pod numerem F34.0. Objawy subdepresji i hipomanii muszą występować przez co najmniej 2 lata przez przynajmniej połowę czasu i powodować znaczne zakłócenia w funkcjonowaniu rodzinnym, społecznym, w pracy itd. Co więcej, nie mogą one wynikać z przyjmowanych leków, nadużywania substancji psychoaktywnych lub innych chorób.

Osoba, która podejrzewa u siebie występowanie cyklotymii, powinna zgłosić się do lekarza psychiatry. Można wykonać również test na cyklotymię, który zawiera serię pytań o występowanie afektywnych wahań nastroju. Podczas wizyty lekarz zbierze szczegółowy wywiad z pacjentem, dokonując oceny psychologicznej. Może również poprosić o prowadzenie dziennika nastroju. Wykona także badania, które mają na celu wykluczenie innych chorób (m.in. cyklofrenii czy osobowości borderline) oraz stanów mogących powodować takie objawy.

Cyklotymia – leczenie

Jak leczyć cyklotymię? Leki i psychoterapia są powszechnymi metodami leczenia zalecanymi pacjentom. Leczenie jest zwykle procesem przewlekłym, trwającym całe życie. Jego celem jest zmniejszenie objawów depresji i hipomanii oraz obniżenie ryzyka rozwoju choroby afektywnej dwubiegunowej. Obecnie nie istnieją żadne znane leki, które mogą skutecznie leczyć cyklotymię. Mimo to lekarz może przepisać powszechnie stosowane leki znane z leczenia ChAD, aby złagodzić objawy i zmniejszyć ich częstotliwość. Farmakoterapia obejmuje stosowanie leków przeciwdrgawkowych i atypowych leków przeciwpsychotycznych, takich jak lit czy kwetiapina. Nie wykazano natomiast skuteczności stosowania leków przeciwdepresyjnych w leczeniu cyklotymii.

Terapia cyklotymii może być prowadzona w różnych nurtach psychoterapeutycznych, takich jak:

• terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – skupienie się na zmianie negatywnych myśli i przekonań na pozytywne; wykorzystuje ona techniki zarządzania stresem czy identyfikację punktów spustowych;
• terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) – uczy świadomości, tolerancji na stres i regulacji emocjonalnej;
• terapia interpersonalna (IPT) – skupienie się na stabilizacji codziennych rytmów – szczególnie w odniesieniu do snu, czuwania i posiłków; rutyna wskazująca na pomoc w ustabilizowaniu nastrojów.