Ciało modzelowate – budowa, zmiany, objawy choroby, leczenie

Ciało modzelowate – co to jest?

Ciało modzelowate (inaczej spoidło wielkie mózgu, ang. corpus callosum) jest strukturą rozpościerającą się w szczelinie podłużnej mózgu. Stanowi ono największy ośrodek istoty białej w obrębie mózgowia – spoidło wielkie ma około 10 centymetrów długości, jego kształt porównany jest do litery „C”.

Do końca pierwszej połowy ubiegłego wieku nie było jasne, jaka jest rola struktury, którą jest ciało modzelowate – za co odpowiada ten twór stało się jasne dopiero w 1955 roku za sprawą Ronalda Myersa, który przekonywał, że funkcją spoidła wielkiego jest m.in. kontrolowanie koordynacji ruchowej oraz udział w koordynowaniu procesu rozwiązywania różnych problemów.

Ciało modzelowate jest bowiem swoistym łącznikiem pomiędzy obiema – prawą i lewą – półkulami mózgu. Jeżeli chodzi o ciało modzelowate, budowa tej struktury składa się z 200 (a według niektórych autorów, nawet 800) milionów wypustek aksonalnych, które umożliwiają obustronną komunikację pomiędzy odrębnymi rejonami ludzkiego mózgowia.

Przeczytaj też: Jak działa ośrodkowy układ nerwowy (OUN)?

Hipoplazja ciałka modzelowatego

Ciało modzelowate w rozwoju płodowym zaczyna rozwijać się dość wcześnie – zwykle wspomina się, że tworzenie się spoidła wielkiego jest zapoczątkowywane już w pierwszym trymestrze ciąży. Po przyjściu na świat struktura ta jest wykształcona, ale jeszcze nie w pełni – uważa się, że tak naprawdę ciało modzelowate mózgu rozwija się nawet do 12. roku życia i dopiero po przekroczeniu tego wieku można mówić, że doszło do jej całkowitego wykształcenia.

O tym, że posiadamy ciało modzelowate, zazwyczaj w ogóle nie zdajemy sobie sprawy. Zdecydowanie inaczej dziać się może jednak wtedy, kiedy dojdzie do wystąpienia jakichś zaburzeń rozwoju ciała modzelowatego. Przykładem jednego z takowych jest hipoplazja ciałka modzelowatego – w przypadku tego schorzenia dochodzi do niewykształcenia w pełni tej struktury (zmniejszeniu może ulegać chociażby liczba tworzących go włókien nerwowych). Hipoplazja nie jest jednak najpoważniejszym schorzeniem, które może dotyczyć spoidła wielkiego – problemem prowadzącym do znacznie większych problemów jest agenezja tej struktury.

Czytaj również: Agnozja – co to jest? Rodzaje, przyczyny, leczenie

Agenezja ciałka modzelowatego (ACC)

Agenezja ciałka modzelowatego (ang. agenesis of corpus callosum; ACC) polega na tym, że u pacjenta wystąpiły poważne zaburzenia rozwojowe tej struktury. Wyróżnia się dwie postacie tej jednostki: całkowitą agenezję ciałka modzelowatego (gdzie u pacjenta w ogóle nie istnieje spoidło wielkie mózgu) oraz częściową agenezję ciałka modzelowatego (w której przypadku u chorego brakuje pewnej tylko części spoidła wielkiego).

Przyczyny agenezji ciałka modzelowatego bywają różne – zdarza się, że do choroby doprowadzają mutacje (jednostka może być dziedziczona zarówno autosomalnie recesywnie, jak dominująco w sprzężeniu z chromosomem X).

Jej wystąpieniu sprzyjać mogą także rozmaite problemy, które ogólnie mogą wpływać na zaburzenia rozwoju struktur ośrodkowego układu nerwowego u płodu. Wśród takowych wymienia się m.in. różne infekcje doświadczane przez ciężarną (takie jak np. różyczka czy zakażenie wirusem CMV), toksyczny wpływ różnych spożywanych przez matkę w czasie w ciąży substancji (szczególnie mowa tutaj o alkoholu), a także o wystąpieniu u płodu jakichś zmian w ośrodkowym układzie nerwowym, przez które różne struktury mózgowia mogą nieprawidłowo się wykształcać (jako przykład można tutaj podać istnienie jakiejś torbieli w mózgowiu płodu).

Agenezja ciałka modzelowatego – objawy

Agenezja ciała modzelowatego to schorzenie wrodzone. Zdarza się, że jej objawy są zauważalne już w bardzo krótkim czasie od urodzenia, możliwe jest jednak i to, że pierwsze dolegliwości wystąpią dopiero w dzieciństwie czy nawet w wieku nastoletnim. Istnieje również możliwość, że agenezja spoidła wielkiego będzie przebiegała całkowicie bezobjawowo i problem ten zostanie stwierdzony całkowicie przypadkowo podczas wykonywania u pacjenta – z jakichś całkowicie innych przyczyn – badań obrazowych głowy.

Ze względu jednak na to, że ciało modzelowate – stanowiące łącznik pomiędzy obiema półkulami mózgu – jest naprawdę istotną dla funkcjonowania mózgowia strukturą, zaburzenia jego rozwoju mogą prowadzić do bardzo nawet poważnych dolegliwości.

U osób, u których wystąpi agenezja ciała modzelowatego, objawy mogą obejmować:

• występowanie (w krótkim czasie od urodzenia) napadów drgawkowych,
• trudności z karmieniem dziecka,
• hipotonię,
• spowolnienie rozwoju (dziecko z agenezję ciała modzelowatego może mieć trudności z utrzymywaniem głowy w wyprostowanej pozycji, zdarza się, że zdecydowanie później zaczyna ono siadać, chodzić czy mówić),
• w późniejszych latach życia trudności z rozumieniem emocji innych osób, kłopoty z rozwiązywaniem trudniejszych, złożonych czynności oraz nadaktywność i niemożność skupienia uwagi.

Wcale nierzadkie u osób z agenezją ciała modzelowatego jest występowanie innych niż związane z brakiem tej struktury dolegliwości. Dość często obserwowane są u pacjentów z brakiem spoidła wielkiego, m.in. wodogłowie oraz różne wady dysmorficzne.

Stwierdzenie agenezji ciała modzelowatego możliwe jest jeszcze prenatalnie – nieobecność tej struktury w obrębie mózgowia można zaobserwować już podczas ciążowych badań ultrasonograficznych (USG). Zdecydowanie częściej jednak schorzenie rozpoznawane jest dopiero po przyjściu dziecka na świat – przy podejrzeniu braku ciała modzelowatego zlecane jest wykonanie badań obrazowych głowy, takich jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny.

Agenezja ciałka modzelowatego – leczenie

Nie istnieją żadne metody przyczynowego leczenia agenezji ciała modzelowatego – nie ma po prostu sposobu na to, aby doprowadzić do pojawiania się u chorego struktury, która nie powstała w trakcie jego rozwoju wewnątrzmacicznego. Chorym na agenezję ciałka modzelowatego proponowane jest leczenie objawowe, które jest uzależnione od tego, jakie konkretnie problemy są u nich stwierdzane.

Przy występowaniu napadów drgawkowych konieczne może być stosowanie leków przeciwdrgawkowych. Przy współistnieniu wodogłowie zasadne może się okazać przeprowadzenie zabiegu implantacji specjalnej zastawki, odprowadzającej nadmiar płynu mózgowo-rdzeniowego. Wtedy zaś, kiedy dominującymi objawami są dysfunkcje poznawcze oraz spowolnienie rozwoju, najistotniejsze są przede wszystkim różne oddziaływania terapeutyczne w postaci m.in. terapii zajęciowej i innych zajęć, których celem będzie stymulacja rozwoju i prawidłowego wykształcania się umiejętności społecznych u dziecka.

Czytaj również: Ropień mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania