Astereognozja – przyczyny, objawy, leczenie

Astereognozja – co to jest?

Astereognozją nazywa się symptom polegający na niezdolności do rozpoznawania znanych przedmiotów za pomocą dotyku bez kontroli wzroku. Zaburzenie to nie wynika jednak z uszkodzenia dróg czuciowych, upośledzenia intelektu albo pamięci lub dysfunkcji języka. Podstawą astereognozji jest brak możliwości przetwarzania wrażeń dotykowych i przestrzennych w konkretny kształt.

Co ważne, pacjent jest w stanie określić poszczególne cechy dotykanego przedmiotu, takie jak jego wielkość, fakturę czy materiał z którego jest zrobiony. Bardzo często chory potrafi również narysować przedmiot trzymany w dłoni, a następnie nadać mu poprawną nazwę. Warto wiedzieć, że astereognozja jest jedną z postaci agnozji dotykowej.

Sprawdź też: Nerwowość i rozdrażnienie – jak sobie radzić z objawami?

Termin agnozja odnosi się do zaburzeń neuropsychologicznych, charakteryzujących się nieprawidłowym odbieraniem bodźców z otoczenia przez prawidłowo funkcjonujące narządy zmysłów. Źródłem opisywanych dysfunkcji jest uszkodzenie centralnego systemu nerwowego w obszarze odpowiedzialnym za rejestrację i przetwarzanie docierających do pacjenta wrażeń zmysłowych. Chory reaguje na znane bodźce w sposób nietypowy, to znaczy tak, jak gdyby spotykał się z nimi po raz pierwszy.

Najlepiej poznane są trzy typy agnozji: agnozja wzrokowa (w tym agnozja twarzy – prozopagnozja), agnozja słuchowa oraz agnozja dotykowa.

Astereognozja – przyczyny

Jak już wspomniano, astereognozja rozwija się na skutek uszkodzenia kory płata ciemieniowego mózgu, a dokładnie struktury nazywanej zakrętem zaśrodkowym. W tym obszarze znajdują się ośrodki nerwowe odpowiadające za odbieranie i przetwarzanie wrażeń czuciowych. Warto wiedzieć, że zaburzenie pojawia się po przeciwnej stronie do uszkodzenia – oznacza to, że jeżeli proces patologiczny obejmuje na przykład prawy płat ciemieniowy, astereognozja będzie obserwowana w lewej w kończynie górnej.

W przypadku, gdy uszkodzenie dotyczy obu półkul, astereognozja występuje obustronnie. Trzeba pamiętać, że astereognozja nie jest schorzeniem samym w sobie, a jedynie objawem procesu chorobowego dotykającego mózgowia.

Wśród przyczyn mogących odpowiadać za rozwój zaburzenia występują:

• choroby naczyniowe ośrodkowego układu nerwowego (udar niedokrwienny lub krwotoczny),
• zakażenia ośrodkowego układu nerwowego,
• urazy czaszki skutkujące krwawieniem wewnątrzczaszkowym,
• nowotwory ośrodkowego układu nerwowego,
• zakażenia i inne choroby centralnego układu nerwowego,
• zespoły otępienne,
• zanik mózgu.

Do uszkodzenia centralnego systemu nerwowego może dojść również w wyniku niedotlenienia mózgu na przykład na skutek nagłego zatrzymania krążenia i przedłużającej się reanimacji.

Przeczytaj też: Niedoczulica – przyczyny, objawy, leczenie

Astereognozja – objawy towarzyszące

W bardzo rzadkich przypadkach astereognozja występuje jako samodzielny objaw uszkodzenia mózgu. U większości pacjentów towarzyszą jej również inne zaburzenia neurologiczne, zależne od lokalizacji i rozległości a także przyczyny uszkodzenia centralnego systemu nerwowego. Bardzo często pojawienie się objawów, takich jak: zaburzenia mowy, utrata przytomności, porażenie lub niedowład połowiczy czy silny ból głowy sprawia, że pacjent nie zdaje sobie sprawy z obecności również zaburzeń czucia. Warto jednak wspomnieć, że do zaburzeń czucia będących wynikiem uszkodzenia kory ciemieniowej oprócz astereognozji należą również:

• upośledzone czucie bólu i czucie głębokie – niedoczulica występuje po stronie przeciwnej do uszkodzenia, obejmuje połowę ciała lub ograniczony obszar, np. jedną kończynę lub tylko jej część,
• adermoleksja – niemożność rozpoznawania znaków pisanych na skórze,
• brak zdolności dyskryminacji – rozróżniania dwóch bodźców czuciowych działających jednoczenie.

Trzeba pamiętać, że dynamika występowania objawów będzie również inna w zależności od przyczyny uszkodzenia. Na przykład u pacjenta z udarem mózgu lub narastającym krwiakiem śródmózgowym symptomy pojawią się nagle, natomiast wolno rosnący guz mózgu może powodować stopniowe nasilanie się deficytów neurologicznych.

Astereognozja – diagnostyka, leczenie

Postępowanie diagnostyczne i lecznicze w przypadku astereognozji uzależnione jest od całości obrazu klinicznego.

Astereognozja – badania

Na podstawie przebiegu zachorowania, symptomów towarzyszących oraz odchyleń w badaniu neurologicznym lekarz będzie mógł wysunąć podejrzenie co do przyczyny uszkodzenia mózgu.

W większości przypadków konieczne będzie również przeprowadzenie badań dodatkowych: oceny neuropsychologicznej, badań laboratoryjnych i obrazowych – TK lub MR mózgowia, które pomogą w ustaleniu ostatecznego rozpoznania.

Astereognozja – leczenie

Terapia astereognozji również ukierunkowana jest na leczenie przyczyny odpowiedzialnej za wystąpienie objawu. Innej terapii będą wymagali pacjenci z udarem mózgu, guzem czy zapaleniem ośrodkowego układu nerwowego. Zaburzenie może ustąpić pod wpływem zastosowanego leczenia, ale istnieje również możliwość, że wskutek nieodwracalnego uszkodzenia kory płata ciemieniowego symptom będzie się utrzymywał długotrwale.

Bibliografia:

• Neurologia Merrita, H. Kwieciński, A. Kamińska, wyd. Elselvier Urban&Partner, 2012.
• Neurologia w praktyce klinicznej, Bradley, Daroffm Fenichel, Jankovic, wyd. Czelej, 2006.
• Neuropsychologia kliniczna, K. Walsh, D. Darby, wyd. GWP, 2014.