Zgorzel Fourniera – przyczyny, objawy, diagnostyka, różnicowanie, leczenie

Zgorzel Fourniera – co to jest?

Zgorzel Fourniera nazywana jest także zapaleniem moszny Fourniera czy gangreną Fourniera. Jej istotą jest bakteryjne zapalenie obejmujące skórę oraz tkankę podskórną (tkankę tłuszczową, powięź, naczynia) moszny, czasem także tkanki krocza, penisa, pośladków czy pachwin.

Martwica Fourniera występuje na szczęście rzadko (1,6 przypadków na 100 000 w skali roku). Dotyczy najczęściej mężczyzn po 60. roku życia z chorobami przewlekłymi (takimi jak cukrzyca, miażdżyca, alkoholizm). Jej przebieg jest jednak piorunujący, a choroba sama w sobie stanowi poważne zagrożenie dla życia.

Czynnikiem predysponującym mogą być także zabiegi chirurgiczne wyżej wymienionych okolic ciała, ich urazy, choroby nowotworowe, otyłość, niedobory odporności (np. chemioterapia, AIDS).

Przyczyny zespołu Fourniera

Czynnikiem etiologicznym omawianej choroby moszny są bakterie, zarówno tlenowe, jak i beztlenowe. Często dołącza się także zakażenie grzybicze.

Kaskadę zdarzeń zapoczątkowuje zazwyczaj uszkodzenie skóry okolicy moszny lub krocza (na przykład ukąszenie przez owada, ugryzienie, uraz czy operacja). Taka zmiana skórna na mosznie czy w jej sąsiedztwie staje się wrotami zakażenia dla bakterii.

W wyniku nasilonego procesu zapalnego oraz współwystępowania mikrozakrzepów w naczyniach tkanek objętych procesem zapalnym dochodzi do niedokrwienia i martwicy tkanek.

Zgorzel Fourniera – objawy zapalenia

Podstawowym objawem martwicy Fourniera jest silny ból moszny oraz bolesność i tkliwość, czasem wyczuwalne trzeszczenia podczas dotykania. Bólowi jąder często towarzyszy sinawa lub czerwona moszna. Proces zapalny i martwiczy może szerzyć się na okoliczne tkanki krocza, prącia, pośladków czy podbrzusza. Im szerszy proces zapalny, tym gorsze rokowanie.

Do ogólnoustrojowych objawów zapalenia moszny Fourniera należą:

• gorączka,
• dreszcze,
• osłabienie,
• splątanie.

Są one niekorzystnym czynnikiem rokowniczym. W cięższych przypadkach może dojść do sepsy, co stanowi już poważne zagrożenie dla życia.

Czytaj również: Torbiel jądra – przyczyny, objawy, leczenie. Czy torbiel jądra jest groźna?

Jak rozpoznać zapalenie moszny Fourniera?

Rozpoznanie martwicy Fourniera nie powinno nastręczać problemów. Silny ból moszny podczas dotykania, ból samoistny, obrzęknięta, sina lub zaczerwieniona moszna z towarzyszącymi otarciami moszny czy ranami na penisie to objawy na tyle specyficzne, że lekarz po ich stwierdzeniu powinien skierować pacjenta od razu na oddział chirurgiczny.

W warunkach szpitalnych powinno się wykonać posiew treści ropnej, o ile taka występuje, posiew krwi, moczu oraz laboratoryjne badania markerów zapalnych. Zdarza się, że do oceny rozprzestrzenienia procesu zapalnego przydatne mogą być badania obrazowe (USG lub tomografia komputerowa).

Z czym różnicować zgorzel Fourniera?

Istnieje kilka chorób, które należy brać pod uwagę w diagnostyce różnicowej – szczególnie na początku choroby Fourniera, kiedy to obraz kliniczny nie rozwinął się jeszcze w pełni, a głównym objawem towarzyszącym jest ból moszny lub ból jąder.

Ponieważ zawartość moszny stanowią jądra, najądrza oraz powrózek nasienny, to właśnie ich patologie i choroby są brane pod uwagę w diagnostyce różnicowej. Dlatego też przed rozpoznaniem choroby Fourniera należy wziąć pod uwagę następujące choroby:

• skręt jądra lub uraz jądra,
• zapalenie jądra bądź najądrza,
• żylaki powrózka nasiennego,
• uwięźnięte przepukliny pachwinowe schodzące do worka mosznowego.

Najgroźniejszy jest skręt jądra, który wymaga pilnej interwencji chirurgicznej, ponieważ powyżej 4 godzin od ustania dopływu krwi do jądra następują nieodwracalne zmiany martwicze, a powyżej 24 godzin jądro musi zostać usunięte. Równie szybko powinien zostać skierowany do szpitala pacjent z uwięźniętą przepukliną pachwinową.

Zespół Fourniera – leczenie

Leczenie martwicy Fourniera to, po pierwsze, dożylna antybiotykoterapia, po drugie, leczenie chirurgiczne. Przy rozpoznaniu stanu zapalnego moszny należy jak najszybciej włączyć tak zwaną empiryczną antybiotykoterapię. Po uzyskaniu wyników posiewów leczenie należy zmodyfikować tak, aby stosowany antybiotyk działał na wyhodowane bakterie (antybiotykoterapia celowana). W przypadku dołączenia się zakażenia grzybiczego, konieczne jest włączenie leków przeciwgrzybiczych.

W sytuacji zaawansowanego procesu zapalnego i obecnych zmian martwiczych konieczna jest interwencja chirurgiczna. Polega ona na usuwaniu (czasem kilkukrotnym) martwiczo zmienionych tkanek, nacinaniu ropni i ich drenażu. Gdy została usunięta znaczna ilość martwiczych tkanek, może być konieczne przeszczepienie skóry.

W leczeniu ran pooperacyjnych stosuje się również tak zwaną terapię podciśnieniową oraz terapię tlenem hiperbarycznym. Terapia podciśnieniowa zastępuje klasyczny opatrunek i polega na wytworzeniu podciśnienia na całej powierzchni rany. Zapewnia to optymalne warunki do gojenia się rany. Ponadto podciśnienie usuwa na bieżąco tworzący się wysięk z rany. Metody te znacznie zmniejszają śmiertelność przy zgorzeli Fourniera oraz poprawiają rokowanie pacjenta.

W bardzo ciężkich postaciach zakażenia moszny może dojść do zajęcia i martwiczego zapalenia powięzi. Wówczas może być konieczne usunięcie jąder.