Prostata – niewielki gruczoł położony w miednicy mniejszej u mężczyzn – odpowiada przede wszystkim za wydzielanie płynu zwiększającego ruchliwość i przeżywalność plemników, ale bierze również udział w gospodarce hormonalnej. Wraz z wiekiem zwiększa się ryzyko wystąpienia chorób stercza, z których najczęstsze to: łagodny przerost prostaty, zapalenie prostaty oraz rak prostaty. Jakie objawy im towarzyszą? Jak rozpoznać raka gruczołu krokowego?
Prostata – co to jest i gdzie się znajduje? Budowa, funkcje, choroby
Spis treści
Prostata – czym jest i gdzie się znajduje?
Prostata, nazywana inaczej gruczołem krokowym lub sterczem, jest elementem męskiego układu moczowo-płciowego. Położona jest w miednicy mniejszej, pod pęcherzem moczowym i otacza wychodzącą z niego cewkę moczową. Tylna część prostaty przylega bezpośrednio do odbytnicy. Gruczoł krokowy kształtem i rozmiarem przypomina orzech włoski – jego prawidłowa wielkość to ok. 4 cm × 3,5 cm × 3,5 cm.
Prostata – budowa i funkcje
W budowie anatomicznej prostaty wyróżnia się dwa płaty, prawy i lewy, połączone ze sobą tzw. węziną. Każdy z płatów dzieli się dodatkowo na płaciki: dolno-tylny, dolno-boczny, górno-przyśrodkowy i przednio-przyśrodkowy. Z zewnątrz narząd otacza łącznotkankowa torebka gruczołu krokowego, na powierzchni której biegnie splot naczyń żylnych odpowiedzialnych za odprowadzanie krwi z prostaty.
W budowie histologicznej prostaty wyróżnia się natomiast trzy rodzaje tkanek:
- gruczołową (pełni funkcję wydzielniczą);
- mięśniową (umożliwia kurczenie się prostaty);
- włóknistą (scala cały narząd).
Najważniejszą rolą prostaty jest produkcja płynu zwiększającego ruchliwość i przeżywalność plemników. Podczas ejakulacji płyn ten przewodzikami gruczołu krokowego transportowany jest do cewki moczowej. Stanowi ok. 30 proc. objętości nasienia, ma lekko kwaśne pH i mętne, białawe zabarwienie. W jego skład wchodzą substancje niezbędne plemnikom do przeżycia (cukry proste, białka, cynk), a także antygen PSA, upłynniający nasienie, a tym samym sprzyjający zapłodnieniu.
Choć produkcja płynu nasiennego odżywiającego plemniki to główne zadanie prostaty, na tym jej rola się nie kończy. Jakie jeszcze spełnia zadania?
- Kontroluje ejakulację i oddawanie moczu – prostata otacza cewkę moczową, przez którą oddawane są zarówno mocz, jak i nasienie. Podczas ejakulacji gruczoł krokowy kurczy się, blokując ujście pęcherza moczowego i umożliwiając wypływ jedynie nasienia. Mechanizm ten zapobiega mieszaniu się nasienia z moczem.
- Bierze udział w metabolizmie testosteronu – przekształca go w aktywną biologicznie formę, dihydrotestosteron (DHT).
Prostata – najczęstsze choroby i ich objawy
Problemy z prostatą ujawniają się zwykle u starszych mężczyzn. Wczesne stadia chorób prostaty mogą przebiegać bezobjawowo, dlatego mężczyźni powyżej 40. roku życia powinni regularnie kontrolować stan gruczołu krokowego, by zadbać o zdrowie prostaty.
W ocenie prostaty wykonuje się:
- badanie prostaty per rectum, czyli palcem przez odbyt, pozwalające ocenić wielkość i strukturę narządu;
- oznaczenie poziomu antygenu gruczołu krokowego (PSA) we krwi, pozwalające wykryć raka prostaty we wczesnych stadiach zaawansowania.
Wśród najczęściej występujących chorób dotyczących prostaty wyróżnia się: łagodny przerost gruczołu krokowego, zapalenie prostaty i raka prostaty.
Jakie są objawy chorób prostaty?
Istnieją pewne niespecyficzne dolegliwości, które powinny skłonić mężczyznę do wizyty u lekarza (urologa). Należy tu wymienić np.: trudności z zajściem w ciążę w przypadku par starających się o potomstwo, impotencję lub zaburzenia wzwodu, gorączkę oraz ból w okolicy krocza, prącia, pachwin lub jąder.
Wśród objawów chorej prostaty należy wymienić także:
- częste oddawanie moczu, także w nocy (nykturia);
- oddawanie moczu partiami, przerywanym strumieniem;
- trudności z rozpoczęciem mikcji lub uczucie nagłego parcia na mocz;
- ból podczas oddawania moczu;
- nietrzymanie moczu lub plamienie po mikcji;
- obecność krwi w moczu, rzadziej w spermie;
- uczucie niemożności oddania moczu.
Zdecydowana większość problemów z prostatą wiąże się z łagodnym przerostem stercza – chorobą niebędącą zagrożeniem dla życia, której objawy można skutecznie opanować, wykorzystując leczenie farmakologicznie.
Łagodny przerost prostaty
W przebiegu łagodnego przerostu prostaty (BPH, ang. benign prostatic hyperplasia) dochodzi do zwiększenia liczby komórek gruczołowych i mięśniowych prostaty (a tym samym jej objętości), najpewniej pod wpływem dihydrotestosteronu. Szacuje się, że dolegliwość ta dotyczy połowy mężczyzn w wieku od 51 do 60 lat i aż 70 proc. w wieku od 60 do 69 lat.
Wiek jest głównym, jednak nie jedynym czynnikiem ryzyka łagodnego przerostu prostaty. Występuje on częściej u pacjentów z:
- otyłością,
- cukrzycą typu 2,
- chorobami układu krążenia,
- zaburzeniami erekcji,
- niskim poziomem aktywności fizycznej,
- rodzinną historią występowania dolegliwości.
Choć łagodny rozrost gruczołu krokowego nie stanowi zagrożenia dla życia, może znacząco obniżać jego jakość. Powiększony gruczoł krokowy zwęża cewkę moczową, co objawia się:
- uczuciem ciągłego parcia na pęcherz,
- częstym oddawaniem moczu,
- wybudzaniem się w nocy wynikającym z konieczności skorzystania z toalety,
- trudnościami w rozpoczęciu i zakończeniu oddawania moczu,
- dolegliwościami bólowymi podczas oddawania moczu.
Występuje również uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza. W rzadkich przypadkach może dojść do ostrego zatrzymania moczu (całkowitej niemożności oddania moczu, który gromadzi się w pęcherzu). To dolegliwość bardzo bolesna, wymagająca cewnikowania.
Wybór metody leczenia łagodnego przerostu prostaty uzależniony jest od natężenia objawów i ogólnej kondycji pacjenta. W początkowych etapach zalecana jest obserwacja i modyfikacja czynników związanych ze stylem życia (wdrożenie aktywności fizycznej, redukcja masy ciała). Pomocne mogą być również leki roślinne (zawierające ekstrakt z owoców palmy sabałowej, ziela wierzbownicy drobnokwiatowej czy kory śliwy afrykańskiej).
W bardziej zaawansowanych przypadkach włącza się leczenie farmakologiczne (zwykle inhibitory-5-alfa-reduktazy, które hamują enzym przekształcający testosteron w dihydrotestosteronu). Rzadko w przypadku łagodnego przerostu prostaty zaleca się leczenie chirurgiczne.
Wielu pacjentów utożsamia rozrost prostaty z procesem nowotworowym. Tak nie jest. Jednak nie należy tracić czujności – w przebiegu obu chorób rośnie poziom PSA, objawy również mogą być zbliżone. Co więcej, dolegliwości te mogą występować jednocześnie.
Rak prostaty
W Polsce rak gruczołu krokowego jest drugim najczęściej występującym nowotworem u mężczyzn (pierwszym jest rak płuc). Liczba zachorowań na przestrzeni ostatnich 15 lat pozostaje na stałym poziomie, zaobserwowano jednak obniżenie śmiertelności o blisko 40 proc. Wczesną diagnostykę ułatwiło rozpowszechnienie oznaczania poziomu PSA we krwi.
W początkowych stadiach rak prostaty jest skąpoobjawowy. Dolegliwości obejmują przede wszystkim zaburzenia mikcji. Nowotwory zaawansowane mogą dawać objawy związane z przerzutami do innych narządów. Obrzęk kończyny dolnej lub genitaliów może wskazywać na zajęcie węzłów chłonnych.
W przypadku raka prostaty dobór metody leczenia zależy od stadium zaawansowania choroby. Gdy rak ograniczony jest wyłącznie do prostaty, stosuje się leczenie radykalne, mające na celu całkowite wyleczenie choroby. Jest nim leczenie operacyjne (usunięcie prostaty) lub radioterapia. W przypadkach zaawansowanych stosuje się hormono-, chemio- i radioterapię.
Rokowania pacjentów z rakiem prostaty stale się poprawiają, jednak dane dla Polski wciąż odbiegają od tych obserwowanych w Unii Europejskiej. Szacuje się, że w naszym kraju odsetek 5-letnich przeżyć dla pacjentów z rakiem prostaty wynosi 67,1 proc., a dla krajów wspólnoty – 83 proc.
Zapalenie prostaty
Stan zapalny prostaty, w odróżnieniu od wcześniej opisanych dolegliwości, występuje u młodszych mężczyzn, zwykle między 35. a 50. rokiem życia. Zapalenie prostaty dzieli się na:
- ostre – wywoływane przez bakterie Gram-ujemne, fizjologicznie bytujące w jelicie grubym, które do układu moczowego dostają się w wyniku nieodpowiedniej higieny;
- przewlekłe – o nie do końca znanej przyczynie, jednak uważa się, że za jego rozwój odpowiadają zaburzenia hormonalne, przewlekły stres oraz osłabienie mięśni dna miednicy.
Objawy ostrego zapalenia prostaty obejmują:
- dolegliwości bólowe podbrzusza i krocza,
- zaburzenia w oddawaniu moczu (częstomocz, słaby przepływ moczu, uczucie parcia na pęcherz),
- zaburzenia funkcji seksualnych (zaburzenia erekcji, ból podczas stosunku).
W przypadku chronicznego zapalenia dolegliwości mają mniejsze natężenie i utrzymują się dłużej niż 3 miesiące. Stanom ostrym mogą dodatkowo towarzyszyć typowe objawy infekcji: gorączka, bóle mięśniowe i dreszcze.
Leczenie uzależnione jest od przyczyny stanu zapalnego. W zakażaniach bakteryjnych stosuje się antybiotykoterapię. W przypadku zapalenia przewlekłego, którego przyczyną nie są chorobotwórcze patogeny, wdraża się leczenie przeciwzapalne, a czasem leki ułatwiające odpływ moczu z pęcherza.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- How does the prostate work?, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279291/, dostęp: 06.11.2024 r.
- McLaughlin PW, Troyer S, Berri S, Narayana V, Meirowitz A, Roberson PL, Montie J. Functional anatomy of the prostate: implications for treatment planning. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2005 Oct 1;63(2):479-91. doi: 10.1016/j.ijrobp.2005.02.036. PMID: 16168840.
- Anatomy, Abdomen and Pelvis, Prostate, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK540987/, dostęp: 06.11.2024 r.
- Enlarged Prostate (Benign Prostatic Hyperplasia), https://www.yalemedicine.org/conditions/enlarged-prostate-benign-prostatic-hyperplasia-bph, dostęp: 06.11.2024 r.
- Miernik A, Gratzke C. Current Treatment for Benign Prostatic Hyperplasia. Dtsch Arztebl Int. 2020 Dec 4;117(49):843-854. doi: 10.3238/arztebl.2020.0843. PMID: 33593479; PMCID: PMC8021971.
- Magri V, Boltri M, Cai T, Colombo R, Cuzzocrea S i in. Multidisciplinary approach to prostatitis. Arch Ital Urol Androl. 2019 Jan 18;90(4):227-248. doi: 10.4081/aiua.2018.4.227. PMID: 30655633.
- https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-gruczolu-krokowego-czym-jest#page-main-image, dostęp: 06.11.2024 r.
Opublikowano: 12.11.2024;
Oceń:
2.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
130
Komentarze i opinie (0)