Nietrzymanie moczu u mężczyzn – przyczyny, leczenie, leki

Nietrzymanie moczu u mężczyzn

Problem mimowolnego oddawania moczu u mężczyzn nie jest tak częsty jak u kobiet – mężczyźni mają bowiem od nich sprawniejsze mechanizmy zapobiegające wypływowi moczu w niewłaściwym momencie.

Szacuje się, że problem nietrzymania moczu dotyczy:

• ok. 5 proc. mężczyzn do 30. roku życia,
• 10–15 proc. mężczyzn w wieku 40–80 lat,
• 50 proc. mężczyzn w wieku powyżej 80. roku życia.

O ile u kobiet dominującą przyczyną nietrzymania moczu jest nadmierna ruchomość szyi pęcherza moczowego i cewki moczowej w wyniku niewydolności mięśni dna miednicy oraz zaburzeń statyki narządów płciowych, o tyle u mężczyzn u podłoża tego zaburzenia leży najczęściej blokada cewki moczowej przez przerośniętą prostatę, w wyniku czego mikcje (oddawanie moczu) są niepełne i dochodzi do zalegania moczu w pęcherzu moczowym i jego przepełnienia. Okresowo dochodzi do wycieku moczu. Ten typ nietrzymania moczu nazywany jest nietrzymaniem moczu z przepełnienia.

Nietrzymanie moczu u chłopców

Nietrzymanie moczu u dzieci może występować w niektórych wadach anatomicznych dróg moczowych (zastawka cewki tylnej) czy nieprawidłowości w synchronizowanej pracy poszczególnych elementów składowych całego mechanizmy trzymania i wydalania moczu (tzw. dyssynergizm szyi pęcherza).

Nietrzymanie moczu u mężczyzn – przyczyny

Przyczyn nietrzymania moczu jest wiele, zaś u mężczyzn najczęściej obserwuje się:

• nadreaktywność mięśnia wypieracza – mięśnia ściskającego pęcherz moczowy i wytwarzającego uczucie parcia na mocz, pojawia się między innymi, gdy na drodze odpływu moczu z pęcherza znajduje się przeszkoda, np. powiększony gruczoł krokowy (diagnozowany jako łagodny rozrost gruczołu krokowego);
• nietrzymanie moczu z przepełnienia – zazwyczaj pojawiające się w wyniku przewlekłej obecności przeszkody w odpływie moczu, obserwowane również w przypadku powiększonej prostaty;
• nietrzymanie moczu po operacjach – zwłaszcza po zabiegach wycięcia gruczołu krokowego;
• neurogenną dysfunkcję dolnych dróg moczowych – polegającą na nieprawidłowej kontroli nerwowej działania pęcherza i innych mięśni biorących udział w magazynowaniu i wydalaniu moczu, występujące u osób cierpiących na przykład na chorobę Parkinsona.

Innymi przyczynami leżącymi u podłoża tego zaburzenia są:

• neuropatia cukrzycowa,
• neuropatia mocznicowa,
• stosowanie leków upośledzających funkcję mięśnia wypieracza moczu (leki cholinergiczne, przeciwhistaminowe, psychotropowe itd.).

Kolejną z przyczyn nietrzymania moczu u mężczyzn jest uszkodzenie mechanizmu zwieraczowego w trakcie operacji na gruczole krokowym. Do rzadziej spotykanych przyczyn należy radioterapia oraz urazy.

Uszkodzenie mechanizmu zwieraczowego prowadzi do wysiłkowego nietrzymania moczu. Objawia się ono wyciekiem moczu w sytuacjach wzmożonego napięcia tłoczni brzusznej, a więc w trakcie: wysiłku fizycznego, kaszlu, kichania, śmiechu. W III, najbardziej zaawansowanym stopniu, do nietrzymania moczu dochodzi także w czasie minimalnego wysiłku, jak np. poruszenie się w łóżku.

W rzadszych przypadkach uszkodzenie mechanizmu zwieraczowego skutkuje stałym wypływem moczu z cewki, czyli tzw. ciągłym nietrzymaniem moczu.

Innym z typów nietrzymania moczu u mężczyzn jest odruchowe nietrzymanie moczu – wyciek moczu spowodowany okresowymi, niekonotrolowanymi skurczami mięśnia wypieracza, które wytwarzają ciśnienie panujące w cewce moczowej. Może być ono spowodowane:

• uszkodzeniem układu nerwowego (np. w chorobie Alzheimera, chorobie Parkinsona, w przebiegu udaru mózgu),
• zakażeniami układu moczowego,
• nowotworami pęcherza moczowego,
• obecnością ciała obcego w pęcherzu moczowym.

Zaburzenia unerwienia pęcherza moczowego prowadzą także do nietrzymania moczu o typie parć naglących. Potrzeba oddania moczu pojawia się nagle, często natychmiast następuje mimowolny wyciek moczu. Zaburzenie to występuje u osób w podeszłym wieku, może być też skutkiem zaburzeń neurologicznych, m.in.: choroby Parkinsona, choroby Alzheimera, udaru mózgu, nowotworów mózgu.

Jakie są objawy nietrzymania moczu u mężczyzn?

W toku diagnostyki nietrzymania moczu u mężczyzn istotne są tak zwane badanie podmiotowe, czyli wywiad z pacjentem. W trakcie zbierania wywiadów lekarz ustala czas utrzymywania się dolegliwości, przebyte choroby i ich leczenie oraz urazy sugerujące przyczynę nietrzymania moczu, a także objawy, które wskazują na typ zaburzenia: okresowy mimowolny wyciek moczu z cewki moczowej połączony z takimi zaburzeniami, jak:

• oddawanie moczu małymi porcjami, wąskim, przerywanym strumieniem,
• potrzebę oddawania moczu kilka razy w nocy – świadczy o obecności przeszkody blokującej cewkę moczową (np. o przeroście prostaty);
• bezwiedny wyciek moczu z cewki moczowej – zwłaszcza podczas wzmożonego wysiłku fizycznego, dźwigania, kaszlu, kichania, śmiechu – objawy wysiłkowego nietrzymania moczu;
• uczucie nagłego parcia na mocz – nietrzymanie moczu o typie parć naglących;
• współistnienie obydwu powyższych objawów – mieszane nietrzymanie moczu oraz obecność okresowych, niekontrolowanych skurczów mięśnia wypieracza świadczy o tzw. odruchowym nietrzymaniu moczu będącego konsekwencją m.in. chorób neurologicznych.

NTM u mężczyzn – jakie badania zrobić?

Ważnym elementem badania przedmiotowego jest badanie per rectum (przez odbyt). Jest to badanie nieprzyjemne, ale o bardzo dużym znaczeniu. Dzięki niemu lekarz jest w stanie ocenić rozmiar i konsystencję gruczołu krokowego.

Ponadto, w skład badania przedmiotowego powinna wejść próba kaszlowa. Lekarz każe pacjentowi zakasłać, oceniając w tym czasie, czy nie dochodzi do wypływu moczu z cewki moczowej.

Badanie ogólne moczu – pozwala ustalić, czy przyczyną nietrzymania moczu nie jest zakażenie układu moczowego.

badania laboratoryjne krwi oceniające funkcję nerek (kreatynina, mocznik);

Badanie urodynamiczne – jest to złożony test, w którego skład wchodzą: uroflowmetria (ocena przepływu moczu przez cewkę moczową i objętości oddawanego moczu); cystometria (ocena zmian ciśnień w pęcherzu moczowym oraz w jamie brzusznej oraz, pośrednio, siły skurczu mięsnia wypieracza); profil ciśnieniowy cewki moczowej (pomiar długości cewki moczowej, ciśnienia wzdłuż przebiegu cewki moczowej, obliczenie różnicy między ciśnieniem w pęcherzu moczowym a ciśnieniem w cewce moczowej).

Pomocne okażą się badania obrazowe układu moczowego (USG, urografia).

Problem z nietrzymaniem moczu – leki i zapobieganie

Aby uchronić się przed nietrzymaniem moczu albo złagodzić ten objaw, należy stosować się do poniższych zaleceń:

• unikać zalegania moczu w pęcherzu moczowym – udawanie się do toalety od razu po uczuciu parcia,
• unikać napojów moczopędnych – kawy i innych napojów zawierających kofeinę, słodzonych, gazowanych,
• zadbać o prawidłową masę ciała – nadwaga i otyłość są bowiem czynnikiem ryzyka nietrzymania moczu,
• unikać sytuacji związanych ze wzmożonym napięciem tłoczni brzusznej (np. dźwigania, nadmiernego wysiłku fizycznego),
• zapobiegać i leczyć choroby objawiające się przewlekłym kaszlem – najważniejsze znaczenie ma zaprzestanie palenia papierosów,
• stosować ćwiczenia mięśni Kegla, czyli mięśni dna miednicy, odpowiedzialnych za stabilizację położenia cewki moczowej oraz podtrzymywanie narządów miednicy (w tym pęcherza moczowego) – celowe wstrzymywanie strumienia moczu w czasie mikcji (oddawania moczu). Takie ćwiczenia można wykonywać także w trakcie codziennych czynności i odpoczynku,
• wdrożyć leczenie przyczynowe – szybkie wykrywanie i leczenie chorób prostaty oraz innych zaburzeń leżących u podłoża nietrzymania moczu.

Na początku terapii wdraża się leczenie farmakologiczne – leki cholinolityczne, leki alfa-adrenergiczne, duloksetyna, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne.

Cewnikowanie i operacja

Jeżeli metody profilaktyczne i leczenie farmakologiczne zawiodą, a dolegliwość jest uciążliwa, często istnieje konieczność przewlekłego cewnikowania pacjenta. Do pęcherza moczowego wprowadzany jest cewnik – rurka zakończona workiem, do którego wpływa mocz. Należy pamiętać o regularnej wymianie cewnika (co 2 tygodnie) w celu zapobiegania zakażeniom układu moczowego.

Metodą leczenia nietrzymania moczu może być implantacja sztucznego zwieracza cewki moczowej wykonywana w specjalistycznych klinikach. Najczęstszym wskazaniem do tego typu operacji jest uszkodzenie zwieracza cewki moczowej w wyniku operacji na gruczole krokowym. Implantowana proteza zastępuje uszkodzone zwieracze – zewnętrzny i wewnętrzny – zaciskając szyję pęcherza moczowego i cewkę moczową.

Nietrzymanie moczu o typie parć naglących można leczyć poprzez operacyjne zwiększenie pojemności pęcherza moczowego celem zmniejszenia ciśnienia panującego w pęcherzu moczowym. Można to uzyskać poprzez powiększenie pęcherza o wstawkę uzyskaną z jelita pacjenta.

Wkładki i higiena

Niezwykle ważne jest zachowanie odpowiedniej higieny. Popuszczanie moczu wymaga częstej zmiany bielizny. Panowie powinni też stosować specjalne wkładki. Sprawdzają się przy lekkim stopniu nietrzymania. Zapewniają higienę i poprawiają komfort psychiczny.Część producentów przesyła darmowe próbki.

W ciągu nocy można rozważyć rozłożenie na pościeli podkładów absorbujących. Przy intensywnym wycieku moczu warto rozważyć stosowanie pieluchomajtek.