Nefrokalcynoza (wapnica nerek) – przyczyny, badania i leki na zwapnienia w nerkach

Nefrokalcynoza nerek – co to jest wapnica nerek?

Termin nefrokalcynoza wywodzi się z łaciny oraz greki i zbudowany jest z dwóch członów: greckiego nephros – nerka oraz łacińskiego calcinosis – zwapnienia. Po polsku mówimy zatem o wapnicy nerek.

Nefrokalcynoza jest zazwyczaj rozpoznawana przypadkowo w czasie rutynowej diagnostyki lub w przebiegu podejrzenia ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek. Wówczas w czasie badań (USG lub RTG przeglądowego jamy brzusznej) rozpoznajemy zmiany w morfologii obu narządów.

Wapnica nerek polega więc na odkładaniu się licznych złogów soli wapnia w tkance miąższowej nerki. W wysokim odsetku przypadków przebieg jest bezobjawowy i nie wymaga leczenia, a jedynie stałego nadzoru i wykonywania badań dodatkowych co 3–6 miesięcy (USG jamy brzusznej).

Zwapnienie nerek – jakie są przyczyny nefrokalcynozy?

Nefrokalcynoza występuje rzadko i jest związana z inną jednostką chorobową. Do przyczyn rozległego zwapnienia nerek zaliczamy: nadczynność przytarczyc, gąbczastość nerek (nerka gąbczasta) lub wrodzone kwasice cewkowe dalsze.

To też może Cię zainteresować: pH moczu – co oznacza zasadowy i kwaśny odczyn moczu?

Zwapnienie nerki a nadczynność przytarczyc

Przytarczyce są gruczołami wydzielania wewnętrznego, których głównym zadaniem jest synteza hormonu peptydowego PTH – parathormonu. Jest to hormon wydzielany pulsacyjne, którego receptory znajdują się na powierzchni komórek kościogubnych, tzw. osteoklastów tkanki kostnej.

Pod wpływem PTH dochodzi do aktywacji takich komórek i zjawiska osteolizy, czego efektem jest podwyższenie stężenia wapnia całkowitego w surowicy krwi i fosforanów.

Nadmiar wapnia zostaje wydalany przez nerki. W sytuacji chorobowej (nadczynność przytarczyc) dochodzi do hiperkalcemii, czyli nadmiaru wapnia w surowicy krwi, co powoduje obciążenie nerek, które nie są w stanie w odpowiednich ilościach zresorbować bądź wydalić nadmiar wapnia.

Wówczas ów nadmiar przejmuje tkanka śródmiąższowa nerek, gdzie lokowane są pokłady soli wapnia – można to zobrazować, wykonując badanie USG lub RTG. Najczęstszą przyczyną nadczynności przytarczyc jest gruczolak – łagodny nowotwór wydzielający w nadmiarze PTH.

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, jak leczyć torbiele zatok?

Gąbczastość nerek – przyczyna nefrokalcynozy

Gąbczastość nerek jest również rzadkim zjawiskiem chorobowym, polegającym na zmienionej morfologii nerek przez torbiele części rdzenia nerki. Pomiędzy torbielami znajduje się również znaczna ilość drobnych zwapnień w nerce. Choroba zazwyczaj wykrywana jest przypadkowo i ma charakter bezobjawowy.

W części przypadków dochodzi jednak do powikłań pod postacią kamicy nerkowej lub wstępujących zakażeń układu moczowego. Sama choroba nie prowadzi do niewydolności nerek i wymaga jedynie okresowego monitorowania – badania ogólnego moczu i RTG przeglądowego jamy brzusznej. Rokowanie jest dobre.

Zwapnienia w nerce – objaw kwasicy cewkowej

Kwasice cewkowe dalsze są dziedziczone, a ich przyczyną jest defekt genetyczny białek znajdujących się na powierzchni komórek budujących cewki dalsze nefronów, których zadaniem jest wydzielanie jonów wodorowych.

Kwasice zazwyczaj przebiegają z nadmiarem jonów wapniowych w moczu (hiperkalciurią), co sprzyja wapnicy nerek i kamicy, która występuje w ponad 50 proc. przypadków.

Wtórne kwasice cewkowe mogą występować jako powikłanie przyjmowania niektórych leków przeciwgrzybiczych, np. amfoterycyny B.

Kwasice cewkowe mogą rozwinąć się również jako powikłanie chorób autoimmunologicznych (zespół Sjögrena), przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek, jako powikłanie nieleczonej infekcji dróg moczowych.

Hiperkalcemia sprzyja wapnicy nerek, zatem do możliwych przyczyn nefrokalcynozy należy zaliczyć również nadczynność tarczycy, sarkoidozę, nowotwory złośliwe płuc, zatrucie witaminą D, niektóre chłoniaki, niektóre leki moczopędne (tiazydy).

Czytaj również: Zwłóknienie płuc – rodzaje, przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania

Zwapnienie nerki – jakie badania i leki na nefrokalcynozę?

Badania podstawowe, które pozwalają na ustalenie rozpoznania nefrokalcynozy, to przede wszystkim obrazowanie USG i radiogram przeglądowy jamy brzusznej. Nie bez znaczenia są także: badanie ogólne moczu i osad moczu oraz oznaczenie pH.

W przypadku podejrzenia nadczynności przytarczyc należy oznaczyć stężenia PTH w surowicy krwi, parametry wapnia – całkowitego i zjonizowanego, fosforanów. Dalsza diagnostyka zwapnienia nerek polega na CT klatki piersiowej lub scyntygrafii w poszukiwaniu guzka przytarczycy.

Pozostałe badania to TSH (do wykluczenia nadczynności tarczycy), stężenie witaminy D (przy podejrzeniu zatrucia), LDH i RTG klatki piersiowej (do diagnostyki przy podejrzeniu chłoniaka). Wywiad lekarski powinien uwzględnić stosowanie leków moczopędnych i przeciwgrzybiczych.

Wstępną diagnostykę wapnicy nerek można przeprowadzić w poradni ogólnej rodzinnej, dalej w poradni endokrynologicznej i nefrologicznej. Pełną diagnostykę prowadzą ośrodki referencyjne – oddziały nefrologii i endokrynologii klinicznej.

Czytaj również: Scyntygrafia nerek – wskazania, przebieg badania, wyniki, cena

Nefrokalcynoza – badania podczas leczenia wapnicy nerek

W przypadku monitorowania do oceny chorego z nefrokalcynozą nerek wykorzystujemy przede wszystkim badania obrazujące – RTG i USG jamy brzusznej.

Kontrolne wykonywanie badania tomografii komputowej jest raczej przeciwwskazane, ze względu na wysoką dawkę promieniowania jonizującego wykorzystywanego w jego trakcie.

W przypadku zwapnienia nerki w badaniu USG jamy brzusznej wykorzystujemy projekcję nerkową i oceniamy szerokość kory nerki, która w prawidłowych warunkach powinna wynosić między 16 a 25 mm.

Obecność kamicy nerkowej może doprowadzić przewlekle do zmniejszenia szerokości kory nerki i stanowi zagrożenie dla jej funkcji. W badaniu USG w przypadku zwapnienia w nerkach oceniamy również szerokość miedniczki nerkowej i wykluczamy tzw. uropatię zaporową.