Leczenie prostaty – zabiegi operacyjne

Metody leczenia przerostu gruczołu krokowego

Aktualnie wyróżnia się następujące zabiegowego metody leczenia chorych z łagodnym rozrostem stercza (z przerostem prostaty):

1. leczenie zabiegowe małoinwazyjne,
2. przezcewkowa elektroresekcja stercza (TURP – Transurethral Resection of the Prostate),
3. operacyjne usunięcie stercza (adenomektomia).

W stadium bezobjawowym łagodnego rozrostu stercza oraz w stadium podrażnienia postępowaniem z wyboru jest leczenie zachowawcze. Dalszy rozwój choroby zmusza lekarza oraz chorego do podjęcia decyzji o postępowaniu zabiegowym. Takie leczenie powinno być poprzedzone rozmową z chorym podczas której lekarz przedstawi choremu korzyści jakie może przynieść dane postępowanie, a także omówi ryzyko powikłań, które są nieodłącznym elementem leczenia chirurgicznego.

Lekarz proponuje dostępne metody leczenia zgodnie ze wskazaniami medycznymi, a chory dokonuje wyboru metody leczenia w oparciu o wiedzę dotyczącą konsekwencji danego postępowania i ewentualnego zaniechania leczenia. Zabiegowe leczenie przerostu prostaty (łagodnego rozrostu stercza) wskazane jest w stadium zalegania moczu oraz w stadium dekompensacji.

Zaleganie i zatrzymanie moczu

Stadium zalegania moczu charakteryzuje się narastaniem objawów ze strony dróg moczowych, których nasilenie w skali IPSS może osiągać do 20 do 35 punktów (znaczne nasilenie objawów). Najczęstszymi objawami są nasilona nykturia, przedłużony czas mikcji, parcia naglące, przerywany strumień moczu, oddawanie moczu kroplami.

W badaniu palcem przez odbyt gruczoł krokowy jest znacznie powiększony, zaleganie moczu po mikcji przekracza 50 ml, maksymalny przepływ cewkowy nie przekracza 10 ml/s.

W kolejnym stadium – dekompensacji obserwuje się groźne powikłania długo nieleczonej choroby. Gruczoł krokowy jest znacznie powiększony, zaleganie moczu przekracza 100 ml, pęcherz moczowy jest beleczkowany, to znaczy z pogrubiałą, przerośniętą warstwą mięśniową. Obserwuje się poszerzenie górnych dróg moczowych (moczowodów, miedniczek nerkowych). W tym stadium może dojść do zatrzymania moczu oraz zjawiska bezwiednego wyciekania moczu z pęcherza moczowego z przepełnienia.

Długo trwający taki stan zaburzenia odpływu moczu z pęcherza może prowadzić do postępującej niewydolności nerek. Obecnie lekarze rzadko spotykają się z tak zaawansowanym procesem chorobowym ze względu na dostępność opieki medycznej oraz większą świadomość społeczeństwa. Stadium zalegania moczu oraz stadium dekompensacji wymagają leczenia zabiegowego prowadzącego do usunięcia prostaty lub zmniejszenia jego objętości, czyli usunięcia przeszkody podpęcherzowej.

Leczenie zabiegowe małoinwazyjne

Ograniczenie inwazyjności leczenia zabiegowego polega na wprowadzeniu metod, które w przeciwieństwie do operacji otwartych nie będą obciążały chorego hospitalizacją, długotrwałym znieczuleniem, urazem okołooperacyjnym, przedłużającym się gojeniem oraz powikłaniami chirurgicznymi. Obecnie stosuje się zabiegi wykorzystujące energię termiczną oraz energię laserową.

Techniki z wykorzystaniem energii cieplnej nazywane są termoterapią. W zależności od źródła energii wytwarzającego fale radiowe bądź mikrofale dostępne są następujące zabiegi: TURF (transurethral radiofrequency) oraz TUMT (transurethral microwave thermotherapy). Podgrzanie gruczołu krokowego prowadzi do rozpadu enzymów komórkowych, w tym 5-alfa reduktazy (działanie podobne do leków z grupy inhibitorów 5-alfa reduktazy) oraz zmian w strukturze błon komórkowych komórek stercza. Termoterapia może przynieść poprawę w zakresie zmniejszenia dolegliwości na pewien czas.

Innymi technikami są zabiegi z wykorzystaniem energii laserowej. W tej grupie wyróżniamy zabiegi waporyzacji stercza oraz enukleacji stercza. Waporyzacja stercza inaczej zwana ablacją laserową lub odparowaniem stercza jest zabiegiem endoskopowym realizowanym zwykle jako procedura jednego dnia. Lekarz przez cewkę moczową wprowadza w okolicę stercz cystoskop wraz z włóknem laserowym i dokonuje odparowania części tkanek gruczołu krokowego.

Zabieg ten nie wiąże się z ryzykiem krwawienia (w przeciwieństwie do przezcewkowej elektroresekcji stercza) oraz zwykle nie wymaga założenia cewnika do pęcherza moczowego po zabiegu. Metodą, która wykorzystuje inny rodzaj lasera jest enukleacja stercza. Lekarz podobnie jak w przypadku ablacji używa włókna laserowego, ale wycina nim płaty boczne oraz płat środkowy stercza, a wycięte fragmenty stercza przemieszczają się podczas zabiegu do światła pęcherza moczowego. Następnie są one cięte na mniejsze fragmenty i ewakuowane z pęcherza przy pomocy specjalnego urządzenia – morcelatora. W przeciwieństwie do zabiegów ablacji gdzie tkanka stercza jest odparowywana (rozpada się; „znika”) w metodzie enukleacji tkanki pooperacyjne mogą być zbadane histopatologicznie po zabiegu.

Przezcewkowa resekcja stercza

Przezcewkowa resekcja gruczołu krokowego (TURP – transurethral resection of the prostate) jest również zabiegiem małoinwazyjnym (w porównaniu z operacją otwartą), wymaga jednak pobytu w szpitalu, znieczulenia i innych niedogodności dla chorego związanych z zabiegiem. Metoda ta polega na wprowadzeniu do pęcherza moczowego przez cewkę moczową resektoskopu, czyli specjalnego wziernika, który wyposażony jest w możliwość cięcia tkanek przy pomocy prądu elektrycznego oraz koagulacji krwawiących naczyń.

Lekarz przy użyciu resektoskopu wycina fragmenty płatów bocznych stercza, oraz płat środkowy, tak by zapewnić warunki do odpływu moczu z pęcherza. Resekcja fragmentów powiększonych płatów i wytworzenie kanału dla odpływu moczu jest wystarczającym postępowaniem. Rzadziej dokonuje się całkowitego wycięcia stercza. Zabieg TURP przeprowadzany jest w warunkach bloku operacyjnego, w znieczuleniu podpajęczynówkowym, rzadziej w ogólnym dożylnym.

Chory pozostaje przez kilka dni w szpitalu z cewnikiem założonym do pęcherza moczowego. Przezcewkową resekcję stercza wykonuje się u chorych których gruczoł krokowy ma objętość nieprzekraczającą 80-100 ml. W przypadku większych objętości zabieg przezcewkowego usunięcia stercza może nie przynieść korzyści choremu, dlatego też w tych przypadkach należy wykonać operację otwartą.

Czytaj również: Nacięcie krocza – wskazania, jak go uniknąć, jak dbać o nacięte krocze?

Operacyjne usunięcie prostaty (adenomektomia)

Łagodny rozrost stercza określany był dawniej jako gruczolak stercza (łac. adenoma prostatae). Stąd operacyjne usunięcie stercza określa się jako adenomectomia. Zabieg operacji prostaty wykonuje się z dostępu przez krocze lub częściej przez brzuch. Operacja metodą przezbrzuszną polega na nacięciu skóry pomiędzy pępkiem a spojeniem łonowym, wypreparowaniu tkanki podskórnej, przecięciu powięzi, wypreparowaniu mięśni. Dociera się w ten sposób do pęcherza moczowego, który przed zabiegiem wypełnia się jałowym płynem, by był wyczuwalny nad spojeniem łonowym. Po przecięciu pęcherza chirurg urolog wyłuszcza gruczoł krokowy.

Po operacji prostaty pozostawiony jest cewnik w pęcherzu moczowym oraz cystostomia, czyli dodatkowy cewnik wyprowadzony przez ranę. Zabieg wymaga znieczulenia ogólnego, przeprowadzany jest w warunkach bloku operacyjnego. Pobyt chorego w szpitalu wynosi ok. 7 dni. Wskazaniem do wykonanie adenomektomii jest łagodny rozrost stercza w stadium zalegania moczu lub dekompensacji, jeżeli objętość stercza chorego przekracza 80 – 100 ml.