Kolka nerkowa – przyczyny, objawy, leczenie

Objawy kolki nerkowej

Kolka nerkowa jest objawem kamicy nerkowej – sytuacji, gdy w drogach moczowych powstają nierozpuszczalne złogi. Kolka nerkowa powoduje ból okolicy lędźwiowej (lub gdy złóg moczowy blokuje cewkę moczową jest to ból okolicy nadłonowej). Ból często promieniuje do okolicy spojenia łonowego, narządów płciowych czy nawet do uda. Ból powstaje wtedy, gdy złóg przeciska się przez moczowód rozpychając, drażniąc i raniąc jego ścianki. Moczowód obkurcza się na złogu i występuje miejscowe niedokrwienie jego ściany. Objawy kolki nerkowej powodują złogi o wymiarach co najmniej 2 milimetrów.

Ból w kolce nerkowej nie zależy od pozycji ciała. Bólowi mogą towarzyszyć takie objawy jak:

• nudności,
• wymioty,
• wzdęcie,
• gorączka i dreszcze (jeśli współistnieje zakażenie dróg moczowych),
• wzmożone parcie na mocz oraz,
• trudności z oddawaniem moczu, ból i pieczenie podczas mikcji,
• częste oddawanie moczu w małych ilościach.

Może wystąpić krwiomocz (w moczu pojawia się krew z drażnionych kamieniem ścian moczowodu). Wszystkie te objawy związane z oddawaniem moczu to tak zwane objawy dyzuryczne. W rzadkich przypadkach występuje bezmocz. Napadowi kolki nerkowej, gdy ból jest wyjątkowo silny może towarzyszyć nawet spadek ciśnienia krwi i omdlenia.

Diagnostyka kolki nerkowej

W badaniu przedmiotowym występuje ból nerki (ból w rzucie nerki) po stronie ze złogiem podczas wstrząsania tej okolicy (jest to tak zwany dodatni objaw Goldflama).

W badaniu ogólnym moczu w większości przypadków kamicy nerkowej stwierdza się erytrocyty w moczu (krwiomocz lub krwinkomocz w zależności od ilości krwi w moczu). W przypadkach współistnienia zakażenia układu moczowego również leukocyty i bakterie. Badania krwi są często prawidłowe. Sprawdza się np. stężenie kreatyniny w moczu, którego zwiększenie mogłoby świadczyć o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu nerek. W przypadku zakażenia może wystąpić wzrost liczby białych krwinek we krwi i parametrów stanu zapalnego takich jak białko CRP czy wzrost OB.

W diagnostyce przyczyn kamicy nerkowej i zobrazowania złogów i oceny ewentualnego poszerzenia dróg moczowych wykonuje się badania obrazowe. Rtg przeglądowe jamy brzusznej pozwala ocenić ilość i wielkość kamieni oraz ich lokalizację. USG z kolei umożliwia uwidocznienie również kamieni niecieniujących, których nie da się zobrazować w rentgenie jamy brzusznej, ocenę morfologiczna nerki i określenie stopnia zastoju moczu. Wadą USG jest to, że małe kamienie a także kamienie zlokalizowane w środkowej części moczowodu są bardzo trudne do uwidocznienia z powodów technicznych ograniczeń metody.

Kolka nerkowa – co robić?

Postępowanie w przypadku ataku kolki nerkowej obejmuje kilka elementów:

• leczenie kolki nerkowej polega na podawaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych – zwykle są to niesteroidowe leki przeciwzapalne, choć czasem konieczne bywa podanie opioidów,
• diagnostyka i ocena lokalizacji złogu oraz zastoju moczu,
• ułatwienie wydalenia kamienia – podaje się leki rozkurczowe takie jak papaweryna i drotaweryna oraz leki z grupy alfa1-adrenolityków oraz nawadnia chorego doustnie lub jeśli dożylnie,
• zalecana jest aktywność ruchowa.

Na ostry dyżur urologiczny powinni zgłosić się chorzy, u których mimo leczenia zachowawczego objawy kolki nerkowej utrzymują się, u których wystąpiła wysoka gorączka, uporczywe wymioty oraz odwodnieni, chorzy u których stwierdza się skąpomocz lub bezmocz a także chorzy z jedną nerką i kobiety w ciąży (w ciąży leczy się antybiotykoterapią nawet bezobjawowe zakażenie układu moczowego). Chorzy określają ten stan jako atak kolki nerkowej.

Jeśli nie udaje się opanować ból w kolce nerkowej, konieczne bywa usunięcie złogu lub zapewnienie odpływu moczu nad przeszkodą (wprowadzając do układu moczowego podczas cystoskopii specjalny cewnik, tak zwany cewnik JJ, lub wykonując przezskórną przetokę nerkową.

Usunięcie kamieni

Zabiegowe usunięcie kamieni z dróg moczowych stosuje się, gdy złogi mają średnicę większą niż 6-7 milimetrów. Dodatkowo jest ono do rozważenia nawet w przypadku złogów o mniejszej średnicy jeśli u chorego występują utrzymujący się ból, nawracające zakażenia układu moczowego, upośledzenie czynności nerki spowodowane zaburzeniami odpływu moczu, zagrożenie wystąpienia roponercza lub sepsy czy u chorych z jedną czynną nerką. Wybór metody usuwania kamieni moczowych zależy od ich wielkości, kształtu oraz umiejscowienia.

Metody te to:

• litotrypsja pozaustrojowa (rozbijanie kamieni falami uderzeniowymi generowanymi poza organizmem. Są to fale elektrohydrauliczne, elektromagnetyczne lub piezoelektryczne, Zabieg przeprowadza się w krótkim znieczuleniu ogólnym, zazwyczaj ambulatoryjnie. Jest przeciwwskazany w ciąży, zaburzeniach krzepnięcia, u chorych przyjmujących leki przeciwkrzepliwe (konieczne ich odstawienie i czasowe przejście na heparynę drobnocząsteczkową),
• litotrypsja przezskórna (usunięcie kamieni z górnego odcinka moczowodu przy pomocy endoskopu wprowadzonego do układu kielichowo-miedniczkowego),
• litotrypsja ureterorenoskopowa (czyli usunięcie złogów z dolnego odcinka moczowodu przy pomocy endoskopu wprowadzonego przez cewkę moczową i pęcherz bezpośrednio do moczowodu),
• operacyjne usunięcie złogów (rzadko) a w wyjątkowych sytuacjach całej nerki (np. kamica odlewowa i uszkodzenie nerki).

Jak zapobiegać kolce nerkowej?

Aby zapobiegać kamicy nerkowej stosuje się metody nieswoiste i swoiste. Do postępowania swoistego należy leczenie chorób powodujących kamicę nerkową. Do nieswoistych metod należy:

• odpowiednie nawodnienie (picie dużej ilości płynów – co najmniej 2 litrów płynów dziennie),
• ograniczenie spożycia pokarmów mających w składzie substancje, z których powstają złogi. Poszczególne rodzaje kamicy wymagają szczególnych ograniczeń w diecie – unikanie związków purynowych, szczawianów czy ograniczenie spożycia białka zwierzęcego),
• ograniczenie spożycia soli kuchennej do mniej niż 6 g/ dobę (sód przyspiesza formowanie złogów niezależnie od ich składu),
• wskazana jest aktywność fizyczna.