Zawał serca – pierwsza pomoc – jak udzielić pierwszej pomocy przy zawale?

Jak rozpoznać zawał? Jakie są pierwsze objawy zawału?

Serce, jak każdy narząd, posiada swoje naczynia, które są odpowiedzialne za dostarczanie tlenu oraz innych substancji niezbędnych do życia poszczególnych komórek. Naczynia te są zwane tętnicami wieńcowymi.

Zarówno z powodów genetycznych, jak i związanych z nieodpowiednią dietą, brakiem aktywności fizycznej czy paleniem tytoniu dochodzi do odkładania się blaszek miażdżycowych w ścianie tętnic wieńcowych, co skutkuje zmniejszeniem w nich przepływu krwi.

W razie pęknięcia takiej blaszki miażdżycowej dochodzi do całkowitego zamknięcia naczynia, co w konsekwencji prowadzi do niedokrwienia mięśnia sercowego. Śmierć komórek rozpoczyna się już w 20 minucie od zablokowania przepływu krwi, dlatego tak ważne jest szybkie postępowanie lecznicze u osób z zawałem serca.

Najczęstszym i pierwszym objawem zawału serca jest ból w klatce piersiowej, który opisywany jest jako silny, piekący (może zostać odebrany jako uczucie zgagi i w ten sposób zbagatelizowany przez chorego). Pojawia się także uczucie rozpierania za mostkiem.

Ból w okolicy serca i za mostkiem może promieniować do: lewego ramienia, barku lub żuchwy, a nawet do palców lewej dłoni. Należy pamiętać, że u osób z cukrzycą ból może nie być aż tak nasilony z powodu występującego u nich obniżonego czucia.

Zawał serca – co robić?

Trzeba pamiętać, że u części chorych mogą wystąpić mniej charakterystyczne objawy, np. duszność, omdlenia, uczucie lęku czy kołatania serca oraz nudności lub wymioty (tzw. maska brzuszna zawału). W części przypadków mamy bowiem do czynienia z zawałem bez objawów.

Co robić w przypadku zawału?

• Należy pamiętać o charakterystycznych objawach, które występują u osób z zawałem serca.
• Jeżeli pacjent nie jest uczulony na kwas acetylosalicylowy, można mu go podać w postaci tabletki do rozgryzienia 160–325 mg (jedna tabletka).
• Zadzwonić na numery ratunkowe: 999 lub 112.
• Już samo uciskanie klatki piersiowej zwiększa szanse przeżycia (co najmniej 100 uciśnięć na minutę).
• Jeżeli jest możliwość skorzystania z automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED), to należy dążyć do wykonania w jak najkrótszym odstępie czasu defibrylacji (wyładowanie elektryczne).

Należy również uciskać klatkę piersiową chorego aż do momentu przyjazdu służb ratunkowych.

Zawał serca – pierwsza pomoc

Co zrobić, gdy ktoś dostanie zawału? W pierwszej kolejności należy niezwłocznie powiadomić służby ratunkowe – wykonać telefon pod numer 999 lub 112.

Następnie, jeżeli chory jest przytomny, staramy się go posadzić, ale nie położyć (ułożenie w pozycji leżącej może spowodować nasilenie objawów) oraz w miarę możliwości uspokoić.

Co podać przy zawale? Jeżeli osoba z zawałem serca wie, że choruje na chorobę wieńcową oraz przyjmuje leki, należy ją zapytać, czy ma przy sobie nitroglicerynę. Jeżeli tak, to należy ją podać pod język. Jeżeli chory nie jest uczulony na kwas acetylosalicylowy, należy go podać w dawce 160–325 mg (jedna tabletka).

Nie podajemy leków o działaniu przeciwbólowym, zwłaszcza z bardzo popularnej grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), ponieważ posiadają one działanie mogące wpływać niekorzystnie na krzepnięcie krwi. Wyjątkiem jest kwas acetylosalicylowy, który wydłuża czas krzepnięcia krwi poprzez zahamowanie funkcji płytek krwi, przez co może być stosowany w zawale serca.

Do grupy NLPZ należą: ibuprofen, ketoprofen. Nie powinno się stosować leków przeciwbólowych, w tym paracetamolu, ponieważ mogą one maskować objawy zawału serca i tym samym opóźnić jego rozpoznanie.

Pierwsza pomoc przy zawale

Jeżeli chodzi o postępowanie w zawale serca, wytyczne obejmują czynności zgodne z zasadami podstawowych zabiegów resuscytacyjnych (BLS, Basic Life Support). Trzeba pamiętać, że jeżeli poszkodowany nie oddycha, należy jak najszybciej zawiadomić służby ratunkowe – zadzwonić pod numer 999 lub 112.

Masaż serca

Po wykonaniu powyższych czynności należy rozpocząć masaż serca, tj. uciskać mostek w następującej sekwencji: 30 uciśnięć klatki piersiowej, a następnie 2 oddechy ratownicze. Do zapamiętania jest stosunek 30 : 2, czyli na 30 uciśnięć klatki piersiowej należy wykonać 2 oddechy ratownicze.

Resuscytacja (RKO)

Jeżeli chodzi o resuscytację przy zawale, bardzo ważne jest to, że nie mamy obowiązku wykonywania oddechów ratowniczych, co jest związane z narażeniem na choroby (wirusowe zapalenie wątroby typu B, wirusowe zapalenie wątroby typu C, HIV) przenoszone przez płyny ustrojowe (krew, ślina).

Obowiązkiem każdego człowieka jest jednak próba ratowania życia ludzkiego, dlatego zawsze należy wykonywać uciśnięcia klatki piersiowej.

Uciskanie klatki piersiowej

Uciskanie samej klatki piersiowej zawsze zwiększa szanse przeżycia poszkodowanego. Częstość, z jaką należy wykonywać uciski, to (co najmniej) 100 na minutę, ale nie więcej niż 120. Uciskanie klatki piersiowej wykonuje się bez przerwy do momentu przybycia zespołu ratunkowego lub do momentu zastępstwa w tej czynności przez inną osobę.

Defibrylator

Coraz częściej w miejscach publicznych pojawiają się tzw. automatyczne defibrylatory zewnętrzne (AED). W przypadku możliwości skorzystania z tego sprzętu nie należy zwlekać z wykonaniem defibrylacji (wyładowania elektrycznego), ponieważ im wcześniej ją wykonamy od momentu zatrzymania krążenia, tym większe są szanse na przeżycie. Warto zapoznać się ze sposobem użycia AED oraz naklejania elektrod.