Zapalenie serca w przebiegu infekcji

Infekcyjne zapalenie wsierdzia

Obierając za kryterium miejsce objęte zakażeniem zapalenia serca można podzielić na:

• infekcyjne zapalenie wsierdzia (łac. endocarditis),
• zapalenie mięśnia sercowego (łac. myocarditis),
• zapalenie w obrębie worka osierdziowego.

Infekcyjne zapalenie wsierdzia w większości przypadków jest spowodowane zakażeniem bakteryjnym. Najczęściej są to bakterie należące do gronkowców (Staphylococcus auereus, Staphylococcus epidermidis) oraz do paciorkowców (Streptococcus viridans). Grupa osób narażonych na wystąpienie infekcyjnego zapalenia wsierdzia to przede wszystkim pacjenci z wadami serca (wypadanie płatka zastawki mitralnej), pacjenci po zabiegach kardiochirurgicznych (wszczepienie sztucznej zastawki), pacjenci którzy ze względu na zaburzenia rytmu lub przewodzenia wymagali wszczepienia stymulatora serca (elektrody stymulatora są ciałem obcym, na którym mogą rozwijać się bakterie, jeżeli doszło do zakażenia), osoby przyjmujące dożylnie narkotyki oraz coraz rzadziej występowanie zapalenia wsierdzia w przebiegu gorączki reumatycznej (patrz niżej).

Objawy w przebiegu infekcyjnego zapalenia wsierdzia są związane ze daną stroną serca, która jest objęta zakażeniem. Zajęcie prawej strony daje objawy z układu oddechowego w postaci zapalenia płuc, może także występować kaszel i ból w klatce piersiowej oraz osłabienie, nocne poty i gorączka. Podobne objawy jak przy zatorowości płucnej, mogą również być związane z infekcją prawej strony serca. Objawy przy zajęciu lewej strony mogą występować pod postacią niewydolności serca i są spowodowane m.in. przez zakażenie w obrębie zastawki aortalnej lub zastawki mitralnej. Zajęcie lewej strony serca prowadzi także do występowania zatorów obwodowych.

Czytaj również: Ból w klatce piersiowej po prawej stronie

Zapalenie mięśnia sercowego

W większości przypadków zapalenie mięśnia sercowego jest związane z infekcją wirusową, a pacjenci zgłaszają lekarzowi niedawno przebyte zakażenie o charakterze wirusowym. Infekcja na tle bakteryjnym powinna być podejrzewana u pacjentów, którzy byli leczeni u lekarza dentysty, a jednocześnie chorują na wady nabyte lub wrodzone serca, a także pacjenci po operacji wymiany zastawki.

Zapalenie serca może być również spowodowane przez ukąszenie zakażonego bakterią kleszcza. Bakterie, które są przez nieprzenoszone wywołują zapalenie mięśnia sercowego i należą do krętków z rodzaju Borrelia (zmiany w układzie sercowo-naczyniowym występują u około 5 % chorych). Na ostre zapalenie mięśnia sercowego wskazuje: młody wiek pacjenta, nagłe wystąpienie objawów niewydolności serca, zaburzenie rytmu, zaburzenie przewodzenia czy cechy zawału serca (ból w okolicy klatki piersiowej, duszność, zmiany w EKG), bez widocznych zmian w koronarografii (badanie pozwalające na uwidocznienie i ocenę przepływu krwi w tętnicach wieńcowych). Osoby z upośledzoną odpornością organizmu (np. podczas leczenia lekami immunosupresyjnymi lub pacjenci chorujący na AIDS), również są narażone na zapalenie mięśnia sercowego w przebiegu infekcji wirusowych lub bakteryjnych. Późnym powikłaniem zapalenia mięśnia sercowego jest niewydolność serca, która postępuje wraz z upływem czasu.

Najczęstszymi wirusami wywołującymi zapalnie mięśnia sercowego są następujące patogeny: parwowirus B19, coxsackie B, adenowirusy, wirusy grypy A i B.

• Coxsackie B – w przebiegu zakażenia tym wirusem objawy u dorosłych mogą być bardzo podobne do tych, które występują w trakcie zawału mięśnia sercowego (silny ból w klatce piersiowej promieniujący do lewego ramienia, kołatanie serca, duszność);
• Infekcje wirusami grypy są szczególnie niebezpieczne dla starszych pacjentów ze względu na powikłania w postaci zapalenia mięśnia sercowego, kardiomiopatii rozstrzeniowej (poszerzenie prawej lub lewej komory serca z zaburzoną czynnością skurczową), a także zapalenie osierdzia (patrz niżej).

Zapalenie w obrębie worka osierdziowego

Zapalenie w obrębie worka osierdziowego spowodowane jest najczęściej przez infekcje wirusami typu: coxsackie B, wirusy grypy, adenowirusy, echowirusy, wirusy cytomegalii, a także w przebiegu choroby wywołanej przez wirusa HCV i HIV. Zapalenie osierdzia może prowadzić do gromadzenia się płynu w worku osierdziowym, co wiąże się z powstaniem tamponady serca (nagromadzenie płynu powstałego w przebiegu zapalenia lub krwi w trakcie urazu w worku osierdziowym, co prowadzi do zaburzenia prawidłowego funkcjonowania serca). Ze względu na powszechną antybiotykoterapię bakteryjne zapalenie osierdzia występuje rzadko. Czynnikami, które mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia choroby są: stany prowadzące do spadku odporności (w przebiegu leczenia lekami immunosupresyjnymi, u osób chorujących na AIDS), alkoholizm, zapalenie wsierdzia, urazy klatki piersiowej. Objawami zapalenia w obrębie worka osierdziowego są:

• uczucie bólu za mostkiem lub przed sercem (może promieniować do pleców, szyi czy ramion, zwiększa się on w pozycji leżącej i zmniejsza przy pochyleniu do przodu w trakcie siedzenia),
• stany podgorączkowe lub gorączka,
• suchy kaszel,
• duszność, a przy nagromadzeniu większej ilości płynu mogą występować objawy tamponady serca (duszność nasilająca się w pozycji leżącej, spadek tolerancji wysiłku fizycznego, nagłe utraty przytomności).

Zapalenia serca w przebiegu gorączki reumatycznej

Gorączka reumatyczna należy do chorób autoimmunologicznych i jest spowodowana zakażeniem przez paciorkowce B-hemolizujące z grupy A (Streptococcus Pyogenes). Choroba ta dotyczy przede wszystkim serca, stawów oraz ośrodkowego układu nerwowego. Zapalenie serca może zająć wsierdzie, mięsień sercowy, a także osierdzie. Powikłaniem tej choroby może być zwężenie lub niedomykalność zastawki aortalnej oraz zwężenie lub niedomykalność zastawki mitralnej. W przebiegu tej choroby dochodzi do powstania tzw. krzyżowej reakcji autoprzeciwciał wytwarzanych w trakcie zakażenia bakteriami. Reakcja krzyżowa organizmu, polega na wytwarzaniu przeciwciał przeciwko bakteriom, które są zbudowane z substancji podobnych do tych, które naturalnie występują w organizmie człowieka w sercu, w stawach czy nerkach, co prowadzi do działania przeciwciał przeciwko swoim własnym komórkom. Gorączka reumatyczna jest powikłaniem nieleczonego antybiotykami paciorkowcowego zapalenia gardła oraz migdałków (około 0,3-3,0 % przypadków zapaleń nieleczonych antybiotykami). Obecnie przypadki gorączki reumatycznej, a co za tym idzie jej powikłania, są coraz rzadziej spotykane ze względu na właściwą terapię paciorkowcowego zapalenia gardła za pomocą antybiotyków.