Usuwanie żylaków kończyn dolnych – kiedy konieczna jest operacja?

Jak powstają żylaki kończyn dolnych?

Pod pojęciem żylaków kończyn dolnych rozumiemy nieprawidłowe poszerzenie naczynia żylnego w pewnym jego odcinku lub na całej długości. Jest ono związane z zastojem krwi i przebiega z uszkodzeniem ściany i zastawek naczyń.

W obrębie kończyn dolnych krew odprowadzają do serca dwa układy żył – tzw. układ żył głębokich i układ żył powierzchownych. Żyły głębokie biegną – jak ich nazwa wskazuje – głęboko między mięśniami całej kończyny dolnej i prowadzą większość krwi żylnej z kończyny. Układ powierzchowny natomiast, którego zasadniczą częścią są żyła odpiszczelowa i żyła odstrzałkowa, przebiega płytko pod skórą i prowadzi jedynie ok. 10 proc. krwi. Niemniej, to właśnie te żyły ulegają poszerzeniu, tworząc żylaki.

U podstaw tego zjawiska leży niewydolność mechanizmów „pchających” krew przez żyły, wśród których wymienić można tzw. mechanizm pompy mięśniowej (praca mięśni kończyny dolnej, zwłaszcza mięśni podudzia, „przepycha” krew), prawidłową pracę zastawek żylnych (zapobiegają cofaniu się krwi) i prawidłowe funkcjonowanie perforatorów (są to żyłki umożliwiające przepływ krwi z układu powierzchniowego do głębokiego). Uszkodzenie któregoś z nich skutkuje zwolnieniem przepływu krwi w kończynach dolnych i jej zastojem, poszerzeniem żył odpiszczelowej i odstrzałkowej i ich krętym przebiegiem (żylaki), uczuciem ciężkich nóg, świądem i skurczami, powstawaniem obrzęków, przebarwień i wyprysków na skórze.

Wszystko to składa się na obraz tzw. niewydolności żylnej kończyn dolnych. Problem nie powinien być lekceważony – poza niekorzystnym efektem kosmetycznym, niewydolność żylna może prowadzić do trudno gojących się owrzodzeń i zakrzepicy żył powierzchownych oraz może współistnieć lub ułatwiać rozwój zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych – stanu potencjalnie zagrażającemu życiu.

Jak pozbyć się żylaków? Sposoby na żylaki

Na leczenie żylaków kończyn dolnych składają się dwa podstawowe elementy: leczenie zachowawcze, które skupia się na ograniczeniu nasilenia objawów i leczenie zabiegowe, którego zasadniczym celem jest wyłączenie z krwiobiegu nieprawidłowo funkcjonującego elementu układu żylnego.

Wśród metod nieinwazyjnych w pierwszej kolejności wymienić należy eliminację czynników pogarszających objawy i promujących dalszy rozwój żylaków. Osoby z żylakami powinny więc dążyć do zmniejszenia masy ciała (w przypadku chorych z nadwagą) oraz zadbać o regularną aktywność fizyczną, która usprawnia przepływ krwi przez kończyny. Ponadto, aby zapobiec uciśnięciu żył i zastojowi krwi, należy unikać obcisłych części garderoby (np. ciasnych spodni) i długiego pozostawania bez ruchu w pozycji stojącej lub ze zgiętymi pod kątem prostym kolanami.

Jednocześnie w każdym przypadku zalecana jest tzw. kompresjoterapia, czyli stosowanie dobranych w konsultacji z lekarzem pończoch uciskowych ze stopniowanym uciskiem (największy w okolicach kostki, zmniejszający się stopniowo powyżej). Nasilenie objawów żylaków zmniejsza odpoczynek z nogami opartymi powyżej poziomu ciała i spanie z lekko uniesionymi nogami (np. podpartymi na całej długości). U niektórych osób mogą okazać się skuteczne preparaty zawierające składniki uszczelniające żyły i zwiększające napięcie ich ściany, takie jak wyciąg z kasztanowca, diosmina, trokserutyna, dobesylan sodowy czy rutozyd. Niestety, metody te nie powodują znikania żylaków – efekt taki można osiągnąć jedynie leczeniem zabiegowym.

Wprzypadku wystapienia pierwszych objawów żylaków, warto sięgnąć po preparaty zawierające diosminę, która wpływa na poprawę napięcia ścian żylnych i ogranicza przepuszczalność naczyń krwionośnych. Podobne właściwości wykazuje dobesylan wapnia, który dodatkowo zmniejsza lepkość krwi.

Leczenie żylaków – jakie są metody usuwania żylaków?

Leczenie zabiegowe żylaków żył kończyn dolnych stosuje się w przypadkach, gdy towarzyszą im uciążliwe objawy lub na życzenie pacjenta ze względów estetycznych. Obecnie dostępny jest szereg metod zabiegowych. W pierwszej kolejności brane są pod uwagę najmniej inwazyjne i związane z najmniejszym ryzykiem powikłań. Najczęstsze zabiegi w leczeniu żylaków to:

• skleroterapia, która opiera się na wstrzyknięciu do zmienionej żylakowato żyły środka chemicznego podrażniającego jej ścianę; prowadzi to do zarośnięcia żylaka;
• laseroterapia i tzw. radiofrequency – obie metody polegają na wprowadzeniu do naczynia cienkiego cewnika z końcówką emitującą światło laserowe lub fale radiowe, które podgrzewają otaczającą ścianę naczynia i podrażniają ją, również prowadząc do zarośnięcia żylaka;
• małoinwazyjne zabiegi chirurgiczne, np. wybiórcze przecięcie żył z tzw. refluksem;
• chirurgiczne usunięcie żylaka, zwykle metodą tzw. strippingu;

Niestety, żadna z metod, zarówno leczenia zachowawczego, jak i zabiegowego, nie zapewnia całkowitego wyleczenia. Największe korzyści przynosi łączenie kilku różnych sposobów leczenia.

Operacja żylaków – kiedy jest konieczna?

Jak już wspomniano, z uwagi na komfort i bezpieczeństwo pacjenta obecnie preferuje się minimalnie inwazyjne metody leczenia żylaków kończyn dolnych. Mimo to, w niektórych sytuacjach w celu usunięcia żylaków nadal wykonuje się operacje żylaków. Dotyczy to szczególnie osób, u których mniej obciążające metody, jak skleroterapia czy leczenie laserowe, nie odniosły pożądanego skutku lub po udanym leczeniu zabiegowym wystąpił nawrót choroby. Warto przy tym podkreślić, że większości przypadków żylakom nie towarzyszą inne objawy poza poszerzeniem żył. Tacy pacjenci nie wymagają intensywnego leczenia. Wskazaniem do leczenia zabiegowego lub operacyjnego są jednak:

• względy estetyczne – osoby, dla których nieestetyczny wygląd żylaków i towarzyszących im przebarwień stanowi istotny problem muszą mieć na uwadze, że zabieg jest jedyną znaną metodą zdolną poprawić efekt kosmetyczny;
• dolegliwości o znacznym nasileniu, które nie zmniejszają się po próbie leczenia zachowawczego, szczególnie spełniające kryteria co najmniej 3. klasy w klasyfikacji przewlekłej niewydolności żylnej CEAP; należą do nich obrzęki, przebarwienia skórne i wypryski oraz owrzodzenia;
• przebyte powikłania żylaków, zwłaszcza pęknięcie żylaka z krwawieniem i zakrzepica żylakowato zmienionych żył;
• życzenie pacjenta.

W przypadku leczenia operacyjnego żylaków najczęściej wykonywanym zabiegiem jest tzw. stripping. Może on być wykonany w znieczuleniu przewodowym (lek znieczulający podaje się do kanału kręgowego) lub ogólnym. Zabieg wymaga wykonania jedynie dwóch niewielkich nacięć. Ich lokalizacja zależy od umiejscowienia i rozmiaru żylaka. Pierwsze wykonywane jest w okolicach pachwiny, drugie zaś w okolicy kolana lub kostki. Chirurg znajduje następnie odpowiednią żyłę i przecina jej połączenia z żyłami głębokimi. W kolejnym etapie do żyły wprowadzana jest sonda w postaci cienkiego drutu. Z jej użyciem chirurg „wyciąga” żyłę, a następnie zszywa rany po nacięciach. Rekonwalescencja po takim zabiegu jest szybka i pacjent może udać się do domu zwykle już następnego dnia po operacji.

Przeciwwskazaniami do operacji żylaków są niedrożność układu żył głębokich (np. spowodowana zakrzepicą) oraz żylaki wtórne, czyli wywołane zaburzeniami dodatkowymi innymi niż w przewlekłej niewydolności żylnej.

Jak zapobiegać nawrotom żylaków kończyn dolnych?

Niestety, mimo że u większości pacjentów operacja przynosi dobry efekt, nawroty żylaków kończyn dolnych są dość częste – mogą sięgać nawet 50 proc. przypadków. Z tego względu bardzo ważne jest stosowanie się do kilku podstawowych zasad, które należy uwzględnic także w przypadku profilaktyki przewlekłej niewydolności żylnej.

• Kompresoterapia, czyli leczenie pończochami uciskowymi jest najważniejszym elementem zapobiegającym nawrotom i powinna być stosowana już od pierwszej doby po operacji. Jej zasady i technika wykonania powinny być skonsultowane z lekarzem i ściśle przestrzegane.
• Należy unikać sytuacji utrudniających przepływ krwi, w tym noszenia obcisłych części garderoby czy długiego stania lub siedzenia z nogami zgiętymi w kolanach.
• Istotne jest usprawnianie przepływu krwi przez zmniejszenie masy ciała, regularną aktywność fizyczną, częste przerwy na kilkuminutowe spacery w ciągu dnia i odpoczynek z nogami uniesionymi nieznacznie ponad poziom tułowia.