Triada Cushinga (objaw) – czym jest, jakie są przyczyny i leczenie?

Czym jest triada Cushinga?

Triada Cushinga to grupa objawów wskazująca na podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe. Nazwa wywodzi się od nazwiska Harvey Williams Cushing 'a, który opisał powyższą triadę oraz chorobę Cushinga. W skład triady wchodzą:

• nadciśnienie tętnicze,
• bradykardia (wolniejsze bicie serca),
• zaburzenia oddechu (zwykle jego przyspieszenie).

W wyniku wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego dochodzi do ucisku struktur mózgu, odpowiedzialnych za regulację ciśnienia, szybkość tętna i oddechu.

Jakie są przyczyny triady Cushinga?

Czaszka człowieka ma określoną objętość – średnio jest to 1350 centymetrów sześciennych, na które składa się mózg (80 %), krew i płyn mózgowo-rdzeniowy (po 10 %). Jest to zamknięty układ ale ma pewne możliwości kompensacji zmian w objętości, jednak tylko poprzez zmianie ilości przepływającej krwi lub zmianę w ilości produkowanego płynu mózgowo-rdzeniowego. Gdy wymienione dwie możliwości zostaną wyczerpane, dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego, bo mózg nie ma praktycznie żadnych szans na zamianę swojej objętości. Wzmożone ciśnienie śródczaszkowe jest stanem nagłym, czyli takim, w którym dzięki szybkiej interwencji można uniknąć nieodwracalnego uszkodzenia mózgu lub śmierci.

Objaw Cushinga – jak wygląda?

Przyczyny Triady Cushinga możemy podzielić na:

• nadmierne nagromadzenie płynu mózgowo-rdzeniowego,
• patologie powodowane „efektem masy”,
• patologie w obrębie naczyń,
• obrzęk mózgu powodowany innymi przyczynami.

Nadmierne gromadzenie płynu mózgowo-rdzeniowego

Nadmierne gromadzenie płynu mózgowo-rdzeniowego może wynikać z:

• wodogłowia powodującego ucisk na przestrzenie płynowe zlokalizowane w mózgu – ucisk najczęściej wywołują: zapalenie opon mózgowych, guz, krwotok dokomorowy;
• nadprodukcji płynu mózgowo-rdzeniowego, wywoływanej przez brodawczaka splotu naczyniówkowego – jest to rzadki nowotwór, wywodzący się ze splotu naczyniówkowego wyściełającego układ komorowy mózgowia. W połowie przypadków rozwija się w komorze bocznej, która jest największą komorą mózgowia. Dotyka najczęściej dzieci, a sposobem leczenia jest zabieg operacyjny, usuwający nowotwór.

Efekt masy

,,Efekt masy”, czyli zwiększenie objętości mózgu lub pojawienie się nowej struktury, powodujące ucisk/przesunięcie innych części mózgu w obrębie czaszki – przyczyną tego stanu są:

• guz,
• krwiak (nadtwardówkowy lub podtwardówkowy),
• ropień,
• zapalenie mózgu,
• masywny udar,
• obrzęk.

Rzadziej spotykanymi przyczynami efektu masy są: ciało obce w czaszce (mózgu), bądź powietrze.

Patologie w obrębie naczyń

Patologie w obrębie naczyń obejmują zwiększenie ciśnienia lub objętości krwi w obrębie mózgowia powodowane przez zaburzenie odpływu krwi (zakrzepica zatok mózgu – najczęściej zatoki strzałkowej, zatorowość żylna – zwłaszcza żyły głównej górnej, prawokomorowa niewydolność serca) lub jej dopływu (zwiększenie dopływu krwi do mózgu).

Obrzęk mózgu

Obrzęk mózgu może być powodowany przez:

• hiperosmolarność, powodowaną m.in. przez hiponatremię (spadek stężenia sodu we krwi);
• wodogłowie;
• patologie naczyniopochodne, np. ropień, uraz, stłuczenie lub guz;
• toksyny;
• praktycznie przez każdy czynnik mogący uszkodzić mózg.

Jak leczyć triadę Cushinga?

W większości wypadków najbardziej skutecznym leczeniem triady Cushinga jest usunięcie przyczyny. Może ono polegać na:

• usunięciu guza, ropnia, masywnego krwiaka;
• założeniu układu odbarczającego układ komór z nadmiaru płynu;
• zdjęciu łuski czaszki (częściowe usunięcie kości czaszki celem zmniejszenia ciśnienia);
• leczeniu infekcji – zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych;
• wyrównaniu zaburzeń metabolicznych, jonowych;
• swoistym leczeniu przeciwko toksynom.

Pozostałymi metodami leczenia podniesionego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, manifestującego się Triadą Cushinga, stosowanymi zwykle bez względu na przyczynę, są:

• uniesienie wezgłowia o około 20–30 stopni;
• leczenie przeciwbólowe;
• utrzymywanie prawidłowej temperatury ciała;
• hiperwentylacja – stosowana tylko krótkotrwale;
• zapobieganie spadkowi PaO2 (ciśnienie parcjalne tlenu);
• podawanie glikokortykosterydów(sterydów) – wyłącznie w obrzęku powodowanym nowotworami i stanami zapalnymi;
• podawanie mannitolu (diuretyk osmotycznie czynny), stosowany również w podwyższeniu ciśnienia wewnątrz gałki ocznej;
• podawanie furosemidu – najlepiej po mannitolu, by zintensyfikować jego działanie przeciwobrzękowe;
• krótkotrwałe podawanie barbituranów;
• prowadzenie bilansu płynów ciągłego monitorowania: ciśnienia tętniczego, elektrolitów, pracy serca, gazometrii krwi.