Tętno spoczynkowe (tętno w spoczynku) – niskie i wysokie – jak mierzyć puls spoczynkowy?

Tętno spoczynkowe – co to jest puls spoczynkowy?

Tętno (puls) to falisty ruch ściany tętnic powstający zależnie od skurczów serca i elastyczności ścian naczynia. Badając puls, skupiamy się głownie na jednej z jego cech, a mianowicie częstotliwości. Dodatkowo można określić: czy tętno jest miarowe, czyli wyczuwalne w równych odstępach czasu, jego amplitudę oraz czas fali skurczowej.

Tętnem spoczynkowym określamy tętno, które mierzymy po 5–10 minutowym odpoczynku, a najlepiej niedługo po przebudzeniu. W celu zbadania pulsu spoczynkowego możemy użyć pulsoksymetru, czyli urządzenia do pomiaru tętna, lub naramiennego czy nadgarstkowego ciśnieniomierza elektronicznego – przy okazji dowiemy się, ile wynosi nasze ciśnienie krwi. Jeżeli nie posiadamy tego urządzenia, możemy zmierzyć tętno na tętnicy szyjnej, udowej czy podkolanowej.

Zobacz też: Wysokie ciśnienie i niski puls – przyczyny

Prawidłowe tętno (spoczynkowe i maksymalne)

Tętno, a dokładnie jego częstotliwość, jest ważnym wskaźnikiem oceny naszego zdrowia, jak i ryzyka zapadalności na choroby układu sercowo-naczyniowego. Pomimo że możemy je z łatwością zmierzyć samodzielnie, niewiele osób to robi.

Jaki powinien być puls? Prawidłowe tętno w spoczynku mieści się w zakresie od 60 do 100 uderzeń na minutę. Niski puls, poniżej 60 uderzeń, nazywamy inaczej bradykardią, zaś ten powyżej 100 – tachykardią. Wartości te nie dotyczą osób podczas treningu. Wówczas stosuje się termin tętna maksymalnego, którego pomiar wykorzystuje się do zaplanowania odpowiedniego wysiłku sportowców.

Badanie pulsu – jak mierzyć tętno spoczynkowe?

Najczęściej i najprościej jest jednak wykonać badanie pulsu na tętnicy promieniowej, która znajduje się w okolicy nadgarstka w linii kciuka. Metoda jest prosta – wystarczy przyłożyć koniec palca wskazującego i środkowego we wskazane miejsce i delikatnie ucisnąć.

W ten sposób będziemy w stanie wyczuć drgania naszej tętnicy. Ich liczenie możemy wykonać w ciągu 60 sekund. Jeżeli mierzymy je w ciągu 30 sekund nasz wynik musimy pomnożyć razy dwa, a gdy w ciągu 15 sekund razy cztery, by uzyskać ilość uderzeń na pełną minutę. Kiedy nie jesteśmy pewni, jak mierzyć tętno spoczynkowe zawsze możemy o to poprosić drugą osobę lub lekarza rodzinnego.

Wysokie tętno spoczynkowe – co to znaczy?

Kiedy mamy wysokie tętno spoczynkowe, stan taki określa się mianem tachykardii. Podwyższone tętno spoczynkowe może być spowodowane: gorączką, zaburzeniami hormonalnymi, stresem, ciążą, otyłością czy spożyciem substancji pobudzających układ współczulny, np. kofeiny.

Wysoki czy podwyższony puls spoczynkowy obserwuje się również u osób, które: zatruły się tlenkiem węgla, metanolem czy przedawkowały leki antydepresyjne oraz w przypadku utraty znacznej ilości krwi.

Niskie tętno spoczynkowe – jaka jest norma pulsu w spoczynku?

Prawidłowy puls spoczynkowy osoby dorosłej powinien mieścić się w zakresie od 60 do 100 uderzeń na minutę. Jednakże w zależności od wieku prawidłowe tętno spoczynkowe wynosi odpowiednio:

• puls u noworodków, czyli w okresie do 28. dnia życia – między 100–180 uderzeniami na minutę,
• tętno u niemowląt, czyli dziecka do końca 1. roku życia – około 130 uderzeń na minutę,
• puls u dzieci – między 70–110 uderzeniami na minutę,
• tętno u dorosłych – między 60–100 uderzeniami na minutę,
• puls u osób starszych – około 60 uderzeń na minutę.

Niskie tętno spoczynkowe, wynoszące nawet około 50/min, występuje u osób dobrze wysportowanych. Jeżeli jednak za niski puls w spoczynku nie dotyczy sportowca to, jak wspomniano, taki stan określamy bradykardią lub rzadkoskurczem.

Jeżeli obniżonemu tętnu w spoczynku towarzyszą temu objawy, takie jak: omdlenia, ciągłe uczucie zmęczenia czy zaburzenia widzenia, wymagana jest konsultacja kardiologiczna.

Puls spoczynkowy a choroby serca i miażdżyca

Na podstawie wielu badań stwierdzono, że wartość tętna spoczynkowego odzwierciedla sprawność fizyczną danej osoby, określa ryzyko zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego oraz wystąpienia ich powikłań.

Wysokie ciśnienie krwi niekorzystnie wpływa na naczynia układu krwionośnego,zwiększając szanse rozwoju miażdżycy oraz uszkodzenia blaszki miażdżycowej. Właśnie u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym można zaobserwować obniżone wartości pulsu spoczynkowego jako formę adaptacji organizmu do tego stanu. Osoby z niskim pulsem spoczynkowym cieszą się lepszym zdrowiem i żyją dłużej.

Tętno maksymalne (HRmax) – jak obliczyć?

Tętno maksymalne,,, HRmax” (z ang. maximum heart rate), to częstotliwość uderzeń serca w ciągu minuty podczas maksymalnego wysiłku. Jeżeli chodzi o tętno maksymalne, wzór to:

Tętno maksymalne (HRmax) = 220 - wiek.

Jeżeli oczekujemy bardziej precyzyjnego wyniku badania tętna maksymalnego, powinniśmy użyć drugiego wzoru na obliczanie pulsu, który uwzględnia płeć oraz wagę:

• Tętno maksymalne kobiety = 210 - (0,5 x wiek) - (0,022 x waga w kilogramach).
• Tętno maksymalne mężczyźni = 210 - (0,5 wiek) - (0,022 x waga w kg) + 4 ”.

Gdy uprawiamy sport, powinno się określić tętno maksymalne danego sportowca. Nie zaleca się wykonywania tego samodzielnie, tak jak w przypadku pomiaru tętna spoczynkowego.

W tym celu wykorzystuje się badanie wydolnościowe, które kontroluje lekarz. Można je wykonać w poradni medycyny sportowej czy prywatnych ośrodkach sportowych. Polega ono na biegu na bieżni z przypiętym pulsoksymetrem oraz założeniu na twarz specjalnej maski. Analizuje ona skład wydychanego powietrza. Dodatkowo co 3 minuty badana jest krew z nakłutego palca w celu określenia stężenia kwasu mlekowego.

Test trwa do momentu, w którym uznamy, że nie jesteśmy w stanie biec dalej. Mając już konkretny wynik pulsu maksymalnego podczas wysiłku można dokładniej i bardziej precyzyjnie dobrać trening dla danej osoby oraz monitorować stan wytrenowania.