Takotsubo (zespół złamanego serca) – co to jest, jakie są objawy, jak wygląda leczenie i rokowanie?

Zespół złamanego serca – co to za choroba?

Zespół złamanego serca, znany także jako zespół lub kardiomiopatia takotsubo, to choroba mięśnia sercowego. Jej bardziej naukowa nazwa to zespół balotującego koniuszka albo zespół akinetycznego (unieruchomionego) koniuszka. Koniuszek serca to anatomiczna struktura stanowiąca część lewej komory.

Schorzenie to po raz pierwszy opisała (w 1990 roku) japońska grupa badaczy, a nazwa pochodzi od naczynia posiadającego wąską szyjkę i szerokie dno, które służy do połowu ośmiornic – taki właśnie kształt przyjmuje wtedy serce w badaniu ultrasonograficznym.

Syndrom złamanego serca na pierwszy rzut oka bardzo przypomina zawał serca, jednak po przeprowadzeniu badań okazuje się, że naczynia wieńcowe nie są dotknięte miażdżycą. Wszyscy pacjenci mają jednak pewną wspólną cechę – każdy z nich doświadczył, w ciągu ostatnich 2 dni, bardzo trudnego przeżycia.

Kardiomiopatia stresowa, jak bywa nazywana choroba złamanego serca, może dotyczyć nawet 1 proc. osób, u których pierwotnie zdiagnozowano ostry zespół wieńcowy na tle miażdżycowym. Aż 90 proc. przypadków tego schorzenia dotyczy kobiet po 65. roku życia. Uważa się, że odpowiada za to pomenopauzalny spadek poziomu estrogenów, który wywiera negatywny wpływ na stan mikrokrążenia sercowego.

Choroba złamanego serca – jakie są przyczyny?

Kardiomiopatia takotsubo najprawdopodobniej związana jest z dużym wyrzutem hormonów stresu (są to katecholaminy, których przykładem jest adrenalina). Ich wpływ może powodować przemijającą niewydolność serca, dającą objawy takie jak choroba wieńcowa na tle miażdżycowym.

Zwiększone stężenie hormonów stresu we krwi jest najczęściej spowodowane przeżyciem jakiegoś trudnego, przygnębiającego wydarzenia lub nadmiernym stresem i silnym lękiem.

Najczęstsze przyczyny kardiomiopatii takotsubo to: śmierć współmałżonka, rozstanie/zakończenie związku, kłopoty finansowe, utrata pracy, ciężka choroba, wypadek.

Zawał a zespół złamanego serca – objawy

Objawy zespołu złamanego serca bardzo często przypomina objawy zawału. Najczęściej obejmują one:

• ból w klatce piersiowej za mostkiem,
• duszność,
• brak tchu lub przyspieszony oddech,
• napady lęku,
• nudności i wymioty,
• utratę przytomności,
• zaburzenia świadomości.

Skóra jest blada i zimna, pojawia się również zlewny, zimny pot.

Dokładniejsze badania przeprowadzane już na oddziale szpitalnym także mogą wskazywać na zawał serca. W EKG pojawiają się zmiany charakterystyczne dla innych ostrych zespołów wieńcowych, podniesione są także enzymy sercowe – troponiny . Innym parametrem, którego podwyższone stężenie może towarzyszyć tej kardiomiopatii są peptydy natriuretyczne.

W zespole takotsubo dochodzi do zmniejszenia kurczliwości mięśnia sercowego, co jest szczególnie widoczne w obrębie lewej komory i koniuszka serca – zmiany te dobrze obrazuje badanie echokardiograficzne lub wykonanie serii zdjęć rentgenowskich po wprowadzeniu kontrastu bezpośrednio do lewej komory (jest to tak zwana wentrykulografia ).

Następnie pacjent trafia zwykle na koronarografię, czyli badanie angiograficzne tętnic wieńcowych, które zwykle nie wykazuje zmian miażdżycowych i wyklucza wystąpienie ostrego zespołu wieńcowego na tle arteriosklerozy.

Zespół (kardiomiopatia) takotsubo – rozpoznanie i diagnoza

Amerykańska organizacja związana z branżą medyczną – Mayo Clinic opracowała kryteria rozpoznania zespołu takotsubo. Do potwierdzenia wstępnej diagnozy spełnione muszą zostać wszystkie kryteria przedstawione poniżej:

• przemijająca dyskineza koniuszka serca, dotycząca obszaru unaczynienia więcej niż jednej tętnicy wieńcowej,
• ujemne załamki T lub uniesienie odcinka ST w EKG,
• brak zwężeń w naczyniach wieńcowych.

Konieczne jest również wykluczenie: kardiomiopatii przerostowej, zapalenia serca, guza chromochłonnego, urazu głowy oraz krwawienia śródczaszkowego.

Takotsubo – jak leczyć?

Zespół złamanego serca to poważny stan chorobowy, który może prowadzić do ostrej niewydolności serca, obrzęku płuc, ostrej niedomykalności zastawki dwudzielnej lub nawet do pęknięcia ściany serca. Śmiertelność w ostrej fazie tego typu kardiomiopatii wynosi około 2 proc.

Leczenie choroby takotsubo opiera się głównie na farmakoterapii. Najczęściej stosowane są betablokery, czyli leki beta-adrenolityczne oraz inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI). Leki te bardzo pozytywnie wpływają na stan naczyń wieńcowych – powodują ich relaksację i zwiększają dopływ krwi do komórek mięśnia sercowego.

Jeśli dojdzie do poważniejszych powikłań, takich jak obrzęk płuc, wskazane może być podanie leków diuretycznych (moczopędnych).

Syndrom złamanego serca – zapobieganie

Zapobieganie chorobie takotsubo nie jest prostym zadaniem. Bardzo ciężko jest całkowicie wyzbyć się w swoim życiu stresu. Nagłe, trudne wydarzenia mogą pojawiać się niezapowiedzianie i czasami nie ma możliwości przygotowania się na nie.

Możliwe jest jednak nauczenie się jak radzić sobie ze stresem. Poniżej przedstawiono kilka rad, które pomogą zachować serce w zdrowiu.

• Nie wolno dusić w sobie negatywnych emocji.
• Nie warto angażować się w czynności, które wiążą się ze stresem, jeśli nie jest to konieczne.
• Odpoczynek jest niezwykle ważny, życie w ciągłym napięciu bez chwili dla siebie bardzo negatywnie wpływa na zdrowie fizyczne i psychiczne.
• Dobrze znaleźć trochę czasu tylko dla siebie, posłuchać relaksującej muzyki czy obejrzeć dobry film.
• Dobrym pomysłem będą wyjazdy za miasto, w miejsce gdzie można obcować z naturą.
• Pomoże również spędzanie wolnego czasu z przyjaciółmi, najlepiej aktywnie, na świeżym powietrzu.
• Uprawianie sportu codziennie – nie powinien on być jednak zbyt forsowny i trwać za długo.
• Warto unikać spożywania tłustych, smażonych potraw, picia alkoholu i palenia papierosów.

Zespół złamanego serca – rokowanie

Rokowania w przypadku wystąpienia zespołu złamanego serca są raczej dobre. Bardzo dużo zależy jednak od ciężkości stanu w jakim znalazł się chory, a także od czasu, który minął od pojawienia się objawów do udzielenia fachowej pomocy medycznej. Śmiertelność w ostrej fazie tego typu kardiomiopatii może sięgać 2 proc., a szanse na nawrót objawów u osoby, która w przeszłości doznała zespołu złamanego serca wynoszą około 7 proc. Aż 19 na 20 pacjentów wraca do pełni sił po około 6 tygodniach hospitalizacji i nie prezentuje cech trwałych zaburzeń czynności komór serca.