Skala NYHA – klasyfikacja, tabela, stopień I–IV, jak interpretować?

Ocena wydolności serca

Przewlekła niewydolność serca jest chorobą postępującą. Aby sklasyfikować jej różne stopnie zaawansowania, na początku XX wieku Nowojorskie Towarzystwo Kardiologiczne (ang. New York Heart Association; NYHA) zaproponowało klasyfikację oceny funkcji serca. W znacznym stopniu ułatwiło to wymianę informacji o pacjentach, a także prowadzenie badań klinicznych na pacjentach z różnych grup. Ponieważ nie były wówczas dostępne zaawansowane badania dodatkowe służące do oceny funkcji serca, takie jak np. echokardiografia, skala NYHA opiera się na subiektywnie odczuwanych przez pacjenta objawach. Jej prostota sprawiła, że jest to obecnie najpowszechniej stosowany wskaźnik oceny przewlekłej niewydolności serca.

Skala NYHA (czynnościowa) dzieli zaawansowanie niewydolności serca na cztery stopnie. W piśmiennictwie medycznym często ujmowana jest w postaci tabeli.

I stopień – brak ograniczeń w aktywności fizycznej. Zwykła aktywność nie powoduje objawów takich jak osłabienie, kołatania serca czy duszność.

II stopień – lekkie ograniczenie aktywności fizycznej. Pacjent nie odczuwa dolegliwości w spoczynku. Pojawiają się one w trakcie zwykłej aktywności fizycznej.

III stopień – znaczne ograniczenie aktywności fizycznej. Pacjent nie odczuwa dolegliwości w spoczynku, ale pojawiają się one już podczas mniejszej niż zwykle aktywności.

IV stopień – każda aktywność fizyczna powoduje wystąpienie dolegliwości. Pacjent odczuwa objawy nawet w spoczynku.

Główna trudność w stosowaniu powyższej skali polega na przyporządkowaniu pacjenta do klasy 2. lub klasy 3. Istotna jest tutaj dobra komunikacja pomiędzy lekarzem a pacjentem, ponieważ w niektórych przypadkach różnica ta przekłada się na dalsze postępowanie.

Przeczytaj więcej o niewydolności krążenia.

Co wpływa na pogorszenie wydolności serca?

Ogólnie rzecz biorąc objawy, które są brane pod uwagę w klasyfikacji NYHA są skutkiem pogorszonej funkcji serca jako pompy. Przekłada się to na mniejszą ilość krwi pompowaną do tkanek obwodowych, w tym mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego. Ponadto upośledzona funkcja prawej komory serca przyczynia się do zmniejszenia utlenowania krwi i powstania obrzęków.

Niewydolność serca może rozwinąć się na różnych podłożach. Najczęściej jest wynikiem choroby niedokrwiennej serca i przebytych zawałów mięśnia sercowego. Poza tym na pogorszenie funkcji skurczowej wpływają kardiomiopatie, nadciśnienie tętnicze, wady zastawkowe, zapalenie mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca (np. migotanie przedsionków) i inne.

Przewlekła niewydolność serca ma charakter postępujący, a w jej przebiegu pojawiają się zaostrzenia. Postęp choroby przekłada się na coraz wyższą klasę w skali NYHA. Na progresję choroby wpływa głównie nieprawidłowe leczenie choroby podstawowej, czyli najczęściej dławicy piersiowej lub nadciśnienia tętniczego. Nieprawidłowe leczenie obejmuje także niestosowanie się do zaleceń zmiany stylu życia, w tym zmiany diety i zaprzestania palenia tytoniu.

Zaostrzenia w przebiegu przewlekłej niewydolności serca mogą występować w przebiegu np. zawału serca, napadu migotania przedsionków, zatorowości płucnej, nadmiernego spożywania soli i płynów, czy zakażeń.

Zastosowanie skali NYHA

Klasyfikacja NYHA, obok wskaźnika frakcji wyrzutowej lewej komory (LVEF), ma głównie zastosowanie w planowaniu i monitorowaniu postępowania z pacjentem. Osoby z I stopniem niewydolności najczęściej nie wymagają leczenia lub stosuje się u nich jedynie postępowanie niefarmakologiczne. W stopniach niewydolności serca od II do IV zaleca się np. stosowanie blokerów receptora angiotensyny II (sartany), beta-blokerów, diuretyków czy iwabradyny. Grupą leków stosowaną głównie w oparciu o LVEF są inhibitory ACE. Jeśli po włączeniu terapii objawy według skali NYHA lub wskaźnik LVEF nie poprawią się, wskazuje to na potrzebę zmiany stosowanego leczenia.

Jeśli objawy i niska LVEF utrzymują się pomimo stosowania odpowiedniego leczenia, a dodatkowo występuje blok serca, można rozważyć leczenie inwazyjne w postaci wszczepienia rozrusznika (dokładnie: terapia resynchronizująca, CRT). Jest to wskazane m.in. u osób w klasie II–IV według NYHA lub u osób z migotaniem przedsionków w III–IV klasie NYHA. U chorych z przewlekłą niewydolnością serca po zawale, u których istnieje większe ryzyko nagłego zatrzymania krążenia, zaleca się także w II–III klasie NYHA wszczepienie kardiowertera-defibrylatora. W wielu przypadkach niezbędna staje się także rehabilitacja kardiologiczna.

Pozostałe skale oceny wydolności

W kardiologii i innych dziedzinach medycyny istnieją inne, podobne klasyfikacje. Należy do nich czterostopniowa skala CCS (ang. Canadian Cardiovascular Society) służąca do oceny zaawansowania dławicy piersiowej, czyli choroby niedokrwiennej serca. Bierze ona pod uwagę obecność bólu wieńcowego w zależności od wysiłku. Z kolei klasyfikacja Forrestera jest narzędziem służącym do oceny zaawansowania ostrej niewydolności serca. Wykorzystuje ona już bardziej zaawansowane metody, takie jak pomiar ciśnienia zaklinowania za pomocą cewnika wprowadzonego do tętnicy płucnej.

Klasyfikacja Killipa-Kimballa jest wykorzystywana do oceny niewydolności mięśnia sercowego w szczególnej sytuacji, jaką jest zawał serca. Również obejmuje ona cztery stopnie, a ocena jest stawiana na podstawie badania fizykalnego, w tym osłuchiwania serca, płuc i pomiaru ciśnienia.

Klasyfikacja MRC (Medical Research Council) to z kolei pięciostopniowa skala nasilenia duszności. Jest ona wykorzystywana m.in. w pulmonologii do monitorowania i wyboru terapii przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.