Pęknięcie śledziony – przyczyny, objawy, usuwanie pękniętej śledziony

Śledziona – co to jest i jakie ma funkcje?

Śledziona wraz z węzłami limfatycznymi, wyrostkiem robaczkowym i migdałkami należy do obwodowych narządów limfatycznych. Jej zadaniem jest m.in. magazynowanie krwi.

Śledziona to niewielki narząd, który u zdrowej osoby nie wychodzi spod łuku żebrowego. Mimo to, w przypadku tępych urazów brzucha, bardzo często ulega uszkodzeniu lub pęknięciu.

Obrażenia w obrębie jamy brzusznej niosące ryzyko uszkodzenia narządu mogą prowadzić do poważnych dla zdrowia powikłań. Pourazowe pęknięcie śledziony nierzadko jest przyczyną wewnętrznego krwawienia, które może nawet skutkować śmiercią.

Przeczytaj również: Dlaczego bolą żebra?

Uszkodzenie śledziony – jakie są przyczyny urazu?

Uszkodzenia śledziony u dzieci powstają najczęściej w okresie ich największej aktywności ruchowej, czyli w wieku szkolnym i przedszkolnym. Przeważnie nie jest wówczas wymagane leczenie operacyjne, a jedynie leczenie zachowawcze.

Zarówno u dorosłych, jak i u dzieci jako najczęstszą przyczynę uszkodzenia śledziony podaje się wypadki komunikacyjne (np. potrącenie przez samochód) oraz upadek z wysokości. Izolowane uszkodzenie śledziony występuje w około ¹/₃ przypadków, częściej dochodzi do uszkodzenia również innych narządów, a najgroźniejsze są te dotyczące głowy.

Dodatkowo przy każdym złamaniu żeber od 8. do 11. po lewej stronie klatki piersiowej zawsze należy podejrzewać uraz śledziony.

Czytaj również: Ból z lewej strony pod zebrami – co to może być?

Pęknięta śledziona – stopnie urazu śledziony

W przypadku urazów jamy brzusznej śledziona jest narządem, który najczęściej ulega uszkodzeniom – ze względu na swoją kruchość.

Uszkodzenia tego narządu, w zależności od rozległości krwiaka i pęknięcia śledziony, dzieli się na pięć stopni:

• I stopień – krwiak podtorebkowy jest mniejszy niż 10 proc. powierzchni narządu lub pęknięcie śledziony jest mniejsze niż 1 cm;
• II stopień – podtorebkowy krwiak śledziony zajmuje 10–50 proc. powierzchni narządu lub pęknięcie ma 1–3 cm głębokości;
• III stopień – pęknięty krwiak podtorebkowy lub taki, który zajmuje ponad 50 proc. powierzchni oraz pęknięcie przekraczające 3 cm;
• IV stopień – pęknięcie, które powoduje odnaczynienie 25 proc. śledziony.

Uszkodzenie śledziony powodujące całkowite jej odnaczynienie to stopień V.

Pęknięta śledziona – objawy pękniętej śledziony

Opisywany narząd najczęściej ulega uszkodzeniu na skutek tępego urazu brzucha. Do głównych objawów pęknięcia należą: ból brzucha po lewej stronie pod żebrami (ból śledziony), objaw Kehra – ból promieniujący do lewego obojczyka i ramienia oraz objawy wstrząsu oligowolemicznego.

Pęknięcie śledziony może być natychmiastowe lub opóźnione, nazywane podtorebkowym. Podczas tego drugiego objawy są skąpe i nasilenie bólu jest niewielkie. Dochodzi wówczas do krwawienia w obrębie narządu z wytworzeniem krwiaka.

Może dojść do pęknięcia krwiaka śledziony i masywnego krwawienia do jamy otrzewnej na skutek gwałtownego podwyższenia ciśnienia w żyle wrotnej lub w jamie brzusznej przy nagłym kichnięciu, wysiłku fizycznym czy parciu na stolec – nawet po kilku tygodniach od urazu śledziony.

Pęknięcie śledziony – przyczyny samoistnego pęknięcia

Samoistne pęknięcie śledziony należy do rzadkości. Przeważnie związane jest z powikłaniami chorób zakaźnych i pasożytniczych, jak np. podczas mononukleozy (wywoływanej przez wirusa Ebsteina-Barr, EBV) czy malarii. U pacjentów z zaburzeniami hematologicznymi oraz aktywnym procesem nowotworowym (m.in. cierpiących na chłoniaka Hodgkina) może dochodzić do tego typu komplikacji.

Przy braku urazu w wywiadzie lekarze często nie biorą pod uwagę uszkodzenia czy choroby śledziony w diagnostyce różnicowej. Skupiają się wówczas na innych przyczynach bólu brzucha.

Niewłaściwe postępowanie w przypadku samoistnego pęknięcia śledziony może mieć przykre konsekwencje. Do tej pory nie poznano jednoznacznej jego przyczyny bez towarzyszącego procesu chorobowego.

Podaje się, że może powstawać z powodu zaburzeń w dopływie krwi do tego narządu lub nagłego wzrostu ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej na skutek intensywnego kichania, kaszlu czy wysiłku fizycznego.

Usunięcie śledziony – kiedy wykonać splenektomię?

Wielu specjalistów w przypadku obrażeń śledziony zaleca postępowanie zachowawcze lub operacyjne z zachowaniem narządu. Zamiast usuwać proponują wiele innych zabiegów, takich jak proste zeszycie śledziony, stosowanie klejów tkankowych czy opatrunków hemostatycznych.

Obecnie wskazaniem do splenektomii stają się jedynie przypadki uszkodzenia śledziony V stopnia.

Wykonuje się ją również u pacjentów ze sferocytozą (chorobą charakteryzującą się nieprawidłową budową krwinek czerwonych, których czas przeżycia znacznie się skraca), autoimmunologiczną małopłytkowością, hipersplenizmem (powiększeniem śledziony z niedokrwistością, małą liczbą białych krwinek i małą liczbą płytek krwi), nadciśnieniem wrotnym, torbielami śledziony powyżej 10 cm.

Takie działanie nie zapewnia braku powikłań po usunięciu pękniętej śledziony. Należą do nich: zakażenia rany pooperacyjnej, wytworzenie ropnia, zakrzepica żył krezki czy żył głębokich, infekcje paciorkowcowe o dynamicznym przebiegu, możliwość rozwoju deficytów odporności układu immunologicznego oraz nadpłytkowość.