Objaw Homansa – ujemny i dodatni – czy oznacza zakrzepicę kończyn dolnych?

Objaw Homansa – co to jest?

Objaw Homansa po raz pierwszy opisany został w latach trzydziestych w artykule, który wskazywał, że możliwą przyczyną zatorowości płucnej jest zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych. Symptom ten występuje wtedy, gdy pojawia się zakrzep w żyle głębokiej.

Zbadanie objawu Homansa jest stosunkowo proste. Na początku konieczne jest wyprostowanie przez pacjenta kończyny dolnej w stawie kolanowym, następnie lekarz unosi ją ku górze i dokonuje zgięcia stopy pacjenta w kierunku grzbietowym (ku przedniej części goleni). W sytuacji, kiedy temu ruchowi towarzyszą dolegliwości bólowe, objaw uznawany jest za dodatni i może to oznaczać, że u badanego wystąpiła zakrzepica kończyny dolnej lub zakrzepica żyły udowej.

Objaw Homansa – zastosowanie i zagrożenia

Obecnie dzięki dużej dostępności precyzyjnych badań obrazowych test Homansa jest przeprowadzany zdecydowanie rzadziej niż w przeszłości.

Nie tylko ze względu na dostępność lepszych metod diagnostycznych odchodzi się od badania objawu Homansa. Spowodowane jest to również i tym, że cechuje on się niską czułością i swoistością.

Test Homansa niesie ze sobą również pewne ryzyko – otóż w trakcie jego przeprowadzania możliwe jest, że zakrzep obecny w naczyniu żylnym kończyny dolnej odseparuje się i zacznie krążyć w krwiobiegu.

Taka sytuacja jest bardzo groźna, gdyż może skutkować nawet wystąpieniem zatorowości płucnej. Z tego właśnie powodu zdecydowanie odradza się pacjentom przeprowadzania badania objawu Homansa samodzielnie w warunkach domowych.

Zakrzepica żył głębokich – przyczyny

Omawiając objaw Homansa, należy wyjaśnić czym jest zakrzepica żył głębokich. Przyczyniać się do jej wystąpienia może bardzo wiele różnych czynników ryzyka m.in. wiek powyżej 45 lat, otyłość czy różne stany związane z dłuższym unieruchomieniem kończyny dolnej (przykładem może być złamanie kości udowej).

Zakrzepica żył może być spowodowana przez schorzenia, takie jak sepsa, niewydolność serca (szczególnie znacznie zaawansowana – w III i IV klasie NYHA) oraz toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów, żylaki żył głębokich i różne infekcje.

Ryzyko wystąpienia zakrzepicy żył głębokich zwiększone jest również u ciężarnych kobiet, a także u osób, które dużo podróżują – lot samolotem, podczas którego przez wiele godzin człowiek nie rusza się z miejsca, może skutkować tym, że pojawi się zakrzep w stopie.

Zakrzepica żył głębokich może rozwijać się w konsekwencji jakichś medycznych, np. rozległych zabiegów operacyjnych, ale i wprowadzeniu do wnętrza naczyń krwionośnych pacjenta jakiegoś cewnika czy stosowaniu doustnych środków antykoncepcyjnych.

Objaw Homansa – symptom zakrzepicy

Objaw Homansa to jeden z możliwych objawów zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych. Aby jednak móc go stwierdzić, konieczne jest przeprowadzenie badania lekarskiego. Jednak u osób, u których rozwinął się zakrzep w stopie czy inna postać skrzepliny, pojawiają się zdecydowanie łatwiejsze do stwierdzenia dolegliwości. Objawy zakrzepicy żylnej nóg mogą bowiem obejmować:

• ból łydki (zakrzepica prowadzi szczególnie do bólu podczas chodzenia), a czasami ból dołu podkolanowego lub bóle podkolanowe; czasami chorzy ogólnie określają swoje dolegliwości bólowe ogólnie jako ból nóg – zakrzepica może prowadzić do tak nasilonego bólu, że choremu ciężko będzie umiejscowić go w jakiejś konkretnej części nogi,
• obrzęk kończyny, w której doszło do zakrzepicy,
• tkliwość uciskowa,
• wzmożone ucieplenie kończyny z zakrzepicą,
• zmiana zabarwienia skóry (zwykle staje się ona blada, ale może i ona przybierać sinawy kolor),
• stan podgorączkowy lub gorączka (występujące wtedy, kiedy w okolicy zakrzepu dojdzie do rozwinięcia się stanu zapalnego).

Zakrzepica może przebiegać również zupełnie niezauważalnie. Pierwsze objawy schorzenia (np. ból i obrzęk) mogą w bardzo krótkim czasie przybierać na sile i stanowić przyczynę znacznego dyskomfortu u pacjenta, skłaniającego do konsultacji lekarskiej. Wtedy właśnie z reguły zlecane są badania potwierdzające lub wykluczające to schorzenie. W przebiegu choroby zakrzep może umiejscawiać się w różnych naczyniach żylnych – przykładem jest żyła podkolanowa.

Zakrzepica – diagnostyka

Każde schorzenie wymaga odpowiedniej diagnostyki. Oprócz testu Homansa wykonuje się także inne badania.

Jeśli pojawi się podejrzenie, że u pacjenta rozwinęła się zakrzepica żył – badanie krwi wskazuje m.in. ilość D-dimerów we krwi. Ponadto czasami zlecane jest również wykonanie morfologii krwi lub/i oznaczenie współczynnika filtracji kłębuszkowej nerek (eGFR).

Gdy podejrzewana jest zakrzepica, badania laboratoryjne niestety nie wystarczą do jej rozpoznania – w diagnostyce wykorzystuje się także badania obrazowe, takie jak ultrasonografia (podczas której możliwe jest wykrycie obecności zakrzepu w którejś z żył kończyny dolnej – to badanie żył głębokich jest wykorzystywane dość często), czy w uzasadnionych przypadkach tomografia komputerowa.

Objaw Homansa – leczenie

Sam objaw Homansa nie podlega leczeniu – konieczne jest leczenie choroby, która do tego objawu doprowadziła.

Podstawowe znaczenie ma podawanie pacjentowi preparatów przeciwkrzepliwych, takich jak heparyny czy doustne antykoagulanty (zarówno nowszej generacji – rywaroksaban czy dabigatran, jak i antagonistów witaminy K, którymi są warfaryna i acenokumarol).

Standardowy czas leczenia wynosi 3 miesiące, lecz może się wydłużyć gdy u pacjenta istnieją czynniki ryzyka ponownego wystąpienia zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych.

U osób, u których wystąpiła zakrzepica, leczenie naturalne – obok farmakologicznego – jest również bardzo istotne. Tutaj wykorzystanie znajdują m.in. opaski uciskowe, ale i wyjątkowo ważny jest ruch. Brak aktywności fizycznej znacząco zwiększa bowiem ryzyko wystąpienia jednostki, którą jest zakrzepica kończyn dolnych.